• Τρία σε... ένα η φετινή ατζέντα της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας. Είναι ένα πολύ χρήσιμο "εργαλείο" που περιλαμβάνει τηλεφωνική ατζέντα, ημερολόγιο και μπλοκ με σημειώσεις. Ακόμα σκίτσα, σχόλια, συνθήματα και... λίγο χιούμορ.

Στο ημερολόγιο ειδικότερα θα βρείτε κατάλογο με τα τηλέφωνα και τις διευθύνσεις γυναικείων οργανώσεων, γυναικείων τμημάτων των κομμάτων και συνδικαλιστικών οργανώσεων, υπουργείων, εφημερίδων, μουσείων καθώς και χρήσιμες πληροφορίες για τα ταξίδια σας - με αεροπλάνο, τρένο και λεωφορείο.

Αγωνιστικό μήνυμα και κάλεσμα προς τις γυναίκες να συμμετέχουν στο έβδομο συνέδριο της ΟΓΕ (που θα γίνει το Μάρτη του 1998) απευθύνει η εισαγωγή της ατζέντας. "Φρόντισε, γράφει η Κατίνα Καραμάνου, γεν. γραμματέας της ΟΓΕ, να μην είναι συνέδριο μόνο των μελών της, να γίνει συνέδριο όλων των γυναικών. Να γίνει αφετηρία για τη δημιουργία ενός μαζικού γυναικείου κινήματος αντάξιου των περιστάσεων".

Και ποιες είναι οι περιστάσεις; "Κατακτήσεις εργαζομένων, πολιτισμός, υγεία, παιδεία, κοινωνική ασφάλιση, παρασύρονται από τη λαίλαπα που σαρώνει στο πέρασμά της κάθε τι που με αγώνες κατακτήθηκε. Παρουσιάζουν σαν προοδευτική εξέλιξη της κοινωνίας την ανεργία, τη φτώχεια, τη μερική απασχόληση, την προκλητικά υπέρογκη αύξηση των κερδών των οικονομικά ισχυρών. Φίλη, επισημαίνεται, αυτά που συμβαίνουν σήμερα αφορούν κύρια εσένα γιατί πρέπει να γνωρίζεις ότι πάντα είσαι πρώτη στις "εκσυγχρονιστικές" ρυθμίσεις... Σε μια εποχή που όπως διακήρυξε ο πρωθυπουργός, ο "εργαζόμενος θα πρέπει να έχει ο ίδιος την ευθύνη της ασφάλισης, της υγείας, της στέγασής του και όχι το κράτος", όπως ρητά προβλέπει το μη "εκσυγχρονισμένο" ακόμα Σύνταγμα της χώρας μας...".

• Αν δε θέλετε να κάνετε ένα τυποποιημένο, χωρίς φαντασία δώρο, μπορείτε να επισκεφθείτε το εκθετήριο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, όπου θα βρείτε δώρα εμπνευσμένα από τη λαϊκή μας παράδοση σε τιμές προσιτές. Μικρά αριστουργήματα - σε κοσμήματα, φυλαχτά, σφραγίδες, διακοσμητικά αντικείμενα - είδη γραφείου, κεντήματα, σταμπωτά, δαντέλες - όλα έργα τέχνης, ασημένια, επάργυρα, επίχρυσα από μπρούντζο. (Πιστές ή ελεύθερες αναπαραγωγές ιστορικών αντικειμένων και έργων παραδοσιακής τέχνης από τις συλλογές του Μουσείου). Ακόμα: μετάλλια, εικαστικά έργα, παιχνίδια και εκδόσεις - ανάμεσα σε άλλα οι "ελληνικές φορεσιές" και τα "ελληνικά κεντήματα".

Τα έσοδα από τις πωλήσεις διατίθενται για την πραγμάτωση των σκοπών του Μουσείου. (Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο βρίσκεται στην οδό Σταδίου, απέναντι από το άγαλμα του Κολοκοτρώνη, στην παλιά Βουλή. Ευκαιρία αυτές τις μέρες να κάνετε και μια επίσκεψη με τα παιδιά σας! (Ανοιχτό μέχρι τις 2 μμ). Ειδικά για τα παιδιά υπάρχουν παζλ με ιστορικά θέματα και χειροποίητα μολυβένια στρατιωτάκια.

• Καμιά φορά η απουσία είναι πιο αισθητή από την παρουσία. Ετσι και στην περίπτωση της Τατιάνας Γκρίτση - Μιλλιέξ, που δεν μπορεί να βγει από το σπίτι της. Ηταν περισσότερο από ποτέ παρούσα με το πνεύμα της στην εκδήλωση που έγινε προς τιμήν της πρόσφατα στο Πολιτιστικό Κέντρο Ζωγράφου, δίπλα στο Μουσείο "Γουναροπούλου". Μια πολύ ζεστή και συγκινητική εκδήλωση, όπου φυσικά παραβρισκόταν ο σύντροφος της ζωής της, διακεκριμένος ελληνιστής Ροζέ Μιλλιέξ. Η φωνή και αποσπάσματα από τα έργα της, η αντιστασιακή συμβολή της (το 1941 ίδρυσε το ΕΑΜ Καλλιθέας) αλλά και η γυναικεία διάσταση μέσα από το έργο της: Γι' αυτό μίλησε ο λογοτέχνης και βιβλιοκριτικός Τάκης Μενδράκος, που στάθηκε στο ανδροκρατικό κλίμα της εποχής εκείνης.

Εξι ιστορίες συνθέτουν το μυθιστόρημα "Αλλάζουμε;" που βλέπει το φως το 1957. Ενα από τα καλύτερα αφηγήματα της Τατιάνας Γκρίτση - Μιλλιέξ που κερδίζει το κρατικό βραβείο διηγήματος (και όχι μυθιστορήματος). "Οι έξι αυτές ιστορίες - είπε ο Τ. Μενδράκος - συνθέτουν ένα σπονδυλωτό, σαφώς ενιαίο αφήγημα, όπου η συγγραφέας παρακολουθεί την ηρωίδα της από διαφορετική κάθε φορά οπτική γωνία, μια ηρωίδα που στη διαδρομή της προσπαθεί να ανατρέψει την πανίσχυρη θεωρία και αρχή της ανδροκρατίας". Το βιβλίο αυτό εκτός από τις επανεκδόσεις που γνώρισε, μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στη Γαλλία με τον τίτλο "Το δώρο του Κάιν".

Επιμέλεια: Αλίκη Ξένου - ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Η διαδικασία για την αναθεώρηση του Συντάγματος αφορά ολόκληρο τον ελληνικό λαό και όχι μόνο τους ειδήμονες. Αφορά επίσης ιδιαίτερα τις γυναίκες και μ' αυτό το σκεπτικό ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας έκανε πρόσφατα συγκεκριμένες προτάσεις για την τροποποίηση του Συντάγματος που αφορούν την ισότητα των δύο φύλων και συζητήθηκαν σε εκδήλωση, στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ. Στη συζήτηση συμμετείχαν οι βουλευτές της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος, καθώς και συνταγματολόγοι. Οι εισηγήτριες, καθηγήτριες Πανεπιστημίου, Αλίκη Γιωτοπούλου - Μαραγκοπούλου και Νίκη Καλτσόγια - Τουρναβίτη - πρόεδρος και αντιπρόεδρος του Συνδέσμου αντίστοιχα- αιτιολόγησαν τις προτάσεις που προβλέπουν τα ακόλουθα:

• Το άρθρο 31 του Συντάγματος πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής:

"Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται πρόσωπο που έχει από πενταετία τουλάχιστον ελληνική ιθαγένεια, καθώς και ελληνική καταγωγή από πατέρα ή μητέρα" (μέχρι τώρα η καταγωγή αφορά μόνο τον πατέρα).

• Πρότειναν επίσης την αντικατάσταση του άρθρου 116 παράγραφος 2 (που προβλέπει ότι μπορεί να γίνεται αποκλίσεις από την αρχή της ισότητας "για αποχρώντες λόγους"). Η πρόταση του Συνδέσμου προβλέπει: "Δεν αποτελεί διάκριση λόγω φύλου η λήψη ειδικών θετικών μέτρων αναγκαίων για την άμεση ή σταδιακή αποκατάσταση DE FACTO ισότητας ανάμεσα στα δύο φύλα ή την επίσπευσή της, χωρίς αυτά να οδηγήσουν στη μόνιμη διατήρηση χωριστών κριτηρίων για τα δύο φύλα. Τα μέτρα αυτά θα παύσουν να ισχύουν μόλις επιτευχθεί στην πράξη πλήρης ισότητα στην απόλαυση των ανθρώπινων δικαιωμάτων για τα δύο φύλα.

Τα προστατευτικά της μητρότητας μέτρα δεν αποτελούν διακρίσεις λόγω φύλου και μόνιμου χαρακτήρα".

• Οι ομιλήτριες τόνισαν (σε σχέση με το άρθρο 16), ότι οι αποκλίσεις λόγω διαφορών των φύλων ερμηνεύονταν και ερμηνεύονται κατά διαφορετικούς τρόπους ευρύτερους ή στενότερους (βιολογικές διαφορές, περισσότερες ή λιγότερες, ψυχολογικές διαφορές, κοινωνικο-οικονομικές διαφορές κλπ.) ανάλογα με την προοδευτικότητα ή συντηρητικότητα των ερμηνευτών τους, πράγμα που δημιουργεί αφ' ενός σύγχυση και αφ' ετέρου μεγαλύτερη ή μικρότερη συρρίκνωση της ισότητας για τις γυναίκες. Ομως τα ειδικά θετικά μέτρα δεν αποτελούν αποκλίσεις από την ισότητα, αλλά, αντίθετα, αποκαθιστούν την ισότητα (όπως και τα ειδικά θετικά μέτρα που είχαν στο παρελθόν προβλεφτεί για τους εργάτες, τους μαύρους και άλλες κοινωνικές ομάδες ή κατηγορίες). Με δύο λόγια, τα θετικά μέτρα αποτελούν τον αντίποδα των αποκλίσεων. Η μόνη (βιολογικά βασισμένη) διαφορά που απαιτεί ειδική μεταχείριση χωρίς αυτό να αποτελεί διάκριση υπέρ των γυναικών, όπως ρητά ορίζει το άρθρο 4 του Συντάγματος στην παράγραφο 2, είναι η μητρότητα. Και ορθά, διότι η τελευταία υπαγορεύει τη λήψη θετικών μέτρων για την εξουδετέρωση των εμποδίων (εγκυμοσύνη, τοκετός, γαλουχία) που η λειτουργία αυτή δημιουργεί για την εργασία και τη σταδιοδρομία της γυναίκας - γι' αυτό πρέπει οι σχετικές διατάξεις να είναι μόνιμου χαρακτήρα.

Στη συζήτηση συμμετείχαν οι βουλευτές της Επιτροπής Αναθεώρησης τους Συντάγματος Αχ. Κανταρτζής (ΚΚΕ), ο καθηγητής Ε. Βενιζέλος υπουργός του ΠΑΣΟΚ, ο καθηγητής Π. Παυλόπουλος (ΝΔ), ο Φ. Κουβέλης (ΣΥΝ) και ο Α. Ιντζές(ΔΗΚΚΙ).

Στη συζήτηση πήραν, επίσης, μέρος οι καθηγητές Γ. Κασιμάτης, διευθυντής του Ινστιτούτου Ελληνικής Συνταγματικής Ιστορίας και Επιστήμης, και Κ. Μαυρίας, πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Συνταγματολόγων, καθώς και η γενική γραμματέας Ισότητας Μίκα Κουτσιλαίου.

Ολοι οι ομιλητές τάχθηκαν υπέρ της τροποποίησης του άρθρου 31 και σχεδόν όλοι υπέρ της λήψης θετικών μέτρων. Ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ, Αχ. Κανταρτζής, αφού εκφράστηκε κατά των διακρίσεων ανάμεσα στα δύο φύλα και τόνισε ότι είναι υπέρ των θετικών μέτρων, επισήμανε πως σε γενικές γραμμές η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος και οι προτάσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ έρχονται να εξυπηρετήσουν τους στόχους της προσαρμογής της χώρας μας στους στόχους της ΕΕ. Εξέφρασε επίσης την επιφύλαξη μήπως οι νέες ρυθμίσεις που θα γίνουν με την τροποποίηση του Συντάγματος θα χρησιμοποιηθούν για να αφαιρεθούν - εν ονόματι της ισότητας - κατακτημένα δικαιώματα των γυναικών.

Ο Α. Ιντζές τάχθηκε κατά των ποσοστώσεων στις εκλογές. Από την πλευρά της η γεν. γραμματέας Ισότητας Μίκα Κουτσιλαίου αφού πήρε θέση υπέρ των προτάσεων του "Συνδέσμου" παρατήρησε πόσο σήμερα, αν και υπάρχει ισότητα στους νόμους, η ισότητα αυτή δεν εφαρμόζεται, η ανεργία πλήττει τις γυναίκες σ' όλη την Ελλάδα και τόνισε ότι μόνο η πίεση από τη βάση των γυναικών μπορεί να αλλάξει αυτή την κατάσταση.

Την επομένη του Αϊ - Γιαννιού, στις 8 Γενάρη, σε πολλά χωριά, ο λαός μας και ιδιαίτερα οι παντρεμένες γυναίκες τιμούν την Μπάμπω ή Μαμή για τις μέχρι σήμερα, αλλά και τις μελλοντικές γέννες τους. Αρχή του καινούριου χρόνου και η γιορτή αυτή είναι συνδεδεμένη με τη γονιμότητα. Πιο γνωστός είναι ο γιορτασμός που γίνεται στη Μονοκκλησιά Σερρών και όλοι τον ξέρουν σαν "γυναικοκρατία". Ομως και σε άλλα χωριά της Θράκης και της Μακεδονίας, όπως στο Κίτρος Πιερίας, οι γυναίκες ξεφαντώνουν γιορτάζοντας την Μπάμπω, του σπιτιού τη μαμή, με άφθονο κρασί, φαγητό, μεταμφιέσεις, αυτοσχεδιασμούς, χορούς, αστεία και ανέκδοτα, ελευθεροστομίες και γλέντι στο καφενείο του χωριού. Σ' όλες αυτές τις εκδηλώσεις απαγορεύεται να συμμετέχουν ανύπαντρες κοπέλες και άντρες. Αν συναντήσουν κάποιον άντρα στο δρόμο, τον τιμωρούν, καταβρέχοντάς τον, ξεγυμνώνοντάς τον κλπ., κλπ.

Οπως αναφέρει ο ιστορικός Παναγής Λεκατσάς, οι γιορτές αυτές έχουν τις πανάρχαιες καταβολές τους στη λατρεία του Διόνυσου. Από αυτή τη λατρεία προέρχονται τα σύμβολα γονιμότητας, οι κωμικοί αυτοσχεδιασμοί, το μεθυστικό ξεφάντωμα. Ομως και αρκετοί άλλοι μελετητές συνδέουν τη γιορτή αυτή με την αρχαία ελληνική γιορτή των Αλώων (Δεκέμβρη - Γενάρη, αλλά και τα Θεσμοφόρια) με τη λατρεία της Δήμητρας και της Περσεφόνης.

Πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για το έθιμο αυτό διαβάζουμε στο βιβλίο του Δημήτρη Σταμέλου "Λαογραφική Πινακοθήκη", που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών:

Παρατηρεί ο λαογράφος Δημ. Λουκάτος: "Η περίοδος αυτή του μετα - δωδεκαημέρου, που είναι και "καρναβαλική", οδηγεί σε μεταμφιέσεις και ελευθεριότητες, που τις δέχονται ή τις υφίστανται "ευγονικά" και οι άντρες. Ετσι εφτάσαμε στη σημερινή λεγόμενη "Γυναικοκρατία", που οι τουρίστες και απληροφόρητοι δημοσιογράφοι τη βλέπουν ξεκρέμαστη, σαν τάχα ένα φεμινιστικό κίνημα Αριστοφανικό ("Λυσιστράτη" κλπ)".

Αλλά ο συγγραφέας - ιστορικός Δημήτρης Σταμέλος γράφει παρακάτω: "Μέσα στο ξέφρενο πανηγύρι της γιορτής, στους αυτοσχεδιασμούς, όπου η βωμολοχία κυριαρχεί, η γυναίκα συμπεριφέρεται ως εξουσία πάνω στον άντρα, του οποίου ωστόσο δεν παραγνωρίζει τη συμμετοχή του στην ερωτική μέθεξη. Αντίθετα, με τη χρησιμοποίηση φαλλικών ομοιωμάτων, την επικαλείται και την εντάσσει στην τελετουργική διαδικασία. Η απουσία του άντρα από τη γιορτή, η χρησιμοποίησή του ως μέσον διασκέδασης με κάποιες έμμεσες προεκτάσεις ταπείνωσης, δείχνει και τον εξουσιαστικό χαρακτήρα που θέλει να προσδώσει η γυναίκα στο εορταστικό της ξέσπασμα. Με την απόλυτη εξουσία, έστω, της μιας αυτής μέρας του χρόνου, θέλει να επισημάνει την ισοδύναμη με τον άντρα παρουσία της στον κοινωνικό χώρο, στην ίδια τη διαδικασία της υπάρξεως και στην όποια ομορφιά συνδέεται μαζί της".