Το δωμάτιο που γεννήθηκε ο Μότσαρτ

Η αξεπέραστη αξία του έργου του Μότσαρτ και ο τεράστιος ρόλος του στην πνευματική ζωή της ανθρωπότητας έχουν υπογραμμιστεί από μουσικούς, συγγραφείς, φιλοσόφους, μελετητές... Από τον Χάιντν, τον Μπετόβεν, τον Γκαίτε, τον Χόφμαν, τον Πούσκιν, τον Τσαϊκόφσκι, τον Αϊνστάιν κ.ά. Το άστρο του σπουδαίου και πολυγραφότατου συνθέτη ανέτειλε στις 27/1/1756 στο Σάλτσμπουργκ για να διαγράψει μια φωτεινή, ανεπανάληπτη, μα σύντομη πορεία μόλις 35 χρόνων. Η τελευταία πράξη της ανθρώπινης περιπέτειας του μεγάλου συνθέτη θα γραφεί στις 5 Δεκέμβρη 1791. Και καθώς η οικογένειά του δεν είχε χρήματα για να γίνει επίσημη κηδεία, ο Μότσαρτ κηδεύτηκε σε «κοινό τάφο», στο νεκροταφείο του Αγιου Μαρξ (Marx) στη Βιέννη. Μέχρι σήμερα έχει σταθεί αδύνατο να εντοπιστεί με ακρίβεια ο τάφος του...

Γιος του βιολιστή και συνθέτη Λεοπόλντ Μότσαρτ από πολύ νωρίς έδειξε ότι διέθετε σημαντικές μουσικές ικανότητες, οι οποίες υποστηρίχτηκαν συστηματικά από τον πατέρα του, έναν από τους καλύτερους παιδαγωγούς μουσικής της εποχής του. Ιδιαίτερα τα συχνά ταξίδια τους σε χώρους με υψηλή μουσική καλλιέργεια (Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία, Ελβετία, Ιταλία) έδωσαν σημαντική ώθηση στη συνθετική δραστηριότητα του μεγάλου συνθέτη και βοήθησαν στη δημιουργία ενός χαρακτηριστικού προσωπικού στιλ. Από τεσσάρων ετών έπαιζε τσέμπαλο και στα πέντε με έξι του χρόνια άρχισε να συνθέτει. Τις πρώτες του συμφωνίες τις γράφει σε ηλικία οκτώ - εννέα ετών και δύο χρόνια αργότερα τα πρώτα του λυρικά έργα. Στη διάρκεια της σύντομης ζωής του συνέθεσε δεκάδες συμφωνίες, όπερες και λειτουργίες, κοντσέρτα για βιολί, κοντσέρτα για πιάνο, σονάτες, σερενάτες, συμφωνίες, εκκλησιαστική μουσική, όπερες κλπ. Ανάμεσα στις περίφημες όπερές του είναι οι: «Απαγωγή από το Σεράι», «Μαγεμένος Αυλός», «Οι γάμοι του Φίγκαρο», «Ντον Τζιοβάνι», «Ετσι κάνουν όλες». Λίγο πριν από το θάνατό του έγραψε το περίφημο «Ρέκβιεμ» (σύνθεση νεκρώσιμης ακολουθίας). Καλύπτοντας ένα ευρύτατο πεδίο της μουσικής τέχνης, το ταλέντο του Μότσαρτ έλαμψε σε κάθε κλάδο της, από την όπερα μέχρι το απλό τραγούδι. Τα έργα του, από τη συμφωνία μέχρι το τελευταίο χορευτικό κομμάτι, φέρουν τη σφραγίδα της δημιουργικής φαντασίας και ευαισθησίας του και επιβεβαιώνουν την ιδιοφυΐα του.

Χάρη στο σπουδαίο ταλέντο του που άνθισε νωρίς η σταδιοδρομία του Μότσαρτ ξεκίνησε με τους θριάμβους ενός «παιδιού θαύματος» για να εξελιχθεί σε έναν επίμονο αγώνα για επιβίωση και αναγνώριση. Ο Μότσαρτ θεωρείται ως ο πρώτος διάσημος μουσικός που δεν είχε, αν και την επιζητούσε, σταθερή εργασιακή σχέση. Μάλιστα είχε την απαράμιλλη τόλμη του καλλιτέχνη που προτιμά την αβέβαιη ζωή του ανεξάρτητου μουσικού, από την εξευτελιστική υποταγή κάτω από τις διαταγές ενός δεσποτικού αφέντη. Μην αντέχοντας να είναι «μουσικός - υπηρέτης» επέλεξε να φύγει από την αυλή του πρίγκιπα - αρχιεπισκόπου του Σάλτσμπουργκ και να εγκατασταθεί στη Βιέννη. Ξαναβρίκει την ελευθερία του, αλλά ταυτόχρονα ανακάλυψε και τη μιζέρια και προσπαθεί να επιβιώσει δίνοντας ρεσιτάλ και μαθήματα. Πνεύμα πρωτοποριακό ο Μότσαρτ κρατιέται μακριά από το συμβατικό πλαίσιο και τις προσποιητές φιλοφρονήσεις της εποχής του. Διεκδικεί την ελευθερία του καλλιτέχνη και εκφράζει την έννοια της ελευθερίας στη μουσική του. Η όπερά του «Γάμοι του Φίγκαρο» θεωρείται επικριτική και προκλητική καθώς στο συγκεκριμένο, λογοκριμένο, έργο του Μπομαρσέ, η κοινωνική σάτιρα έπαιζε σημαντικό ρόλο. Διακωμωδούσε τους αριστοκράτες και θαύμαζε τον πληβείο Φίγκαρο, του οποίου η πονηριά άξιζε περισσότερο από τα κληρονομικά προνόμια. Η υπεροχή του κοινού λαού πάνω στην αριστοκρατία είναι η κεντρική ιδέα αυτής της κωμικής όπερας. Με συναίσθηση της αξιοπρέπειάς του αλλά και της αδικίας, ο Μότσαρτ γίνεται το 1784 μέλος της Τεκτονικής Στοάς, η οποία γι' αυτόν εξέφραζε την ισότητα που τόσο πολύ επιθυμούσε. Στόχος τότε της μασονικής αδελφότητας ήταν η καταπολέμηση των προνομίων της απολυταρχικής κοινωνίας και ο σεβασμός προς όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση. Η όπερά του «Ο μαγεμένος αυλός» είναι διαποτισμένη με ιδέες από τη μασονική φιλολογία και σ' αυτήν εξυμνεί την αδελφοσύνη, την αγάπη, την ηθική σταθερότητα.

Στα τέλη του 20ού αιώνα επιτροπή μουσικολόγων από αμερικάνικα πανεπιστήμια έκρινε ότι ο Μότσαρτ υπήρξε ο σημαντικότερος συνθέτης της δεύτερης χιλιετίας και η εισαγωγή στην όπερα «Οι γάμοι του Φίγκαρο» το σημαντικότερο έργο του.

Ο Στέλιος, ο Σπανός, μάλιστα, που είχε πατέρα χωροφύλακα, κάθε βράδυ μας διηγότανε και μια άλλη ιστορία, και όλοι κρεμόμασταν από τα χείλια του. Ιδιαίτερα όταν στην παρέα μας ερχότανε και η Ιωάννα, που τη γλυκοκοίταγε ο Σπανός, οι φανταστικές ιστορίες για το σπίτι της Τασίας έπαιρναν διαστάσεις κινηματογραφικού θρίλερ. Εφτασε να μας πει ένα βράδυ πως ο Ιωσήφ δεν έπινε νερό, αλλά αίμα. Και πως η Μόσχα τα βράδια που είχε πανσέληνο, ανέβαινε στην ταράτσα του σπιτιού τους και ξάπλωνε ολόγυμνη πάνω σε μια κόκκινη κουρελού . -Πού ρε, πού ρε, ρωτούσαμε τότε όλοι ξαναμμένοι. -Να εκεί έδειχνε ο Σπανός, προς την ταράτσα της Τασίας, ενώ έτρωγε με την άκρη του ματιού του τα γυμνά γόνατα της Ιωάννας.

Ωσπου ένα πρωί μαθεύτηκε στη γειτονιά πως πιάσανε το «Μαγικό Πουλάκι» και το στείλανε σε ένα νησί... -Στη Μακρόνησο, μουρμούρισε ο πατέρας μου, Ετσι είπανε. Ποιος ξέρει;