Εδώ και αρκετές δεκαετίες, οι εναλλασσόμενες στην εξουσία κυβερνήσεις του δικομματισμού, προβάλλουν με διάφορες ευκαιρίες, συνθήματα που αφορούν τη «σύγκλιση» με τις άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Αυτή μάλιστα, η σύγκλιση, κατά καιρούς συνοδεύεται από διάφορους επιθετικούς προσδιορισμούς: Την είπαν «πολιτική», «οικονομική», «ονομαστική», κ.ο.κ. Και επειδή η συνθηματολογία για την «οικονομική σύγκλιση» και την ένταξη στην ΟΝΕ κρίνεται πως έπιασε τόπο, οι κυβερνώντες σκέφτηκαν να επαναλάβουν το σκηνικό, βαφτίζοντας την επόμενη «σύγκλιση» ως «κοινωνική», ενώ τους στόχους της τους ενέταξαν σε μια πρωθυπουργική «χάρτα», πλευρές της οποίας θα μαθαίνουμε καθ' όλη την προεκλογική περίοδο. «Χάρτα κοινωνικής σύγκλισης», λοιπόν, κι όποιος κατάλαβε - κατάλαβε.

Το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ σαν κατ' εξοχήν πολιτικοί εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης, προβάλλουν και κλίνουν τη «σύγκλιση» σε όλους τους τόνους και τις πτώσεις. Μαζί με το ΣΥΝ, που στην πράξη αποδεικνύεται από τους θερμότερους οπαδούς της ΕΕ και υποστηριχτής σχεδόν κάθε διαδικασίας που συντελείται σε αυτή, έχουν δημιουργήσει ένα ασφυκτικό ιδεολογικοπολιτικό κλοιό γύρω από το σώμα της εργατικής τάξης, την οποία προσπαθούν με κάθε τρόπο να εγκλωβίσουν στην υπόθεση της καπιταλιστικής ανασυγκρότησης. Και το θράσος τους είναι τέτοιο, που το κάνουν στο όνομα μιας «σύγκλισης» που, αφενός, είναι αδύνατον να προκύψει, αφετέρου, το ενδεχόμενο πραγματοποίησής της θα ταυτιστεί με μια εποχή που για τους εργαζόμενους θα είναι ακόμα πιο επώδυνη και εφιαλτική. Στην πραγματικότητα, αξιοποιώντας τους υπάρχοντες συσχετισμούς δυνάμεων, έχουν στήσει ένα σκηνικό ιδεολογικής τρομοκρατίας για την ορθότητα και το μονόδρομο των επιλογών τους, ενώ όποιος αρνείται να υποταχθεί σε ό,τι προστάζει το... όραμα της σύγκλισης με την ΕΕ, αντιμετωπίζεται περίπου σαν μίασμα.

Επειδή η περί τη σύγκλιση συζήτηση δε θα τελειώσει εύκολα, καλό είναι να ξεκαθαρίζεται από την αρχή το περιεχόμενο και οι παράμετροί της. Τι εννοούμε, δηλαδή, όταν μιλάμε για την «οικονομική» ή την «κοινωνική» σύγκλιση; Σύγκλιση στους ρυθμούς εξέλιξης ή σύγκλιση στο επίπεδο της ανάπτυξης; Σύγκλιση στο επίπεδο ανάπτυξης ή σύγκλιση στο βιοτικό επίπεδο; Και τι σημαίνει στις σύγχρονες συνθήκες ανεβασμένο βιοτικό επίπεδο; Ο αριθμός των τηλεοράσεων ανά διαμέρισμα, ώστε το κάθε μέλος του νοικοκυριού να αποχαυνώνεται με το... ατομικό του τηλεοπτικό πρόγραμμα, ή η ύπαρξη, ας πούμε, πολιτιστικών κέντρων όπου μπορεί να αναπτυχθεί η προσωπική και συλλογική ενασχόληση και δημιουργία. Η ύπαρξη ΙΧ αυτοκινήτου μεγάλου κυβισμού και θεαματικής ιπποδύναμης για να πηγαίνεις -πληρώνοντας ένα κάρο ποσά για καύσιμα, ασφάλειες, συντήρηση κ.ο.κ. - στη δουλιά σου, ή η ανάπτυξη ευρέος φάσματος και δικτύου μαζικών συγκοινωνιών; Η δυνατότητα να μαθαίνεις ηλεκτρονικούς υπολογιστές σε κάποιο πολύ μοδάτο ιδιωτικό κέντρο εκπαίδευσης, ή η εξασφάλιση των αναγκαίων γύρω από τους υπολογιστές γνώσεων μέσα από ένα σύστημα πραγματικά δωρεάν δημόσιας Παιδείας; Η διαφορετική απάντηση που μπορεί να δίνει ο καθένας σε παρόμοια, καθημερινά, διλήμματα, δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της κατάστασης που ο ίδιος βιώνει και των προτεραιοτήτων που μπορεί να θέτει. Τις πιο πολλές φορές, δυστυχώς, είναι απόρροια των στρεβλών προτεραιοτήτων που ορίζει η άρχουσα τάξη για τους εργαζόμενους, αποπροσανατολίζοντάς τους από τα ουσιαστικά προβλήματα και δημιουργώντας χίμαιρες, μέσα από τις οποίες οι εκπρόσωποί της θα κερδίσουν περισσότερα.

Υπό τον όρο «οικονομική σύγκλιση», συνήθως εννοούμε την προσέγγιση του επιπέδου της οικονομικής ανάπτυξης, όπως αυτό εκφράζεται μέσα από στατιστικούς δείκτες και απεικονίσεις. Σαν γενικό... ισοδύναμο όλων αυτών των δεικτών, έχει υιοθετηθεί ο γνωστός δείκτης του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Ενας άκρως αποπροσανατολιστικός δείκτης, αφού όχι μόνο δε διακρίνει κοινωνικές τάξεις και στρώματα, αλλά αξιοποιώντας τους μέσους όρους, μπορεί να εμφανίσει - και πολλές φορές εμφανίζει - ως... μπρούκλη ακόμα και τον ρακοσυλλέκτη του Μπρούκλιν. Πάντως, ακόμα κι αν αφήσουμε αυτή την - καθ' όλα σημαντική και καθοριστική - πλευρά του ζητήματος στην πάντα, είναι πασιφανές ότι υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι αδύνατον να επιτευχθεί μια τέτοιου είδους σύγκλιση ανάμεσα στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες της ΕΕ. Αυτό δεν το δείχνει μόνο η 22χρονη πλέον ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ και στην ΕΕ. Το αποδεικνύει η θεωρία της εξέλιξης του καπιταλισμού, αλλά και η ιστορική πείρα που υπάρχει από την πορεία του συστήματος. Στον καπιταλισμό λειτουργούσε ανέκαθεν και σήμερα λειτουργεί ακόμα περισσότερο, ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης, που στην πραγματικότητα όχι μόνο δεν επιτρέπει τη σύγκλιση, αλλά με την πάροδο του χρόνου οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερες αποκλίσεις. Αποκλίσεις που δεν αφορούν οπωσδήποτε μεμονωμένες περιπτώσεις χωρών, αλλά τις χώρες που συναποτελούν το σύστημα συνολικά.

Ως αποτέλεσμα του σκληρού ανταγωνισμού, και των γενικότερων δυσαναλογιών που εμφανίζονται στην πορεία εξέλιξης του συστήματος, ανισόμετρη ανάπτυξη εμφανίζεται σε επίπεδο επιχείρησης, σε επίπεδο βιομηχανικού κλάδου, σε επίπεδο πόλεων και περιοχών, χωρών και ηπείρων. Οταν μιλάμε για ανισόμετρη ανάπτυξη δεν πρέπει να καταλαβαίνουμε απλά και μόνο τους διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης της παραγωγής και της οικονομίας. Ανισομετρία είναι η απόκλιση στους ρυθμούς ανάπτυξης ή τις κατευθύνσεις που ακολουθούν ξεχωριστά τμήματα της καπιταλιστικής οικονομίας, η οποία έχει αποκτήσει μόνιμο χαρακτήρα, αγγίζει ουσιαστικότερες πλευρές των παραγωγικών και κοινωνικοπολιτικών σχέσεων, συνδέεται με βαθύτερες συνέπειες του ανταγωνισμού (ανάμεσα στις διαφορετικές επιχειρήσεις και κεφαλαιοκρατικούς ομίλους ή ανάμεσα σε χώρες) και εμπλέκεται με αντιθέσεις που συνεχώς οξύνονται μεταξύ τους. Αντιθέσεις και αποκλίσεις τις οποίες ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας του συστήματος όχι μόνο δεν επιτρέπει να αμβλυνθούν, αλλά σχεδόν νομοτελειακά τις διευρύνει και τις οδηγεί σε καταστάσεις όξυνσης.

Ζήτημα οικονομικής σύγκλισης με τις άλλες χώρες της ΕΕ δεν τίθεται. Το ομολογούν με αρκετή σαφήνεια ακόμα και πρωτοκλασάτα στελέχη της ντόπιας ολιγαρχίας, αλλά εδώ που τα λέμε δεν είναι αυτό το κύριο. Γιατί ακόμα κι αν θεωρήσουμε ότι κάτω από ορισμένες συνθήκες επαναληφθεί και στην περίπτωση της Ελλάδας ό,τι έγινε με την Ιρλανδία, που (έστω για την περίοδο που διανύουμε) μετατράπηκε σε χώρα - βάση και ορμητήριο των πολυεθνικών και στα χαρτιά πράγματι το εκεί κατά κεφαλήν εισόδημα κάλυψε μια μεγάλη διαφορά και έφτασε τώρα να ξεπερνά τα μέσα επίπεδα της ΕΕ, το μέγα ερώτημα είναι ποιο θα είναι από αυτή την ιστορία το όφελος για τους εργαζόμενους της χώρας; Και ας αφήσουμε το μέλλον. Ποιο είναι το όφελος για τους εργαζόμενους από τους πολύ υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης των τελευταίων χρόνων; Τι κέρδισαν από τα δεκάδες τρισεκατομμύρια δραχμές της προσαύξησης του ΑΕΠ; Τίποτα απολύτως. Η αύξηση του ΑΕΠ, τα μεγάλα κονδύλια και τα τρισεκατομμύρια που «παίζουν» όλο αυτό το διάστημα, είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένο ότι δεν προορίζονται για τη βελτίωση των εισοδημάτων, πολύ περισσότερο της θέσης των εργαζομένων στη σύγχρονη Ελλάδα. Ολα αυτά είναι ποσά που πηγαίνουν ή πρόκειται να πάνε στα χρηματοκιβώτια των μεγάλων επιχειρηματικών - ντόπιων και ξένων - ομίλων.

Η εργατική τάξη, οι αγρότες, τα μεσαία στρώματα και οι άλλοι εργαζόμενοι της χώρας έχουν πάρει ήδη... ισχυρές δόσεις από την, πολυπόθητη για το κεφάλαιο και τους κυβερνώντες, σύγκλιση με την ΕΕ. Γεύση από τι θα συμβεί από τη μελλούμενη σύγκλιση, δίνει άλλωστε και η πορεία που ακολουθεί η ελληνική οικονομία από την εποχή της ένταξής της στην ΕΟΚ, το 1981. Μια πορεία γεμάτη από αρνητικές εξελίξεις και επώδυνες συνέπειες σε όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Εξελίξεις που επιβεβαιώνουν ότι η ανισόμετρη ανάπτυξη στον τομέα της παραγωγής και της οικονομίας, συνοδεύεται από την ενίσχυση των ταξικών ανισοτήτων. Σε πολύ γενικές γραμμές, από τη σκοπιά των εργαζομένων, ορισμένα από τα στοιχεία που συνθέτουν την πορεία προς την περιβόητη σύγκλιση είναι:

• Το μαζικό ξεκλήρισμα της αγροτιάς και η συστηματική υπονόμευση της πρωτογενούς παραγωγής στη χώρα.
• Η υποβάθμιση της δευτερογενούς παραγωγής και η υποκατάσταση των παραγόμενων ειδών πρώτης ανάγκης από αθρόες εισαγωγές των ευρωπαϊκών πολυεθνικών.
• Η πολιτική σκληρής λιτότητας σε βάρος των εργαζομένων με την κατάργηση, αρχικά, της ΑΤΑ και την εφαρμογή σήμερα μιας πολιτικής που οδηγεί σε συνεχή απαξίωση τα λαϊκά εισοδήματα.
• Η γιγάντωση της ανεργίας που από τα ποσοστά του 3% πριν από την ένταξη στην ΕΟΚ, έφτασε ακόμα και το 12% πριν λίγο καιρό.
• Η μείωση της απασχόλησης στους βασικούς κλάδους της βιομηχανίας.
• Η εισαγωγή των λεγόμενων ελαστικών μορφών απασχόλησης, που στην πραγματικότητα αλλάζει την ουσία της πλήρους πενθήμερης απασχόλησης 40 ώρες τη βδομάδα.
• Το ξήλωμα του συστήματος της κοινωνικής ασφάλισης προκειμένου να εξασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της ΕΕ έναντι των αντίστοιχων των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας
• Η συνεχής αύξηση του ορίου ηλικίας για τη συνταξιοδότηση και η σταδιακή μείωση των συντάξιμων αποδοχών.
• Η κατάργηση ουσιαστικά των συντάξεων χηρείας, αλλά και μιας σειράς πρόωρων συντάξεων ιδιαίτερα για τις γυναίκες και τις μητέρες μικρών παιδιών.
• Η συνεχής υποβάθμιση των υπηρεσιών της δημόσιας δωρεάν Παιδείας και Υγείας και η εμπορευματοποίησή τους.
• Η απαξίωση της αγοραστικής δύναμης των μισθών και των συντάξεων που συνθλίβονται κάτω από την αφόρητη ακρίβεια.

Κι αν κάποιος θέλει να δει την άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος, τις πολιτικές που επιβλήθηκαν για να στηριχτεί το μεγάλο κεφάλαιο, με δυσβάστακτο κόστος που επίσης πληρώνεται από την εργατική τάξη και τους άλλους εργαζόμενους εκεί θα βρει:

• Την απελευθέρωση των αγορών και τις συνεχείς ανατιμήσεις στα τιμολόγια των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (φως, νερό, τηλέφωνο, νοσηλεία, φάρμακα κ.ο.κ.).
• Την απελευθέρωση των τιμών σε όλα τα είδη λαϊκής κατανάλωσης.
• Την απελευθέρωση του τραπεζικού συστήματος που σήμανε μια νέα φάση για τη λεηλασία των λαϊκών μαζών.
• Την πολιτική ιδιωτικοποιήσεων και το ξεπούλημα δεκάδων τραπεζών, επιχειρήσεων και άλλων παραγωγικών μονάδων που ανήκαν στο δημόσιο, σε εκπροσώπους του μεγάλου κεφαλαίου.

Αυτά και τόσα άλλα μέτρα και πολιτικές είχαν σαν αποτέλεσμα τη θεαματική... σύγκλιση της κερδοφορίας των μεγαλοεπιχειρηματιών, την τεράστια αύξηση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων, την παραπέρα όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στην οικονομική ολιγαρχία και τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού. Και μπορεί οι κύριοι του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ, και του ευρωλάγνου ΣΥΝ, να μας πιπιλίζουν τα μυαλά με συγκλίσεις και «κατά κεφαλήν» εισοδήματα, ας ομολογήσουν όμως στους εργαζόμενους ότι η σύγκλιση που διαφημίζουν είχε σαν αποτέλεσμα τα επίσημα κέρδη των μεγαλοβιομηχάνων ανά εργαζόμενο, από 30.000 δρχ. το 1981, να εκτιναχτούν, στα 3.000.000 δραχμές το 2000!!!

Στο φαινομενικά εύλογο ερώτημα, τι θέση κατέχει μέσα σ' αυτόν τον ορυμαγδό η περίφημη «χάρτα της κοινωνικής σύγκλισης» του Κ. Σημίτη, η απάντηση είναι απλή. Στοχεύει να αποτελέσει το αντίδοτο για τις ομάδες του πληθυσμού οι οποίες εξαιτίας της οικονομικής πολιτικής, εξωθούνται σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης και περιθωριοποιούνται. Γιατί είναι οφθαλμοφανές ότι αν οι δεκάδες χιλιάδες οικογένειες συνταξιούχων που ζουν με λιγότερο και από 100.000 δραχμές το μήνα αφεθούν στην τύχη τους, πολύ σύντομα κυβέρνηση και άρχουσα τάξη θα βρεθούν αντιμέτωποι με τέτοια λαϊκή κατακραυγή που δύσκολα θα τη φέρνουν βόλτα. Το ίδιο ισχύει και για τους άνεργους μακράς διαρκείας, για τους άπορους ηλικιωμένους, τους συνταξιούχους του ΟΓΑ που βογκούν μέσα στη φτώχεια τους. Με δυο λόγια. Οσοι, δεν ανήκουν σ' αυτές τις κατηγορίες, και έχουν έστω διανοηθεί ότι το «κοινωνικό πακέτο» της κυβέρνησης περιέχει μέτρα που τους αφορούν, καλό είναι να ξεχάσουν. Αυτή η κυβέρνηση δεν πρόκειται ποτέ να πάρει... αυτοβούλως, μέτρα για την ουσιαστική στήριξη των εργαζομένων. Το περιεχόμενο της πρωθυπουργικής «χάρτας» είναι ψίχουλα που πρόκειται να μοιραστούν στις κατηγορίες των «οικονομικά αδύνατων». Των «οικονομικά πολύ αδύνατων», όπως συμφώνησαν την προηγούμενη Τετάρτη κυβέρνηση και ΣΕΒ. Αυτή είναι η «σύγκλιση». Σύγκλιση στα προβλήματα και την ανέχεια για τους εργαζόμενους, σύγκλιση στην κατεύθυνση των περισσοτέρων κερδών για την πλουτοκρατία...