Οπως καταγγέλλουν συνδικαλιστές, σήμερα στα μεγάλα ξενοδοχεία της Αθήνας, και όχι μόνο, υπάρχουν λίστες με ονόματα εκατοντάδων εργαζομένων που περιμένουν πότε θα τους τηλεφωνήσει ο ξενοδόχος για να κάνουν ένα μεροκάματο. Οι «εξτρατζήδες» (συμβάσεις μιας μέρας) προτιμούνται ιδιαίτερα αφού οι ξενοδόχοι μ' αυτό τον τρόπο κερδίζουν πολλά. Ιδιαίτερα όμως προτιμούνται και οι μαθητές, που δήθεν κάνουν πρακτική στα ξενοδοχεία, αλλά στην πραγματικότητα δουλεύουν σκληρά. Ταυτόχρονα, η πολιτική του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ έλυσε ακόμα ένα βασικό πρόβλημα στην κατεύθυνση ενίσχυσης της κερδοφορίας των επιχειρηματιών, με την «επιδότηση της απασχόλησης», δηλαδή την παροχή τζάμπα χρήματος των εργαζομένων, μέσω του ΟΑΕΔ, στους επιχειρηματίες για να απασχολήσουν ανέργους.

Είναι ενδεικτικό ότι τη δεκαετία του '80 στο ξενοδοχείο «ΧΙΛΤΟΝ» απασχολούνταν περίπου 800 εργαζόμενοι. Σήμερα οι αορίστου χρόνου δεν ξεπερνούν τους 360, ενώ ακόμα 100 εργαζόμενοι απασχολούνται στο ξενοδοχείο με συμβάσεις ορισμένων μηνών, άλλοι για μια μέρα (εξτρά απασχόληση) καθώς και «ενοικιαζόμενοι». Στο «ΙΝΤΕΡΚΟΝΤΙΝΕΝΤΑΛ» από τους 600 εργαζόμενους, σήμερα δουλεύουν γύρω στους 450, ενώ και σ' αυτό το ξενοδοχείο δουλεύουν «ενοικιαζόμενοι», εργαζόμενοι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και συμβάσεις μιας μέρας. Στο «ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ» από τους 310, σήμερα οι εργαζόμενοι δεν ξεπερνούν τους 180, ενώ και σ' αυτό το ξενοδοχείο αξιοποιούνται και άλλες ευέλικτες μορφές απασχόλησης.

Οπως υπογραμμίζουν συνδικαλιστές, η κατάσταση είναι τραγική. Υπάρχει έντονη εντατικοποίηση της δουλιάς και πολυαπασχόληση. Για παράδειγμα, η καμαριέρα κάνει και την καθαρίστρια και αντίστροφα. Ο ντόρμαν (υποδοχή στην πόρτα) κάνει ακόμα και τον οδηγό ή τον γκρουμ (βαλίτσες) και αντίστροφα.

Στον κλάδο απασχολούνται -ειδικά τώρα το καλοκαίρι - αρκετές χιλιάδες εργαζόμενοι και ειδικά νέοι. Ανθρωποι με όνειρα και διάθεση για δουλιά, για δημιουργία. Νέα παιδιά που πάνε να κάνουν την πρακτική τους και τότε αντιλαμβάνονται ότι όλα αυτά που μάθαιναν στις σχολές είναι δυστυχώς ένα όνειρο, αφού πίσω από τη χλιδάτη εικόνα του τουρισμού υπάρχει και μία ακόμη. Αγρια εκμετάλλευση, άθλιοι μισθοί, δουλιά χωρίς ασφάλιση.

Η Αντιγόνη είναι 27 ετών, μέλος της διοίκησης του Συνδέσμου Ξενοδοχοϋπαλλήλων Αθήνας. Είναι ρεσεψιονίστ εδώ και εφτά χρόνια. «Στον κλάδο μας έχει καταστρατηγηθεί πια το 8ωρο», λέει στο «Ρ». «Ο καθένας δουλεύει όσο έχει ανάγκη το αφεντικό. Για εμάς που δουλεύουμε με βάρδιες είναι ακόμα πιο δύσκολο, αφού στους περισσότερους χώρους το πρόγραμμα βγαίνει την τελευταία στιγμή. Και έτσι δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Δεν έχεις χρόνο για προσωπική ζωή, δεν έχεις χρόνο να συνδικαλιστείς, δεν έχεις χρόνο γι' αυτά που θέλεις να κάνεις», είπε στο «Ρ».

«Η πλειοψηφία των εργαζομένων του χώρου είναι με συμβάσεις 3μηνες και 6μηνες. Τις περιόδους που έχει δουλιά, όπως το καλοκαίρι, δεν υπάρχει ρεπό, ενώ οι νέοι ειδικά εργαζόμενοι βιώνουν την πολυαπασχόληση. Δουλεύουν σε δύο και τρία διαφορετικά πόστα όπου έχει ανάγκη η επιχείρηση», σημειώνει, και συνεχίζει: «Το χειρότερο που έχει συμβεί στον κλάδο τον δικό μας είναι οι έξτρα εργαζόμενοι. Οπου το κάθε ξενοδοχείο έχει μία λίστα και όταν χρειαστεί κάποια στιγμή επιπλέον εργαζόμενους, τους παίρνει τηλέφωνο και πηγαίνουν να δουλέψουν. Χωρίς ασφάλεια, χωρίς ένσημα, χωρίς τίποτα. Και μετά μιλάνε για ποιοτικό τουρισμό. Πώς θα έχουμε ποιοτικό τουρισμό όταν η καθεμία καμαριέρα αντί να κάνει 10-11 δωμάτια στη βάρδιά της κάνει 20!!!».

Παρόμοια κατάσταση αντιμετώπισε και η Ειρήνη, 26 ετών, που έφυγε από την Κω γιατί δεν άντεχε την εποχική δουλιά. Για τέσσερα χρόνια δούλευε με εξάμηνη σύμβαση στο νησί της. Οπως μας είπε, «δεν μπορείς να ζήσεις δουλεύοντας εξαντλητικά τον μισό χρόνο και μετά να κάθεσαι τον άλλο μισό και να περιμένεις να τα βγάλεις πέρα με το ταμείο ανεργίας».

Η εποχική δουλιά, ειδικά στα νησιά που είναι έξι μήνες, σημαίνει, όπως σημείωσε η Ειρήνη, «δουλιά κάθε μέρα, χωρίς ρεπό, ανάλογα με τις ανάγκες που έχει ο εργοδότης, και φυσικά τις περισσότερες μέρες δουλιά πάνω από οκτώ ώρες». Οι πιο πολλοί εποχικοί εργαζόμενοι δεν παίρνουν τα ρεπό τους, ούτε όμως και τα πληρώνονται και αυτό παρά το γεγονός ότι η επιχείρηση κάθε μήνα στέλνει στην Επιθεώρηση πλάνο στο οποίο δηλώνει ότι δίνει κανονικά τα ρεπό στους υπαλλήλους που απασχολεί. Επίσης, ενώ οι περισσότεροι εποχικοί εργαζόμενοι δουλεύουν 30 μέρες οι εργοδότες τούς κολλάνε 25 ένσημα!!!

Πίσω από την επαγγελματική μάσκα της «φιλοξενίας», το τουριστικό κεφάλαιο και ειδικότερα το ξενοδοχειακό, κρύβει ένα ιδιαίτερα σκληρό πρόσωπο που δε διαφέρει καθόλου από αυτό των εκπροσώπων άλλων τομέων του μεγάλου κεφαλαίου. Ξενοδοχειακοί όμιλοι που έχουν χτιστεί και αναπτυχθεί χάρη στη σκληρή και κακοπληρωμένη δουλιά των εργαζομένων, πρωτοστατούν στην αξίωση χειρότερων συνθηκών εργασίας και αμοιβής, την ίδια στιγμή που οι ισχυρότεροι «παίκτες» πολλαπλασιάζουν εντυπωσιακά τα κέρδη τους, χτυπώντας το ίδιο αδίστακτα τους ανταγωνιστές τους. Και είναι εντυπωσιακό, αλλά και ενδεικτικό για τις πραγματικές επιδιώξεις τους, ότι τα κέρδη διατηρούνται και ενισχύονται παρά την κάμψη της τουριστικής κίνησης στην Ελλάδα, ιδίως μετά το 2001 και τη σταθεροποίηση που παρατηρήθηκε το «Ολυμπιακό» 2004.

Ο ρόλος της κυβερνητικής πολιτικής είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τη δημιουργία υπερκερδών στον τουριστικό - ξενοδοχειακό κλάδο. Κι αν αυτή την περίοδο οι ξενοδόχοι διαμαρτύρονται για τη μείωση των κερδών τους και κάποιοι παρουσιάζουν ζημιές, αυτό συμβαίνει κυρίως σε μια λογιστική βάση που αναμένεται να ανατραπεί τα επόμενα χρόνια, καθώς επηρεάζεται από τα μεγάλα ποσά που έχουν διαθέσει για τον εκσυγχρονισμό των μονάδων τους, την εξαγορά ανταγωνιστών, την εξάπλωσή τους.

Η κυβέρνηση έχει λάβει ήδη τα πρώτα μέτρα. Αύξησε στα 30 εκατ. ευρώ τη διαφημιστική καμπάνια, ένα ποσό από το οποίο ωφελούνται εξαιρετικά οι ξενοδόχοι και βασικά οι μεγαλοξενοδόχοι. Αίρει το καθεστώς κορεσμού που είχε επιβληθεί, λόγω της αδυναμίας των υποδομών στην Αττική και σε άλλες περιοχές να υποστηρίξουν το κύμα των τουριστών. Αναβάθμισε τις χρηματοδοτήσεις μεγάλων επενδύσεων μέσα από τον Αναπτυξιακό νόμο, πρόσφερε σημαντικές φορολογικές ελαφρύνσεις στις μεγάλες επιχειρήσεις και προετοιμάζει ένα προνομιακό χωροταξικό και πολεοδομικό πλαίσιο για την ανάπτυξή τους. Ταυτόχρονα, μέσα από την ΕΤΑ ΑΕ και τις ρυθμίσεις για την «αξιοποίηση» των Ολυμπιακών Ακινήτων παραχωρεί ανεκτίμητες δημόσιες εγκαταστάσεις και εκτάσεις στην ιδιωτική εκμετάλλευση.

Ολα αυτά δεν είναι ικανά να ικανοποιήσουν τους ξενοδόχους που πιέζουν για μεγαλύτερα ακόμη προνόμια, συντάσσονται με τα σκληρότερα κυβερνητικά μέτρα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, ζητούν όλο και περισσότερα, εμφανιζόμενοι ως «σωτήρες» της ελληνικής οικονομίας. Είναι χαρακτηριστικό το αίτημα του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων για τη διάθεση από το κράτος και την Τοπική Αυτοδιοίκηση 240 εκατ. ευρώ τα επόμενα τρία χρόνια για δράσεις ...«μάρκετινγκ»!!!

Ωστόσο: Σύμφωνα με έρευνα της εταιρίας «Hellastat», το 2004 ο μέσος ρυθμός αύξησης των εσόδων των 25 μεγαλύτερων ξενοδοχειακών μονάδων διαμορφώθηκε στο 12,6%, εμφανίζοντας διπλασιασμό σε σχέση με την περίοδο 2001 - 2004 που κυμαινόταν στο 6,4%. Πολύ μεγαλύτερες ήταν οι επιδόσεις στα κέρδη: Οι επιχειρήσεις αυτές αύξησαν τα κέρδη τους κατά 76,4%, έναντι του μέσου ετήσιου ρυθμού αύξησης κατά 12,3% την τελευταία 4ετία!!! Οι επόμενες 25 επιχειρήσεις κατέγραψαν αύξηση κερδών κατά 57,7% και οι επόμενες 50 μείωση κερδών κατά 10,5%. Ο μέσος όρος αύξησης κερδών των 100 μεγαλύτερων επιχειρήσεων είναι 11,3%, πολλαπλάσιος του πληθωρισμού και φυσικά των αυξήσεων που θεωρούν οι ξενοδόχοι ότι πρέπει να δώσουν στους εργαζόμενους. Το 2004 τα συνολικά έσοδα από τον τουρισμό αυξήθηκαν κατά 9% και έφτασαν τα 10,3 δισ. ευρώ.

Είναι φανερό ότι και σε αυτή την περίπτωση οι συνέπειες της «κρίσης» δεν είναι ίδιες για όλους. Σε ένα σύνολο 892 ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, εμφανίζονται κερδοφόρες οι 391 μεγαλύτερες, με τις 145 από αυτές να παρουσιάζουν αύξηση κερδών και 142 μείωση, σε σχέση με το 2003. Ο σκληρός ανταγωνισμός - και όχι οι απολαβές των ξενοδοχοϋπαλλήλων - οδήγησε 501 επιχειρήσεις, τις μικρότερες, σε ζημιές. Ακόμα κι αυτές όμως δουλεύουν με μέσο περιθώριο λειτουργικού κέρδους γύρω στο 20% και είναι οι υψηλές αποσβέσεις και τα έξοδα χρηματοδότησης που απορροφούν τα κέρδη τους. Πρόκειται όμως για δαπάνες που γίνονται προκειμένου μελλοντικά να ανατρέψουν τη ζημιογόνο εικόνα τους και να αποφέρουν σημαντικά κέρδη.

Μόνο στην Αττική, σύμφωνα με τα στοιχεία των ξενοδόχων δαπανήθηκαν περίπου 900 εκατ. ευρώ για την προετοιμασία των μονάδων τους ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων. Στην Αττική όμως παρουσιάστηκαν και τα μεγαλύτερα κέρδη το 2004. Οι ξενοδόχοι, ωστόσο, είχαν την απαίτηση να επιδοτηθούν αδρά για τις επενδύσεις τους, σαν να επιτέλεσαν «εθνική αποστολή»! Διαμαρτύρονταν μάλιστα ότι δεν είχαν λάβει δραχμή από το κράτος. Σύμφωνα όμως με στοιχεία που παρουσίασε ο Σύνδεσμος Ξενοδοχοϋπαλλήλων Αθήνας, σε μια μικρή μερίδα των ξενοδόχων της Αττικής δόθηκαν, ενόψει των Αγώνων περίπου 84 εκατ.ευρώ(!) και στο σύνολο της χώρας 275 εκατ. ευρώ! Παράλληλα, τα χρόνια της κάμψης, οι 100 μεγαλύτερες ξενοδοχειακές μονάδες αποκόμισαν κέρδη 140 εκατ. ευρώ!

Ενδεικτικά, τα καθαρά κέρδη μόνο για το 2002 της «Κάραβελ Ξενοδοχεία ΑΕ» ανήλθαν στα 9.955.929 ευρώ. Την ίδια χρονιά, η ξενοδοχειακή επιχείρηση «Χανδρής» παρουσίασε καθαρά κέρδη περίπου 4 εκατ. ευρώ. Τα καθαρά ενοποιημένα κέρδη της «Hyatt Regency Ξενοδοχειακή και Τουριστική ΑΕ» το πρώτο 9μηνο του 2003 αυξήθηκαν κατά 15,7%, σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2002 και ανήλθαν στα 53,1 εκατ. ευρώ. Τα κέρδη της εταιρίας «ΓΕΚΕ», ιδιοκτήτριας του ξενοδοχείου «President», ανήλθαν στα 3,57 εκατ. ευρώ, έναντι 1,79 εκατ. ευρώ του 9μηνου του 2002.

Κυβέρνηση και ξενοδόχοι κάνουν λόγο για την «ισχυρή βιομηχανία» του Τουρισμού. Ο αρμόδιος υπουργός Δ. Αβραμόπουλος περηφανεύεται τελευταία για την ανάκαμψη των αφίξεων που υπολογίζεται ότι θα αυξηθούν το λιγότερο κατά 4% το 2005. Η συμμετοχή στο ΑΕΠ και στην απασχόληση είναι τα επιχειρήματα των ξενοδόχων για μεγαλύτερα προνόμια... Μια ανάπτυξη που αφορά μόνο τα συμφέροντα του κεφαλαίου και βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τις πραγματικές και σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων στον τουρισμό. Γιατί, βεβαίως, δεν μπορεί να υπάρχει ανάπτυξη και για τους επιχειρηματίες και για τους εργαζόμενους.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την πολύνεκρη βομβιστική επίθεση στην Αίγυπτο, ο πρόεδρος του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (ΠΟΤ) Φ. Φρανγκιάλι, δήλωσε τρομοκρατημένος και συγκλονισμένος. Πρόσθεσε ότι ο ΠΟΤ θα στηρίξει την τουριστική ανάκαμψη της περιοχής, μέσω της «Επιτροπής Αποκατάστασης» που διαθέτει για τη διαχείριση κρίσεων, η οποία... συμπτωματικά χρηματοδοτούνταν για πολύ καιρό από το υπουργείο Τουρισμού της Αιγύπτου.

Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι ο τουρισμός είναι μια οικονομική δραστηριότητα - «έρμαιο» ποικιλόμορφων συμφερόντων και διαδικασιών που ξεφεύγουν από το «προϊόν» που μπορεί να προσφέρει μια χώρα. Μετά τις επιθέσεις ο Δ. Αβραμόπουλος δήλωσε ότι «ο τουρισμός είναι πάνω απ' όλα ψυχολογία». Η γνώμη πολλών Ελλήνων δεν είναι ίδια, καθώς 4 στους 6 δεν πρόκειται και φέτος να κάνουν διακοπές για οικονομικούς λόγους και από αυτούς που θα κάνουν μόνο οι 2 διατίθενται να πληρώσουν κάποιο κατάλυμα. Η εργατική τάξη χάνει όλο και περισσότερο χρόνο με το χρόνο το δικαίωμα στον παραθερισμό, κάτι που δεν προβληματίζει ούτε την κυβέρνηση, ούτε, πολύ περισσότερο, τους ξενοδόχους που αναζητούν ξένους πελάτες με «χοντρό» πορτοφόλι.

Παράλληλα, κυβέρνηση και κεφάλαιο εφαρμόζουν τακτικές ασφυξίας για τους «μικρούς» επιχειρηματίες. Γνώστης του χώρου των ενοικιαζόμενων δωματίων δήλωνε πρόσφατα ότι μεγάλα ξενοδοχεία προσφέρουν δωμάτια σε τιμή χαμηλότερη του κόστους για να «γονατίσουν» τις μικρότερες επιχειρήσεις. Και το κάνουν γιατί μπορούν οι μεγάλες επιχειρήσεις σε σχέση με τις μικρές. Είναι νόμος του καπιταλισμού, λόγω ανταγωνισμού. Βεβαίως, η ουσία βρίσκεται στο γεγονός ότι όλο και λιγότεροι εργαζόμενοι και από την Ελλάδα και από άλλες χώρες, λόγω της αντιλαϊκής πολιτικής δραστικής μείωσης των εισοδημάτων τους μπορούν να κάνουν χρήση του τουρισμού. Και στην προκειμένη περίπτωση οι μεγάλοι επιβιώνουν, οι μικροί «πεθαίνουν» και η αγορά μεγαλώνει ακόμη περισσότερο για τους μεγάλους.

Επομένως, δεν ξαφνιάζει που τάσσονται υπέρ της ιδιωτικής εκμετάλλευσης των ακινήτων του ΕΟΤ και των Ολυμπιακών, ούτε ότι υποστήριξαν τη ρύθμιση της κυβέρνησης για την απελευθέρωση του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων, ή την «απελευθέρωση» των επίγειων υπηρεσιών στα αεροδρόμια...