Το περιβάλλον δεν μπορεί να συμπεριληφθεί στην αγορά χωρίς μέτρα που θα στηρίζουν τις αδύναμες οικονομίες του Νότου. Οι επιπτώσεις θα είναι πολύ μεγάλες. Βασική προϋπόθεση, η κατάργηση των προστατευτικών μέτρων σε βάρος των χωρών του Τρίτου Κόσμου και της παροχής σύγχρονης τεχνολογίας, παράλληλα με την εξάλειψη των χρεών τους. Μόνο έτσι θα επιτευχθεί η μη κατάρρευση των οικονομιών και του περιβάλλοντος. Η απελευθέρωση από μόνη της δε θα οδηγήσει σε βιώσιμη παραγωγή. Η ικανή χρήση των πρώτων και βοηθητικών υλών μπορούν να συμβάλουν προς μια βιώσιμη ανάπτυξη και γι'? αυτό απαιτείται ένας ικανοποιητικός αριθμός συνθηκών, που θα είναι συμβατές από όλους. Η συντριβή των εμπορικών φραγμών έχει φυσικά και μειονεκτήματα μια και θα είναι αδύνατο να τίθενται περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Η αντανάκλαση του περιβαλλοντικού κόστους στις τιμές και η αγορά να συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο ακούγεται πολύ απλοϊκό. Ας αναφέρουμε ένα παράδειγμα. Η επιχορήγηση για μια ολλανδική αγελάδα ισοδυναμεί με το εισόδημα ενός Ταϊλανδού αγρότη. Είναι προφανές από πού πρέπει να ξεκινήσει η μείωση του περιβαλλοντικού κόστους. Τα συμφέροντα του αγροτικού τομέα του Βορρά και της πετρελαιοβιομηχανίας είναι τεράστια, μπλοκάροντας την οποιαδήποτε προσπάθεια περιβαλλοντικής τιμολόγησης. Ερευνητές έχουν καταλήξει σε δείκτες υποστήριξης, που βασίζονται στην αρχή ότι οι περιβαλλοντικές ικανότητες για αναπαραγωγή δε θα πρέπει να επηρεαστούν. Φυσικά, χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη χρήση τους μια και πολλά δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν στο περιβάλλον. Η διάσταση μεταξύ Βορρά - Νότου είναι βαθιά και χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια, για να υπάρξει κάποια προσέγγιση που δε θα αποβεί για άλλη μια φορά σε βάρος του δεύτερου. Η αιτία του περιβαλλοντικού προβλήματος στο Νότο οφείλεται στο Βορρά κι από κει πρέπει να ξεκινήσει οποιαδήποτε συζήτηση. Η θεωρία «Το μικρό είναι όμορφο» παραμένει επίκαιρη, όπως και η κλασική που συνδέουν την οικολογική κρίση με την άνιση ανάπτυξη και το καπιταλιστικό σύστημα που δημιουργεί την οικολογική κρίση. Η αλήθεια της «μιας γης» και της «γης διαστημοπλοίου» της οποίας οι κάτοικοι είναι αναγκασμένοι να ζουν ειρηνικά μεταξύ τους ζητά αποδέκτες όχι μόνο στο Νότο, αλλά και το Βορρά.

Γρηγοριάδης Κώστας

Η παγκόσμια βιομηχανία μολύνει τόσο τα στρώματα του αέρα, όσο και τους υδάτινους πόρους με τα 70.000 και πλέον διαφορετικά χημικά, από τα οποία τα περισσότερα δεν έχουν ελεγχθεί για τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Μόνο τα εργοστάσια της Αμερικής εξέπεμπαν δώδεκα εκατομμύρια χημικών τόνων πριν από δώδεκα χρόνια. Η χρήση εκ μέρους των «πολιτισμένων ανθρώπων» των πλαστικών κληροδοτούν στο περιβάλλον υψηλής τοξικότητας PCBs και πολλές εργαστηριακές μέθοδοι οδήγησαν στην έκδοση βαρέων μετάλλων, με σοβαρά προβλήματα για την υγεία. Τα παραπάνω είναι αντανάκλαση του άκρατου καταναλωτισμού μας και της τυχαίας προσέγγισής μας στις «συγκρούσεις» της βιομηχανίας με τη γεωργία, που και οι δυο βασίζονται στην πλήρη εξάρτησή τους από τα χημικά, που τα περισσότερα έχουν ολέθριες συνέπειες για το περιβάλλον. Ανθρώπινο και φυσικό.

Τα πιο απειλητικά απ' όλα είναι τα αέρια που παγιδεύοντας μέρος της ηλιακής ενέργειας από τη γήινη επιφάνεια προκαλούν συνθήκες θερμοκηπίου. Το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, το νιτρικό οξύ, το όζον και το χλωροφθόριο είναι οι κύριες αιτίες που προκαλεί το 50% των συνθηκών θερμοκηπίου, το οποίο προξενείται από την καύση κακής ποιότητας καυσίμων για την παροχή ενέργειας σε βιομηχανικές μονάδες και αυτοκίνητα. Κατά κάποιο τρόπο είμαστε όλοι μας μέρος του προβλήματος κάθε φορά που ανάβουμε το φως... βράζουμε το φαγητό σε χύτρα, ή ταξιδεύουμε με το αυτοκίνητό μας. Στο πρωινό μας γεύμα όλοι συνεισφέρουμε στα παραπάνω, αν αναλογιστούμε ότι τρώμε προϊόντα από αγελάδες που είναι οι κύριοι παραγωγοί μεθανίου και καταναλώνουμε προϊόντα από φάρμες που βασίζονται σε λιπάσματα ή ζάχαρη από νιτρικό οξύ. Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι ο δηλητηριασμένος πλανήτης αντανακλά ένα συνδυασμό των κυριότερων προκλήσεων της εποχής όπως είναι η ζήτηση ενέργειας, οι προμήθειες τροφίμων κτλ. Μια απορία που διατυπώνεται συχνά χωρίς να έχει απαντηθεί μέχρι σήμερα είναι: τι άλλες μη αναγνωρίσιμες χημικές ενώσεις παράγουμε και ποιο είναι το μέλλον της όξινης βροχής και του φαινόμενου του θερμοκηπίου.

Υπάρχουν τρεις βασικές πηγές μόλυνσης: η γεωργία, η βιομηχανία και η τυχαία διάθεση τοξικών στη θάλασσα. Πίσω και από τις τρεις αυτές πηγές υπάρχει το «χέρι του καταναλωτή» και για την υπάρχουσα έκταση του προβλήματος είμαστε συνυπεύθυνοι με τους ιδιοκτήτες ενός εργοστασίου, των ιδιοκτητών μεγάλων εκτάσεων αγροτικής γης και των καπετάνιων των πλοίων. Φυσικά, ο βαθμός συνυπευθυνότητας δεν είναι ο ίδιος. Αλλά αν οι εργαζόμενοι σ' ένα εργοστάσιο που μολύνει την ατμόσφαιρα έμπαιναν μπροστάρηδες στον αγώνα για καθαρές τεχνολογίες, οι καταναλωτές έκαναν μποϊκοτάζ σε προϊόντα εντατικής καλλιέργειας που ουσιαστικά είναι δηλητηριασμένα και τα πληρώματα των πλοίων κατήγγειλαν αυτούς που χρησιμοποιούν το βυθό της θάλασσας σαν χωματερή τότε η κατάσταση θα ήταν διαφορετική. Χρησιμοποιώντας τους ουρανούς μας σαν δοχεία για σκουπίδια διοχετεύουμε μεγάλες ποσότητες χημικών στην ατμόσφαιρα. Περίπου το 50% των ανθρώπινων υπολειμμάτων προέρχεται από τα μέσα μεταφοράς, το 30% από τις καύσεις εργοστασίων κι άλλο ένα 15% από άλλες βιομηχανικές μεθόδους.

Η γη μολύνεται από εκπομπές τοξικών αερίων, γεωργικές μικροβιοκτόνους ουσίες, αποθηκευμένα κατάλοιπα κ.ά. Οι κύριοι ρυπαντές είναι τα διυλιστήρια και η εντατική γεωργία. Πολλές από τις μολυσματικές ουσίες έχουν ταξινομηθεί ως επικίνδυνες, όπως για παράδειγμα τα PCBs.Οι ΗΠΑ κατασκευάζουν 1,5 εκατ. τόνους από επικίνδυνα αέρια το χρόνο και η ΕΕ εξάγει 250.000 τόνους από επικίνδυνα κατάλοιπα στην Ανατολική Ευρώπη. Η πιο πρόσφατη μορφή γήινης μόλυνσης είναι η όξινη βροχή που επηρεάζει τις λίμνες, τα ποτάμια, τα δάση, τα εδάφη, τα κτίρια και τους ...ανθρώπινους πνεύμονες. Οι ωκεανοί είναι οι τελευταίοι αποδέκτες των ανθρώπινων καταλοίπων σε μορφή αστικών και γεωργικών υπολειμμάτων, βιομηχανικών αποβλήτων, διαρροών από πλοία και καυσίμων από τάνκερ. Μικρό ποσοστό είναι τυχαίο, αλλά κυρίως η ρύπανση είναι εσκεμμένη. Οι ωκεανοί δυστυχώς αντιμετωπίζονται σαν μεγάλοι βόθροι χωρίς την παραμικρή καταβολή ανταλλάγματος! Αλλά το κόστος είναι πολλαπλάσιο, τόσο λόγω της διαταραχής του οικοσυστήματος, όσο κι από τη δραματική μείωση της αλιείας, λόγω της προξενούμενης μόλυνσης. Τόσο οι εκβολές, όσο και τα παράκτια νερά είναι τα σημεία που υφίστανται τη μεγαλύτερη ζημιά. Μισό εκατομμύριο πουλιά σκοτώνονται κάθε χρόνο απ' το μολυσμένο με πετρέλαιο νερά, μόνο στη Δυτική Ευρώπη.

Κάθε χρόνο η βιομηχανία παράγει χιλιάδες χημικά συστατικά. Τα περισσότερα είναι για καθημερινή χρήση και καταστρέφονται με πολύ αργούς ρυθμούς π.χ. DDTπλαστικά κι άλλα δεν καταστρέφονται καθόλου όπως ο υδράργυρος, ο μόλυβδος κ.ά. Τουλάχιστον, το 80% είναι ανεπαρκώς δοκιμασμένα για τα αποτελέσματα και τις επιπτώσεις τους στον άνθρωπο και τις άλλες μορφές ζωής, ενώ οι μεταξύ τους συνδυασμοί -δηλαδή το λεγόμενο κοκτέιλ- είναι ελάχιστα έως καθόλου μελετημένοι. Λόγω της ύπαρξης τεράστιων οικονομικών συμφερόντων υπάρχει μεγάλης κλίμακας διαφήμιση μέχρι βαθμού πλύσης εγκεφάλου, έτσι οι επιπτώσεις τους στη μόλυνση συνεχίζονται και οικονομικοί πόροι που θα μπορούσαν να διατεθούν στην έρευνα του περιορισμού της δηλητηρίασης του πλανήτη δεσμεύονται. Μέχρι πότε θα συνεχίζεται η κατάσταση αυτή;