Οταν μια φαινομενικά «αθώα» αγγλική λέξη, όπως η «homecoming» («χοουμκάμινγκ» - «επιστρέφοντας σπίτι») χρησιμοποιείται σαν τίτλος σε προπαγανδιστικό πρόγραμμα του αμερικανικού πενταγώνου για τον πόλεμο στο Ιράκ και σαν τίτλος σε αντιπολεμική ταινία με...«ζόμπι», έστω κι αν δεν αλλάζει το εννοιολογικό της περιεχόμενο (δηλαδή και στις δύο περιπτώσεις κάποιοι...«γυρίζουν σπίτι») μπορεί ωστόσο να αλλάζει δραματικά - στην προκειμένη περίπτωση, δραματουργικά - η σημασία της.

Ας ξεκινήσουμε... από το τέλος: Στις 13 του περασμένου Νοέμβρη, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορίνο προβλήθηκε σε παγκόσμια πρεμιέρα η τελευταία ταινία του αμερικανού σκηνοθέτη, Τζο Ντάντε με τίτλο «Homecoming». Από τις 2 Δεκέμβρη άρχισε και η εμπορική προβολή της στις ΗΠΑ. Θεματικά η ταινία καταχωρηθεί στις ταινίες τρόμου με «ζόμπι».

Μέχρι πρότινος ο Ντάντε ήταν γνωστός ως ένας τυπικός χολιγουντιανός σκηνοθέτης ειδικευμένος στο «θρίλερ», με ταινίες όπως τα «Γκρέμλινς» (γκροτέσκα ταινία της 10ετίας του '80 με «τερατάκια» που τρομοκρατούν μια «φιλήσυχη» αμερικανική πόλη) και με πλήθος επεισοδίων σε ανάλογου είδους αμερικανικές σειρές. Η μεταφυσική έχει χρησιμοποιηθεί από τον αμερικανικό κινηματογράφο και σαν μέσο κοινωνικού σχολιασμού (σ.σ. πρόχειρο παράδειγμα καλής στιγμής του είδους η «Ομίχλη» του Κάρπεντερ), ωστόσο ο Ντάντε δεν είχε δώσει ανάλογα δείγματα «γραφής». Γιατί λοιπόν ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ έδωσε «βήμα» στο «Homecoming»;

Διότι ουσιαστικά πρόκειται για μια «δηλωμένη» πολιτική ταινία και, όπως προκύπτει από τη συνέντευξη του σκηνοθέτη της στο φεστιβάλ, αντιπολεμική. Πάντως «τάραξε» τα «νερά» της αμερικανικής κριτικής («μια από τις σημαντικότερες πολιτικές ταινίες της εποχής του Μπους ΙΙ») περισσότερο ίσως και από τις ταινίες του Μάικλ Μουρ.

Τα «ζόμπι» του Ντάντε είναι νεκροί Αμερικανοί στρατιώτες σε έναν ακόμη ιμπεριαλιστικό πόλεμο («φωτογραφίζεται» σαφώς το Ιράκ) οι οποίοι «επιστρέφουν» στις ΗΠΑ... για να ψηφίσουν στις εκλογές κατά του Προέδρου που τους έστειλε εκεί για να πεθάνουν! Οταν όμως ο Πρόεδρος «κλέβει» την εκλογική νίκη, τότε «ξυπνούν» από τους τάφους τους όλοι οι νεκροί στρατιώτες από όλους τους πολέμους στους οποίους συμμετείχαν ή προκάλεσαν οι ΗΠΑ!

Οι αναφορές στις προτελευταίες εκλογές - «θρίλερ» στις ΗΠΑ είναι προφανείς. Προκύπτει λοιπόν το συμπέρασμα, ότι η ταινία δεν ξεφεύγει από το «δίπολο» Δημοκρατικοί - Ρεπουμπλικανοί. Ομως, κρίνοντας με τα σημερινά κοινωνικά δεδομένα των ΗΠΑ, η ταινία σίγουρα θα προκάλεσε ισχυρό «σοκ» σε ένα λαό ο οποίος χειραγωγείται με φασιστική ακρίβεια για να μη μετατρέψει τον πόνο για τα νεκρά παιδιά του σε οργή.

«Είναι μια ιστορία φρίκης επειδή οι περισσότεροι από τους χαρακτήρες είναι Ρεπουμπλικανοί» είπε ο Ντάντε. «Κάποιος πρέπει να αρχίσει αυτό το είδος κινηματογράφου, αυτού του είδους τη δήλωση, αλλά όλοι φοβούνται: "είναι αντιεμπορικό", "ο κόσμος θα στεναχωρηθεί". Ας στεναχωρηθούν! Γιατί ο κόσμος να μην στεναχωρηθεί; Κάθε λεπτό κάποιος πεθαίνει σ' αυτόν τον πόλεμο για το τίποτα. Για να εγκαθιδρυθεί μια θεοκρατική δημοκρατία στο Ιράκ; Δε μου φαίνεται να αξίζει τον κόπο»...

Ο σκηνοθέτης απαντά στην περιφρόνηση του Πενταγώνου προς τους νεκρούς - μέσω της απαγόρευσης να δημοσιεύονται φωτογραφίες με τα φέρετρά τους - παρουσιάζοντας στην ταινία, όχι μόνο τις σκεπασμένες με τη σημαία κάσες στη βάση της πολεμικής αεροπορίας στο Ντόβερ, αλλά και τους... οργισμένους κατόχους τους!

Ελπίζει πως η ταινία θα αφυπνίσει και τους συναδέλφους του: «Εάν κεντρίσει άλλους ανθρώπους στην παραγωγή περισσότερων και καλύτερων ταινιών, θα έχει κάνει τη δουλιά της. Θέλω να δω περισσότερη συζήτηση (...) Κανείς δεν κάνει τίποτα για το τι συμβαίνει σήμερα, σε σύγκριση με τη 10ετία του '70, όταν έκαναν ταινίες για καθημερινά θέματα. Αυτός ο ελέφαντας στο δωμάτιο, αυτή η ιστορία στο Ιράκ, δε δραματοποιείται! Αυτός ο θλιβερός κινηματογράφος με τα "ζόμπι", αυτός ο γαμ... κινηματογράφος δεύτερης διαλογής είναι το μόνο πράγμα που γίνεται, τη στιγμή που σκοτώνονται 2.000 Αμερικανοί και αμέτρητοι Ιρακινοί;».

Το ρητορικό ερώτημα του Ντάντε εξακολουθεί να «αιωρείται» πάνω από τα κεφάλια της διανόησης. Ο ιμπεριαλισμός άλλωστε δεν κάθεται να περιμένει την έκρηξη της αγανάκτησης. Δουλεύει συνεχώς και στο επίπεδο της προπαγάνδας. Ενα μάλιστα από τα μέσα που χρησιμοποιεί έχει ακριβώς και τον ίδιο τίτλο με την ταινία, γεγονός το οποίο, αν και ο Ντάντε δεν αναφέρθηκε σχετικά, μας κάνει να σκεφτόμαστε πως ο σκηνοθέτης απάντησε με την ταινία του και σε αυτό το επίπεδο.

«Homecoming» λοιπόν είναι και ο τίτλος που επέλεξε και το αμερικανικό πεντάγωνο για να «βαφτίσει» ένα προπαγανδιστικό πρόγραμμα, κλασικό παράδειγμα μαζικής «πλύσης εγκεφάλου», το οποίο «έτρεξε» την Ανοιξη του 2005 μέσω της ομοσπονδιακής υπηρεσίας «Εθνική Επιχορήγηση για τις Τέχνες» (National Endowment for the Arts, ΝΕΑ). Εδώ, οι Αμερικανοί στρατιώτες δεν είναι παρά «ήρωες» που υπερασπίζονται την «πατρίδα»... στο Ιράκ και το Αφγανιστάν(!) και στον ελεύθερο χρόνο τους γράφουν (άγρια λογοκριμένα) απομνημονεύματα και στιχάκια, τα οποία στη συνέχεια θα «διαχυθούν» στην «κοινή γνώμη».

Η ΝΕΑ λέει ότι «δημιούργησε το πρόγραμμα «Homecoming για να βοηθήσει τα αμερικανικά στρατεύματα και τις οικογένειές τους να γράψουν για την εν καιρώ πολέμου εμπειρία τους. Οι επιστολές, τα ποιήματα, οι ιστορίες, και τα απομνημονεύματά τους θα συλλεχτούν σε ένα εθνικό αρχείο, και οι καλύτερες συμμετοχές θα δημοσιευτούν σε μια λογοτεχνική ανθολογία».

Μέσω του προγράμματος, «μερικοί από τους πιο διακεκριμένους συγγραφείς της Αμερικής (σ.σ. στρατολογημένη διανόηση δηλαδή) διευθύνουν τα εργαστήρια στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις και συμβάλλουν για να βοηθήσουν τα στρατεύματα και τις οικογένειές τους να μοιραστούν τις ιστορίες τους». Μάλιστα, υπάρχει και έτερο πρόγραμμα με τίτλο «Homecoming: Πέρα από τη δόξα» με το οποίο το NEA «επεκτείνει αυτήν την πρωτοβουλία» συλλέγοντας «τους προσωπικούς απολογισμούς» στρατιωτών «που έχουν τιμηθεί για τις ηρωικές πράξεις τους». Αυτό το «μοναδικό λογοτεχνικό πρόγραμμα» στοχεύει «στη διατήρηση των ιστοριών των αμερικανικών στρατευμάτων που έχουν εξυπηρετήσει το έθνος μας στις πρώτες γραμμές, όπως στο Αφγανιστάν και το Ιράκ (...) υπερασπίζοντας την πατρίδα»!

Το ΝΕΑ συντονίζεται με τους τέσσερις κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ και το υπουργείο Αμυνας και δημιουργεί «εργαστήρια συγγραφής» στις στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ, στην Αλάσκα, στη Φλώριδα, στη Νέα Υόρκη, στην Καλιφόρνια και αλλού, που διαμένουν οι στρατιώτες που επιστρέφουν από το Ιράκ και οι οικογένειές τους. Τα «εργαστήρια» θα στηθούν και σε βάσεις των ΗΠΑ στο εξωτερικό. Σύμφωνα με το ΝΕΑ διδάσκουν μερικοί από τους «πιο διακεκριμένους μυθιστοριογράφους της Αμερικής, ποιητές, ιστορικοί και δημοσιογράφοι (...) Οι συγγραφείς, πολλοί από τους οποίους είναι παλαίμαχοι οι ίδιοι, θα βοηθήσουν τα στρατεύματα να μοιραστούν τις ιστορίες τους με τις σημερινές και μελλοντικές γενεές».

Μάλιστα, το υλικό που συγκεντρώνεται θα συνοδευτεί και με άλλα ανάλογα υλικά από τον αμερικανικό εμφύλιο, το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και το Βιετνάμ. Ο λόγος είναι προφανής: μέσω της επιλεκτικής απόδοσης του υλικού αυτού (γράμματα, απομνημονεύματα κλπ.) επιχειρείται όχι μόνο η τρέχουσα προπαγανδιστική ανάγκη «τύφλωσης» του λαού των ΗΠΑ, αλλά και η διαχείριση του ιστορικού παρελθόντος για τον ίδιο σκοπό.

Επίσης, μέσω του Ιντερνετ, οι στρατιώτες θα παίρνουν «μαθήματα συγγραφής» και το «καλύτερο» (σ.σ. «πολιτικώς ορθό») κείμενο που θα προκύψει από αυτό το πρόγραμμα θα δημοσιευτεί σε μια «εθνικής εμβέλειας» ανθολογία που θα πωληθεί στα βιβλιοπωλεία και θα διανεμηθεί δωρεάν στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις, στα σχολεία, και τις βιβλιοθήκες!

Το ΝΕΑ δηλώνει με υπερχειλίζουσα υποκρισία ότι «είναι αδύνατο να προβλεφτεί ποιες ιστορίες θα εμφανιστούν σε αυτήν την ανθολογία. Ενα μεγάλο μέρος μπορεί να έχει προσωπική σημασία - μια προσπάθεια του στρατιώτη ή του συζύγου να συλλάβει και να διευκρινίσει μια εξαιρετικά προκλητική στιγμή στη ζωή του. Μερικά από αυτά μπορούν να ανέλθουν στη λογοτεχνία - ζωηροί απολογισμοί της εμπειρίας που "συλλαμβάνουν" την προσοχή του αναγνώστη».

Μπροστά σε αυτό το μηχανισμό, δημιουργοί όπως ο Ντάντε - ανεξάρτητα από το αισθητικό μέρος της δουλιάς τους και την υποκειμενική προσέγγιση σε αυτή - καταθέτουν τη διαφορετική τους θέση. Σίγουρα η πολιτική του Χόλιγουντ δεν πρόκειται να αλλάξει με ταινίες όπως αυτή. Ομως, η ύπαρξη μιας τέτοιας ταινίας μπορεί να μην αντανακλά μόνο την προσωπική αγωνία του σκηνοθέτη, αλλά να εκφράζει και μια λανθάνουσα αντίδραση μέρους της κοινωνίας. Ας «ανοίξει η συζήτηση» λοιπόν...