Αδειοι δρόμοι. Στρατιωτικά οχήματα σε κάθε σταυροδρόμι. Δεκάδες στρατιώτες με μπερέ σε διάφορα χρώματα είναι σχεδόν οι μοναδικοί πεζοί. Η παρουσία τους είναι εντονότερη κατά μήκος της νοητής διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στις νότιες σιιτικές συνοικίες της Βηρυτού και τις κεντρικές σουνιτικές ή χριστιανικές.

Αυτή η πρώτη εικόνα, αμέσως μετά την άφιξή μας στη λιβανική πρωτεύουσα στο πλαίσιο της επίσκεψης που πραγματοποίησε, την περασμένη βδομάδα, αντιπροσωπεία του ΚΚΕ με επικεφαλής την ΓΓ της ΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα, δεν αλλάζει ριζικά την επόμενη μέρα. Με το φως του ήλιου, η Βηρυτός δε σφύζει από ζωή και τα χαρακτηριστικά της μποτιλιαρίσματα δεν είναι τόσο έντονα. Ο αέρας είναι μουδιασμένος.

Τα μέτρα ασφαλείας παραμένουν ασφυκτικά. Οδοφράγματα, συρματοπλέγματα και τσιμεντόλιθοι κλείνουν δρόμους, περικυκλώνουν κτίρια. Είναι ξεκάθαρο ότι η κατάσταση είναι εκρηκτικά τεταμένη και γίνεται μια τεράστια προσπάθεια, ο τελικός κρότος να μην ακουστεί ποτέ.

Ο εντοπισμός των πτωμάτων του 25χρονου Ζιάντ Καμπάλαν και του 12χρονου Ζιάντ Γκαντούρ, με εμφανή σημάδια βασανισμού, λίγες ώρες νωρίτερα μετά από 3 24ωρα αναζήτησης έχει μετατρέψει την πρωτεύουσα σε πυριτιδαποθήκη. Η οικογένεια Ζιάντ (με την ευρεία έννοια της αραβικής πολυπληθούς οικογένειας) είναι Δρούζοι και συντάσσονται με το Προοδευτικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSP) του Ουαλίντ Τζουμπλάντ, που συμμετέχει στην κυβέρνηση Σινιόρα.

Μέλη της οικογένειας Ζιάντ φέρονται να εμπλέκονται στη δολοφονία του 29χρονου φοιτητή Αντνάν Σάμας, σιίτη οπαδού της «Χεζμπολάχ», στις συγκρούσεις της 25ης Ιανουαρίου στο αραβικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού. Η υπόθεση χαρακτηρίζεται ιδιαζόντως περίπλοκη, γι' αυτό και ιδιαζόντως λιβανική.

Αν η υπόθεση δεν είναι οικογενειακή βεντέτα, κάτι που ήδη είναι αρκετά περίπλοκο, τότε το ζήτημα λαμβάνει σαφώς πολιτικές διαστάσεις. Και αυτό σε μια χρονική περίοδο που τα πνεύματα είναι εξαιρετικά οξυμένα.

Σε μια χώρα που ο εμφύλιος διήρκεσε χρόνια και τη ρήμαξε και τα μικρά παιδιά γνωρίζουν ότι με ορισμένες τέτοιες αλλεπάλληλες προσωπικο - οικογενειακο - πολιτικές δολοφονίες κλιμακώθηκαν οι εχθροπραξίες που οδήγησαν στον εμφύλιο σπαραγμό. Και αυτή είναι η πρώτη λέξη που βγαίνει από το στόμα ολωνών, ανεξαρτήτως θρησκείας, δόγματος ή πολιτικής τοποθέτησης. Μια λέξη που συνοδεύεται από αγωνία, ανησυχία. Γι' αυτό προφανώς κανείς δεν αντιδρά στο στρατιωτικό πέπλο των 65.000 ανδρών που κάλυψε την πόλη.

Δε χρειάζεται κανείς, ίσως, παρά λίγες ώρες και μία βόλτα από τη μία μέχρι την άλλη πλευρά της Βηρυτού για να συνειδητοποιήσει, σε μικρογραφία, το απίστευτα μοναδικό μωσαϊκό αυτής της χώρας. Με τη δυτική της πλευρά να βρέχεται από τη Μεσόγειο, είναι, αναμφιβόλως, η πόλη με τα πολλά και αντιφατικά πρόσωπα. Και μάλιστα, αυτά τα διαφορετικά «πρόσωπα» αντανακλώνται στην εικόνα, στην αρχιτεκτονική, στους δρόμους, στα χρώματα και δίνουν την εντύπωση σαφώς οριοθετημένων περιοχών.

Οι κεντρικές και βόρειες συνοικίες, που κατοικούνται κυρίως από χριστιανούς, διαφόρων δογμάτων και σουνίτες, επίσης διαφόρων δογμάτων, (και αυτοί μεταξύ τους σχετικά διαχωρισμένοι στις συνοικίες τους) έχουν αέρα δύσης, αν και με αραβικές αποχρώσεις. Τα πετρόχτιστα σπίτια με τους εντυπωσιακούς κήπους των ορεινών προαστίων, τα διαδέχονται πολυώροφες καινούριες πολυκατοικίες και υπερσύγχρονα εμπορικά κέντρα, καταστήματα με τεράστιες φωτεινές επιγραφές και κάθε είδους μαγαζί διασκέδασης.

Μεγάλες διαφημιστικές πινακίδες κοσμούν γωνίες ή ταράτσες. Πλήθος κόσμου, γυναίκες, άνδρες παιδιά και νεολαία, με δυτική εμφάνιση, συγχρωτίζεται σε μεγάλες πλατείες ή στη, διακοσμημένη με φοίνικες, παραλιακή. Και εδώ θα δει κανείς γυναίκες να φορούν χιτζάμπ (μουσουλμανική μαντίλα). Η συνολική, όμως, εξωτερική εμφάνιση, χωρίς να είναι απαραίτητα προκλητική, δημιουργεί περισσότερο την εντύπωση, πιθανώς λανθασμένη, ότι πρόκειται για ένα ακόμη ιδιαίτερο και ακριβό, συνήθως, αξεσουάρ.

Τα αυτοκίνητα σχηματίζουν ουρές στις μεγάλες λεωφόρους, στις υπερυψωμένες γέφυρες και στα μικρά σοκάκια. «Είναι η πόλη του Χαρίρι» λένε πολλοί χαριτολογώντας. Και αυτό δεν είναι ευφυολόγημα. Το κέντρο της Βηρυτού, όπως και πολλά άλλα σημεία της πόλης και ολόκληρης της χώρας, είχαν κυριολεκτικά ισοπεδωθεί στο τέλος του εμφυλίου. Ο, πάλαι ποτέ, φτωχός Ραφίκ Χαρίρι, επέστρεψε από τη Σαουδική Αραβία, μοιράζοντας υποσχέσεις και ανοικοδόμηση.

Μέσα σε λίγα χρόνια, τα κατεστραμμένα κτίρια των κεντρικών συνοικιών έδωσαν τη θέση τους σε υπερπολυτελή οικήματα ή εμπορικά κτίρια, των οποίων το ενοίκιο παραμένει πάντα απίστευτα υψηλό. Αν και η υπόσχεση του Χαρίρι ήταν να «στήσει το Λίβανο στα πόδια του με δικά του λεφτά», γεγονός είναι ότι μεγάλο μέρος «της χορηγίας του» προήλθε από τα χρήματα διεθνών πιστωτικών ιδρυμάτων, με αποτέλεσμα το εξωτερικό χρέος της χώρας να εκτιναχτεί.

Παρ' όλα αυτά, σήμερα, μεγάλη μερίδα Λιβανέζων συνεχίζει να βλέπει τον Χαρίρι ως «μεγάλο ευεργέτη» που, εκτός από ανοικοδόμηση, έδωσε και δίνει, με τις επιχειρήσεις του, δουλιά σε χιλιάδες ανθρώπους. Ετσι, «συγχωρεί» όχι μόνο το χρέος και τις ιδιωτικοποιήσεις, αλλά και το ότι ένα μεγάλο κομμάτι της πρωτεύουσας ανήκει κυριολεκτικά στην οικογένεια Χαρίρι.

Το πού ακριβώς αρχίζει αυτό που, πολλάκις όλοι ακούσαμε το καλοκαίρι από τους ανταποκριτές, να ονομάζεται νότιες συνοικίες της Βηρυτού, δεν οριοθετείται από καμία ταμπέλα. Δεν υπάρχει, όμως, περίπτωση να μην το αντιληφθεί κανείς αμέσως μόλις διανύσει δέκα μέτρα νοτιότερα στις κεντρικές λεωφόρους ή στην παραλιακή.

Εδώ οι πλατείες δεν είναι τόσο μεγάλες και σίγουρα όχι τόσο εντυπωσιακές. Τα καταστήματα είναι πολυάριθμα αλλά οι ταμπέλες τους ταπεινότερες και δε βρίσκει κανείς εύκολα μαγαζιά νυχτερινής διασκέδασης ή καφετερίες. Οι δρόμοι δημιουργούν την αίσθηση ότι είναι διαρκώς σκονισμένοι.

Ισως φταίει η βαριά σκιά από τις πολυάριθμες πολυώροφες πολυκατοικίες που μοιάζουν περισσότερο με εργατικές κατοικίες. Ισως είναι ότι το χρώμα τους είναι κυρίως γκρι και τα παράθυρά τους μικρά, όπως και τα μπαλκόνια τους. Ισως είναι ότι δίπλα στη θάλασσα, τα καταστήματα είναι σαφώς λιγότερα και στους ελεύθερους χώρους συνωστίζονται άνδρες και γυναίκες με μαντίλια στο κεφάλι, που απλώς κοιτάζουν τη θάλασσα ή πίνουν ένα αναψυκτικό. Και τα μαντίλια δε σου δίνουν την αίσθηση, απλώς, του αξεσουάρ. Κατά κύριο λόγο, βλέπεις οικογένειες με τα παιδιά τους ή ξεχωριστές παρέες (αγόρια ή κορίτσια) μέσα στα αυτοκίνητά τους ή να κάνουν μια βόλτα στην παραλία.

Η δύση του ήλιου βρίσκει τους δρόμους σχετικά άδειους. Μικρές παρέες αγοριών μπορεί να βολτάρουν λίγο ακόμη ή να κάτσουν κάπου για λίγο για να πιουν λίγο τσάι (αραβικές τσαγιέρες μεταφέρονται ανά χείρας γύρω σου διαρκώς) ή να καπνίσουν λίγο αργιλέ. Η γεύση που μένει στο στόμα είναι σκονισμένη και η αίσθηση μουντή.

Αυτές είναι οι νότιες συνοικίες. Οι σιιτικές και οι, όπως γίνεται αντιληπτό με την πρώτη ματιά, οι πιο φτωχές συνοικίες της Βηρυτού. Είναι οι συνοικίες που κατοικούνται, κατά κύριο λόγο, από υποστηρικτές της «Αμάλ» και της «Χεζμπολάχ». Με τη δεύτερη να ασκεί τεράστια επιρροή είτε μέσα από τα φιλανθρωπικά της προγράμματα, είτε μέσα από τις αλλεπάλληλες δωρεές, είτε μέσα από τη, σχεδόν, δωρεάν ανέγερση νέων κατοικιών και χορήγηση σπιτιών, είτε μέσα από την αίσθηση ασφάλειας που προσφέρουν οι μαχητές της.

Μετά τους ισοπεδωτικούς ισραηλινούς βομβαρδισμούς του καλοκαιριού, ολόκληρες γειτονιές στις νότιες συνοικίες σβήστηκαν από το χάρτη. Ηδη, σε μεγάλο μέρος έχουν ανοικοδομηθεί. Υποστηρικτές και μαχητές της «Χεζμπολάχ» συμμετέχουν στη διαδικασία ανοικοδόμησης, ενώ μεγάλο μέρος των εξόδων της καλύπτεται από την οργάνωση, ιδιαίτερα για τις πολυμελείς ή και τις φτωχότερες οικογένειες.

Ενδεικτικό, ίσως, είναι ότι ακόμη συζητιόταν, όταν φτάσαμε, ο ομαδικός γάμος που «προσέφερε» σε περίπου 100 ζευγάρια σιιτών ο Σαγιέντ Χασάν Νασράλαχ, δωρίζοντάς τους, όχι μόνο τα έξοδα της τελετής αλλά και ένα σπίτι, μόλις πριν από λίγες μέρες. Λεγόταν, μάλιστα, ότι οργανώνεται ανάλογη διαδικασία για άλλα 300 ζευγάρια.

Κατά συνέπεια, μάλλον δεν αποτελεί έκπληξη ότι η εικόνα του Νασράλαχ βρίσκεται σε αρκετά σημεία των συνοικιών. Ούτε ότι οι περισσότεροι κάτοικοι πίνουν, όπως λέμε, νερό στο όνομά του. Αν, δε, σε αυτήν την πλέον κυρίαρχη αντίθεση, προσθέσει κανείς ανάλογες καταστάσεις, στα λιγότερο πολυάριθμα θρησκευτικά δόγματα, που λόγω του λιβανικού συστήματος, αποτελούν και πολιτικές δυνάμεις, μπορεί να αντιληφθεί εύκολα ότι η Βηρυτός, οι άνθρωποί της, τα δρομάκια της, η γοητεία της, μοιάζουν να κάθονται διαρκώς πάνω σε ένα βαρέλι με πυρίτιδα. Και το φιτίλι καίει ήδη.

(Το οδοιπορικό στο Νότο του Λιβάνου, που δέχτηκε το μεγαλύτερο πλήγμα από τον ισραηλινό στρατό, θα δημοσιευτεί στο φύλλο της Κυριακής.)