Η κρίση μπορεί, τελικά, για κάποιους, να μεταβληθεί σε ευκαιρία, ώστε να προχωρήσουν αισιόδοξα στο μέλλον με λιγότερο προσωπικό και μεγαλύτερα κέρδη. Την ίδια περίοδο που νέες παραγγελίες αθροίζονται στα επιχειρηματικά τεφτέρια των μεγάλων επιχειρήσεων μετάλλου, δεκάδες χιλιάδες μικρά μηχανουργεία, σιδηρουργεία και γενικότερα μικρές μεταλλουργικές επιχειρήσεις δέχονται το κύριο βάρος της κρίσης, από την οποία δεν θα μπορέσουν ποτέ να ανακάμψουν. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από το ρεπορτάζ του «Ρ» στις 5 του περασμένου Οκτώβρη, από περιοδεία της Ε. Παντελάκη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ και υποψήφιας δημάρχου Πειραιά με τη «Λαϊκή Συσπείρωση», στη Ρετσίνα του Πειραιά: «Από το πρώτο "μαγαζί" που ξεκίνησε η περιοδεία η εικόνα μιλούσε από μόνη της, από τα "νεκρά" μηχανήματα. "Ο τζίρος μου έχει μειωθεί κατά 90%. Πνιγόμαστε. Είχα 10 εργαζόμενους και τώρα έμειναν 2. Πάμε για κλείσιμο", ανέφερε ο ιδιοκτήτης του μηχανουργείου. Λίγο πιο κάτω, σε μια επιχείρηση σιδηροκατασκευών η κατάσταση ήταν ακόμα χειρότερη. Είχαν απομείνει μόνο οι δύο συνέταιροι. "Καθόμαστε και κοιτάζουμε ο ένας τον άλλον. Ούτε το δικό μας μεροκάματο δεν μπορούμε πια να εξασφαλίσουμε. Πελάτες μας ήταν κυρίως εμπορικά καταστήματα όπου φτιάχναμε τις σιδηροκατασκευές. Τώρα στο χώρο έχουν κυριαρχήσει μεγάλες εταιρείες που έχουν συνεργεία για τα πάντα και εμείς πλέον έχουμε τελειώσει".

Είναι ενδεικτικό το παράδειγμα του ομίλου της ΒΙΟΧΑΛΚΟ. Το 2009, εμφάνισε ζημιές 76,7 εκατ. ευρώ, αλλά στο πρώτο εξάμηνο του 2010 κατέγραψε κέρδη 2,08 εκατ. ευρώ. Υπό αυτό το πρίσμα μπορεί και πρέπει να αντιμετωπιστεί το σύνολο σχεδόν των επιχειρήσεων του κλάδου, παρότι - όπως οι ίδιοι οι μεγαλοβιομήχανοι λένε - σε περιόδους κρίσης είναι δεδομένο ότι κάποιες επιχειρήσεις θα πέσουν έξω, όπως άλλες θα πάνε πολύ καλά.

Αυτό έχει ήδη φανεί από τα στοιχεία της ICAP, καθώς το 2008 - τα τελευταία διαθέσιμα συγκεντρωτικά στοιχεία - οι επιχειρήσεις «βασικών μετάλλων» ήταν 97 (από 102 το 2007).

Αντίθετα, αύξηση σημειώθηκε στις επιχειρήσεις «μεταλλικών προϊόντων» που από 482 το 2007 έγιναν 493 το 2008.

Στα «βασικά μέταλλα» ο συνολικός τζίρος το 2008 ήταν 5,3 δισ. ευρώ, τα μεικτά κέρδη 361 εκατ. ευρώ, ενώ τελικά εμφάνισαν συνολικές ζημιές 56,1 εκατ. ευρώ. Στα «μεταλλικά προϊόντα» ο τζίρος ήταν 3,3 δισ. ευρώ, με μεικτά κέρδη 545,4 εκατ. ευρώ, και κέρδη προ φόρων 5,65 εκατ. ευρώ.

Τα κέρδη και οι ζημιές, βέβαια, δεν είναι το μοναδικό κριτήριο για την αξιολόγηση των θέσεων των βιομηχανιών μετάλλου. Και αυτό γιατί, όπως κάθε άλλη μεγάλη επιχείρηση, η λογιστική κατάσταση ενός ή δύο ετών δεν μπορεί να αποδώσει το οικονομικό μέγεθος που απαρτίζεται από το ενεργητικό, τα πάγια, τον εξοπλισμό γενικότερα, τη συνολική οικονομική δραστηριότητα, τον τεράστιο τζίρο, το γεγονός ότι ακόμη και με λογιστικές ζημιές, η επιχείρηση έχει πληρώσει επενδύσεις, προμηθευτές, λειτουργικά έξοδα, μερίσματα κ.λπ. Ακόμη περισσότερο, οι ξέφρενοι ρυθμοί κέρδους προηγούμενων πολλών ετών δεν μπορούν να «παραγραφούν», μέσα από μια αρνητική συγκυρία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα «βασικά μέταλλα» τα επίσημα συνολικά καθαρά κέρδη εκτινάχθηκαν από 76,9 εκατ. ευρώ το 2004 στα 372,7 εκατ. ευρώ το 2007. Στα «μεταλλικά προϊόντα», από 32,1 εκατ. ευρώ το 2004, έφτασαν τα 164,1 εκατ. ευρώ το 2007.

Η πορεία της ΒΙΟΧΑΛΚΟ, όπως φαίνεται παραπάνω, αντανακλά τις γενικότερες θετικές εξελίξεις στον κλάδο το 2010, όπου παρά τη συνεχιζόμενη ύφεση στο εσωτερικό της χώρας, οι τιμές του μετάλλου και η ζήτηση αυξάνονται διεθνώς και μάλιστα σε διπλάσιους ρυθμούς για τα προϊόντα χαλκού.

Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας το 7μηνο του 2010 σημειώθηκε αύξηση της παραγωγής στα 11 από τα 16 προϊόντα του κλάδου των βασικών μετάλλων, με συνολική αύξηση κατά 9,5%, σε αντίθεση με μείωση 22,8% που είχε παρατηρηθεί το 2009.

Στο 9μηνο του 2010 οι ρυθμοί αυξάνονται ακόμα περισσότερο. Η αύξηση της παραγωγής διαμορφώθηκε στο 9,8% (από μείωση 21,6% το 2009).

Στα «μεταλλικά προϊόντα», η αύξηση της παραγωγής ήταν 0,3% από πτώση 19,5% το πρώτο 9μηνο του 2009.

Βεβαίως, ο κλάδος συνολικά έχει δρόμο ακόμη μέχρι να φτάσει τις επιδόσεις του 2005 (όταν αναθεωρήθηκε ο Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής), αφού η παραγωγή των βασικών μετάλλων είναι ακόμα και τώρα μειωμένη κατά 11% και των μεταλλικών προϊόντων κατά 22%.

Ειδικά οι επιχειρήσεις βασικών μετάλλων είναι εξαγωγικές σε σημαντικό βαθμό, με αποτέλεσμα να αποκομίζουν σημαντικά οφέλη από τη διεθνή ζήτηση και να αντιμετωπίζουν έτσι τη μείωση στο εσωτερικό, η οποία σχετίζεται με τον περιορισμό της οικοδομικής δραστηριότητας και την περικοπή του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την τελευταία σχετική έκθεση της Εθνικής Τράπεζας, το 1/3 της παραγωγικής δυναμικότητας των ελληνικών ομίλων μετάλλου είναι εγκατεστημένο στο εξωτερικό, με αρκετές θυγατρικές να βρίσκονται στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (κυρίως στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία). Οι θυγατρικές του εξωτερικού πραγματοποιούν το 35% - 50% των συνολικών πωλήσεων των ομίλων και συνεισφέρουν το 35% - 65% της λειτουργικής κερδοφορίας.

Η Εθνική εκτιμά ότι και τα επόμενα χρόνια θα αυξηθεί η ζήτηση στα προϊόντα μετάλλου, με μικρότερο, αλλά σταθερό ρυθμό. Εξάλλου, σημαντικές είναι οι προοπτικές και στο εσωτερικό με τη φρενίτιδα που επιβάλλει η κυβερνητική πολιτική στις επενδύσεις Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και τις αυξημένες ανάγκες που αυτές γεννούν για τα προϊόντα αλουμινίου, χάλυβα και χαλκού. Πάντως, οι όμιλοι του χώρου δεν αφήνουν στην «τύχη τους» τις εξελίξεις. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, οι τιμές των προϊόντων τον Σεπτέμβρη του 2010 είχαν αυξηθεί κατά 10,2% στα «βασικά μέταλλα» σε σχέση με τον προηγούμενο Σεπτέμβρη, ενώ στα «μεταλλικά προϊόντα» είχαν αυξηθεί κατά 1,2%.

Σε κάθε περίπτωση, οι επιχειρήσεις του κλάδου αποτελούν σημαντική παράμετρο της βιομηχανικής παραγωγής στην Ελλάδα. Το 2005 τα «βασικά μέταλλα» αντιστοιχούσαν στο 5,58% του συνόλου της βιομηχανικής παραγωγής και τα «μεταλλικά προϊόντα» στο 3,59%, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις ως προς το 2000, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για μεγάλες, κατά κύριο λόγο, επιχειρήσεις.

Στα «βασικά μέταλλα» οι 20 μεγαλύτερες επιχειρήσεις συγκέντρωναν το 2008 το 87,66% του συνολικού ενεργητικού του κλάδου. Στα «μεταλλικά προϊόντα», οι 20 μεγαλύτερες επιχειρήσεις συγκέντρωναν το 52,09% του ενεργητικού. Αυτό έχει να κάνει και με μερικές χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο συγκεκριμένο κλάδο του μετάλλου. Είναι αυτές που δέχονται τη μεγαλύτερη πίεση αυτή την περίοδο, οδεύοντας σε έναν καταστροφικό δρόμο χωρίς επιστροφή, στο βαθμό που ευοδωθούν τα σχέδια κυβέρνησης - τρόικας - μεγάλου κεφαλαίου.

Ο κλάδος του μετάλλου σημείωσε σημαντική ανάπτυξη τα προηγούμενα χρόνια. Μεταξύ 1993 - 2000 ο Γενικός Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής αυξήθηκε κατά 24,3%. Την ίδια περίοδο, στα «βασικά μέταλλα» η άνοδος ήταν 37,68% και στην «κατασκευή μεταλλικών προϊόντων» ήταν 21,3%.

Κέρδη και ζημιές αθροίζονται σε ένα διαχρονικό θετικό πρόσημο για τις μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου, οι οποίες ωστόσο συνεχίζουν να επιδίδονται σε απολύσεις. Την ίδια περίοδο που η ανάκαμψη έχει κάνει αισθητή την παρουσία της, η Στατιστική Υπηρεσία καταγράφει: Στα «βασικά μέταλλα» μείωση της απασχόλησης το β' τρίμηνο του 2010 κατά 6,7% (1.462 εργαζόμενοι), με συνολική απασχόληση 20.357 από 21.819 εργαζόμενους ένα χρόνο πριν. Στα «μεταλλικά προϊόντα» μείωση της απασχόλησης κατά 3,3% (1.737 εργαζόμενοι) με συνολική απασχόληση 51.337 από 53.074 εργαζόμενους.

Από όλα τα παραπάνω, προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι ανεξάρτητα από κάποιες «κακές» χρονιές, αλλά και κόντρα στην οικονομική κρίση, οι μεγάλες επιχειρήσεις του μετάλλου είναι και ισχυρές και κραταιές και εξαιρετικά προσοδοφόρες, έτοιμες και ικανές να αναπληρώσουν οποιαδήποτε «ζημιά» περασμένων ετών μόνο και μόνο με μια άμεση μεταβολή στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον που θα αυξήσει τις τιμές των προϊόντων τους. Παρ' όλα αυτά, δε διστάζουν χάριν της αύξησης των κερδών, να «θυσιάσουν» το εργατικό δυναμικό τους και να καταδικάσουν τις εργατικές οικογένειες στην ανέχεια, με τη σιγουριά ότι νέες αντεργατικές ρυθμίσεις («μεταρρυθμίσεις» που έπρεπε να γίνουν εδώ και χρόνια, τις λένε οι μεγαλοβιομήχανοι) θα τους επιτρέψουν όποτε χρειαστεί να υπερεκμεταλλευτούν το υφιστάμενο προσωπικό τους, ώστε να ανταποκριθούν σε κάθε αύξηση των παραγγελιών τους.