Στο άρθρο 41 του Συντάγματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας αναφέρεται πως οι υπηρεσίες στα υγειονομικά ιδρύματα της Ρωσίας προσφέρονται δωρεάν. Ομως, στην πραγματικότητα, όλα είναι πλέον διαφορετικά. Ολο και πιο συχνά, οι Ρώσοι πολίτες είναι αναγκασμένοι να πληρώνουν από την τσέπη τους για την ιατρική βοήθεια, κι αυτό μάλιστα τη στιγμή που η συντριπτική πλειοψηφία τα βγάζει δύσκολα πέρα. Οπως δείχνουν τα στοιχεία δημοσκόπησης της εταιρίας ROMIR, μόλις ένα μικρό τμήμα του πληθυσμού (8% στις μεγαλουπόλεις και 5% σε όλη τη Ρωσία) έχει την άνετη οικονομική δυνατότητα να πληρώσει για την υγεία του σε ιδιωτικά ιατρικά ιδρύματα. Η οικονομική κατάσταση της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού, αν και δεν έχει αυτήν την «άνεση», όλο και περισσότερο καλείται να συμβιβαστεί με την ιδέα ότι η υγεία έχει πλέον τιμή, σε αντίθεση με τα σοσιαλιστικά χρόνια. Μόνο πέρσι, υπολογίζεται πως οι Ρώσοι πολίτες χρειάστηκε να πληρώσουν από την τσέπη τους 90 δισ. ρούβλια (όσο περίπου ο μισός δημόσιος προϋπολογισμός για την Υγεία) για υπηρεσίες που τους παρείχαν δημόσια νοσοκομεία.

Την ίδια ώρα, οι αναδιαρθρώσεις του συστήματος Υγείας που ετοιμάζει η κυβέρνηση, σε στενή συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, απειλούν να επιδεινώσουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Σχεδιάζεται η αλλαγή της μορφής ιδιοκτησίας των ιατρικών ιδρυμάτων. Η προοπτική είναι αυτά να σταματήσουν να είναι κάτω από την ευθύνη του Δημοσίου, αλλά να γίνουν «αυτόνομες μονάδες», και να αποκτήσουν μεγάλη ...«ανεξαρτησία».

Πρόσφατα, ο Ρώσος υπουργός Υγείας Μ. Ζουράμποφ σε εισήγησή του, που δημοσιεύτηκε σε ρωσικά ΜΜΕ, με θέμα «Τα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων και τα καθήκοντα στην ανάπτυξη του συστήματος Υγείας, καθώς και της ιατρικής επιστήμης στη Ρωσική Ομοσπονδία μέχρι το 2010», αναγνώρισε πως στη δεκαετία του '70 στη Ρωσία είχε διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα των ιδρυμάτων της Υγείας, που ταυτόχρονα προετοίμαζε στελεχικό δυναμικό, που ήταν ικανό, στα πλαίσια του κρατικού συστήματος Υγείας, να εξασφαλίσει την παροχή πλήρους και δωρεάν, προσιτής και ειδικευμένης, ιατρικής βοήθειας, παίρνοντας υπόψη τις ανάγκες του πληθυσμού, καθώς και τις ιατρικές τεχνολογίες που εφαρμόζονταν εκείνη την περίοδο.

Επίσης, είχε διαμορφωθεί ένα ολόκληρο σύστημα εξειδικευμένων, μέσων και ανώτατων εκπαιδευτικών ιατρικών ιδρυμάτων, όπως και άλλες ιατρικο-τεχνικές και φαρμακευτικές οργανώσεις, που ήταν σε θέση να εξασφαλίσουν τη λειτουργία του συστήματος Υγείας, που «κέρδισε την εκτίμηση της παγκόσμιας ιατρικής κοινής γνώμης», σύμφωνα με τον υπουργό.

Ο ίδιος βέβαια, που παίζει σήμερα πρωταγωνιστικό ρόλο στην αντικατάσταση του σοβιετικού συστήματος από ένα αντίρροπο, δηλαδή καπιταλιστικό, σύστημα Υγείας, δηλώνει πως το σοβιετικό σύστημα Υγείας «έπασχε», κατά τη γνώμη του, από δύο «ασθένειες»: Την «άκαμπτη γραφειοκρατία» του, που παρείχε ίδιου επιπέδου υγεία σε όλους, και την «έλλειψη χρησιμοποίησης των οικονομικών σχέσεων» στον τομέα της Υγείας. Με άλλα λόγια, η δωρεάν υγεία για όλους ήταν «ελάττωμα», σύμφωνα με τον νυν υπουργό.

Στην ίδια εισήγηση, ο Ρώσος υπουργός Υγείας αναγνωρίζει πως η ανατροπή του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση και οι ριζικές αλλαγές στην κοινωνικο-πολιτική ζωή, το πέρασμα στη λεγόμενη «οικονομία της αγοράς» άγγιξε και την Υγεία. Η τελευταία δεκαετία, που τη χαρακτηρίζουν η οικονομική εξαθλίωση, η πτώση του βιοτικού επιπέδου του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού, τα νέα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα, η όξυνση των μεταναστευτικών ρευμάτων, η αύξηση της εγκληματικότητας, η ψυχολογική αβεβαιότητα για την αυριανή μέρα, «έγιναν αιτίες πρωτοφανών ανησυχιών κι εντάσεων, που συνοδεύονταν από σοβαρά ιατρικά και δημογραφικά προβλήματα», γράφει ο Ζουράμποφ. Να, μερικά στοιχεία που δίνονται στην εισήγηση:

• Σύμφωνα με τα στοιχεία της καταγραφής του πληθυσμού του 1989, στη Ρωσική Ομοσπονδία ζούσαν 147,4 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ το 2000 - 145,7 εκατομμύρια. Μόνο τον τελευταίο χρόνο, ο πληθυσμός μειώθηκε περισσότερο από 400 χιλιάδες άτομα ή κατά το 0,3%. Η μείωση του πληθυσμού, που αυτά τα χρόνια κυμαίνεται από 400 χιλιάδες έως 1 εκατομμύριο ετησίως, θα ήταν πολύ μεγαλύτερη, αν δεν υπήρχε το ισχυρό μεταναστευτικό ρεύμα προς τη Ρωσία, από άλλες πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες.
• Το επίπεδο της γεννητικότητας στη Ρωσική Ομοσπονδία μειώθηκε σημαντικά. Οι δείκτες του 1989 ήταν 14,6 γεννήσεις ανά χίλιους κατοίκους, ενώ το 1999 έπεσαν στο 8,4. Ετσι, το επίπεδο της γεννητικότητας που διαμορφώθηκε είναι κατά 2 φορές χαμηλότερο από το απαραίτητο για την απλή αριθμητική αναπλήρωση των γονέων από τα παιδιά τους.
• Αντίθετα, η συνολική θνησιμότητα αυξήθηκε! Αν το 1989 υπήρχαν 10,7 θάνατοι ανά χίλιους κατοίκους, σύμφωνα με τα στοιχεία του 1999, ο δείκτης αυτός αυξήθηκε μέχρι το 14,7. Υπολογίζεται ότι κάθε λεπτό στη Ρωσία γίνονται 3 γεννήσεις και υπάρχουν 4 θάνατοι.
• Ιδιαίτερα υψηλή είναι η θνησιμότητα του οικονομικά ενεργού πληθυσμού από μη φυσικές αιτίες (ατυχήματα, δηλητηριάσεις, τραυματισμοί, αυτοκτονίες) και είναι ανάλογη με αυτήν που ήταν στη Ρωσία πριν από 100 χρόνια και κατά 2,5 φορές (!) ξεπερνάει τους ανάλογους δείκτες των αναπτυγμένων χωρών.
• Η θνησιμότητα των ανδρών είναι πιο υψηλή από των γυναικών. Η προσδόκιμη διάρκεια ζωής των ανδρών είναι τα 59 χρόνια (!), κατά 11 χρόνια μικρότερη σε σχέση με αυτήν των γυναικών. Οι άντρες πεθαίνουν κατά μέσο όρο πολύ πριν βγουν στη σύνταξη.
• Ο δείκτης της μητρικής θνησιμότητας στη Ρωσία είναι αυτά τα χρόνια κατά 5 με 10 φορές (!) πάνω, σε σχέση με τις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες του κόσμου.
• Εντονη είναι η τάση γήρανσης του πληθυσμού. Ο αριθμός του παιδικού πληθυσμού τα τελευταία 10 χρόνια μειώθηκε από 33,9 εκατομμύρια σε 27,8 εκατομμύρια παιδιά.
• Τα τελευταία 10 χρόνια, υπάρχει τάση αύξησης σε πολλές κατηγορίες νοσημάτων μεταξύ όλων των ομάδων ηλικίας.
• Θραύση κάνουν τα ναρκωτικά, η χρήση των οποίων έχει αυξηθεί κατά 11 φορές (!), όπως και ο αλκοολισμός. Μόνο από την κατανάλωση νόθου αλκοόλ (που είναι άμεση απόρροια της απώλειας του κρατικού μονοπωλίου στην παραγωγή και διάθεση των αλκοολούχων ποτών), πεθαίνουν κάθε χρόνο 25 με 27 χιλιάδες άνθρωποι.
• Η ασθένεια των εξαθλιωμένων, η φυματίωση, επανεμφανίστηκε και αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς. Μαζί με τα καρδιακά νοσήματα (4,5 φορές (!) περισσότεροι θάνατοι απ' ό,τι στις χώρες της ΕΕ) και τις ασθένειες του πεπτικού συστήματος, αποτελεί σημαντική αιτία θανάτου.
• Κατά 34% αυξήθηκαν τα ψυχικά νοσήματα.
• Η παραγωγή φαρμάκων μειώθηκε κατά 5 φορές, καλύπτοντας έτσι με φθηνά φάρμακα μόνο το 62% των αναγκών που έχουν οι ευπαθείς κατηγορίες του πληθυσμού.

Η κατάσταση που επικρατεί στην Υγεία ανησυχεί σήμερα στη Ρωσία, όχι μόνο τον απλό κόσμο, αλλά και τους ειδικούς. Η Ρωσική Ιατρική Ενωση, σε ανοιχτή επιστολή της, εκφράζει την ανησυχία της και τη διαφωνία της με μερικές κατευθύνσεις της μεταρρύθμισης του συστήματος Υγείας, που ετοιμάζει το υπουργείο.

Στην επιστολή αναφέρεται: «Η μεταρρύθμιση είναι αναγκαία, εξαιτίας της χειροτέρευσης των δεικτών υγείας του πληθυσμού, της αναποτελεσματικής δραστηριότητας του συστήματος Υγείας, της εμπορευματοποίησης του κλάδου, καθώς και της ανεξέλεγκτης από το κράτος αύξησης των επί πληρωμή υπηρεσιών, που κάνει πολλά είδη της ιατρικής βοηθείας απρόσιτα για τα ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού, που την έχουν και περισσότερο από όλους ανάγκη. Ομως, οι προτάσεις, που προέρχονται από την κυβέρνηση και τους εμπειρογνώμονες, ακόμα πιο πολύ θα επιδεινώσουν την κατάσταση και οριστικά θα καταστρέψουν το σύστημα Υγείας. Με τη διεύρυνση της ιατρικής βοήθειας επί πληρωμή, πρέπει να περιμένουμε την ουσιαστική αύξηση των νοσημάτων, καθώς και της θνησιμότητας, η δυναμική των οποίων το τελευταίο διάστημα είναι, έτσι κι αλλιώς, δυσμενής».

Φέτος, στις 5 Σεπτέμβρη, ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Βλ. Πούτιν, διατύπωσε μπροστά στην πολιτική ελίτ της χώρας του τα καθήκοντα για την προώθηση ορισμένων φιλόδοξων σχεδίων. Το ένα από αυτά τα σχέδια είναι το λεγόμενο εθνικό πρόγραμμα «Υγεία», με την παραχώρηση επιπλέον 57,9 δισ. ρουβλίων, από το πλεόνασμα των εσόδων του φετινού προϋπολογισμού, εξαιτίας της αύξησης των διεθνών τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Στις 19 Οκτώβρη, σε συνέντευξή του στο διαδικτυακό τόπο strana.ru, ο υπουργός Υγείας Μ. Ζουράμποφ μίλησε για τις λεπτομέρειες υλοποίησης αυτής της μεταρρύθμισης ολόκληρου του συστήματος παροχής της ιατρικής βοήθειας. Ετσι θα αυξηθεί η χρηματοδότηση για τη λήψη κάποιων πρώτων μέτρων, κάτι που θα επιτρέψει να εξασφαλιστεί η ιατρική βοήθεια, σύμφωνα με τα λόγια του, πολλών κοινωνικών κατηγοριών. Ο Ζουράμποφ σημείωσε κάτι πολύ χαρακτηριστικό, για την αντίληψη που διακατέχει τους σημερινούς Ρώσους κυβερνώντες, το εξής: «Είναι σαν να βρισκόμαστε μπροστά στην είσοδο του σούπερ μάρκετ με γεμάτο το πορτοφόλι, και τουλάχιστον για τα πρώτα έξοδα, τα χρήματά μας θα μας φτάσουν. Αυτή είναι η ποιοτική στροφή στο σύστημα Υγείας. Μόνο που πρέπει σωστά να ξοδέψουμε τα χρήματα. Είναι απαραίτητο να προσαρμοστεί όλο το σύστημα της Υγείας για να λειτουργήσει σε καινούριες συνθήκες».

Στην πραγματικότητα, οι δαπάνες που προβλέπονται για την Υγεία είναι στο 2,8% του ΑΕΠ. Στο 1/3 των απαιτούμενων, σύμφωνα με τους ειδικούς. Λιγότερες κι από το 2005, που ήταν της τάξης του 2,9%. Το 2007 προβλέπεται ακόμη μεγαλύτερη συρρίκνωση στο 2,4%. Οι υποστηρικτές, όμως, της κυβέρνησης θεωρούν πως αυτό είναι αρκετό και λογικό, αφού τα στοιχεία δείχνουν πως στη Ρωσία υπάρχει και θα υπάρξει παραπέρα «ανάπτυξη», συμπερασματικά, λόγω της αύξησης της «ευημερίας» του πληθυσμού, θα μεγαλώσει κι ο τομέας των παρεχόμενων υπηρεσιών που θα παραχωρούνται αντί αμοιβής.

Εκτός αυτού, σύμφωνα με τις οδηγίες της Παγκόσμιας Τράπεζας, προβλέπονται δύο σημαντικές κατευθύνσεις στις αλλαγές που προωθούνται στο σύστημα Υγείας: α) Εισαγωγή του λεγόμενου «γενικού γιατρού», β) Καθιέρωση της «αυτονομίας» των ιδρυμάτων Υγείας. Και τα δύο μέτρα κινούνται στην κατεύθυνση μείωσης των δημόσιων κοινωνικών δαπανών για την Υγεία.

Τι σημαίνουν αυτά πρακτικά:

α) Η «δωρεάν Υγεία» θα περιοριστεί στην πρώτη εξέταση και διάγνωση που θα κάνει ο «γενικός γιατρός». Αν χρειάζεται μια πιο εξειδικευμένη γνωμάτευση και, βέβαια, η επίσκεψη σε έναν ειδικό γιατρό, αυτό θα πρέπει, μετά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης, να πληρώνεται.

β) Τα δημόσια ιδρύματα Υγείας (νοσοκομεία, κλινικές κ.ά.), με την απόκτηση της «αυτονομίας», θα αποκτήσουν τη δυνατότητα να κοστολογούν τις εξειδικευμένες υπηρεσίες που μπορούν να παραχωρήσουν. Αυτό, με τη σειρά του, θα οδηγήσει στην ακόμη μεγαλύτερη μείωση των χρημάτων, που θα δίνει το Δημόσιο για τις ανάγκες των δημόσιων ιδρυμάτων Υγείας, αφού θα έχουν τη δυνατότητα τα ίδια να «χαρατσώνουν» τους αρρώστους - «πελάτες».

γ) Στην πορεία θα ανοίξει ο δρόμος για την παραπέρα ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα Υγείας, μέσω της ιδιωτικοποίησης των ιδρυμάτων που αντικειμενικά θα πτωχεύσουν, στις συνθήκες του οικονομικού ανταγωνισμού. Ετσι, το ιδιωτικό κεφάλαιο, που σήμερα μόνο σε μεγάλες πόλεις και μόνο σε μικρό σχετικά βαθμό έχει καταφέρει να δραστηριοποιηθεί, θα «βάλει στο χέρι» μεγαλύτερο κομμάτι της «πίτας» των δημόσιων υποδομών, που για δεκαετίες είχε δημιουργήσει ο ρωσικός λαός.

δ) Στα πλαίσια της «αυτονομίας» των ιδρυμάτων Υγείας, θα αλλάξουν, σε ακόμη χειρότερη κατεύθυνση, οι εργασιακές σχέσεις γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού, μέσω της κατάργησης των συλλογικών συμβάσεων και της καθιέρωσης ατομικών συμβάσεων, με υπερ-ελαστικές μορφές απασχόλησης.

Τα επιπλέον χρήματα, που δόθηκαν από το πλεόνασμα του προϋπολογισμού, χρειάζονται για την προώθηση της εισαγωγής των «γενικών γιατρών», όπου και προοπτικά προβλέπεται να περιοριστούν οι «ευθύνες» του Δημοσίου.

Δεκαπέντε χρόνια μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού, οι υπηρεσίες του συστήματος Υγείας, που παρέχονταν από το κράτος δωρεάν σε όσους τις είχαν ανάγκη, ως κοινωνικό αγαθό, μετατράπηκαν σε εμπόρευμα, όπως κι όλα τα όλα, στο «σούπερ μάρκετ» της ρωσικής καπιταλιστικής κοινωνίας. Οι νέες καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις που προωθούνται δεν προμηνύουν τίποτα το καλό για το ρωσικό λαό, που, ήδη, πληρώνει βαρύ τίμημα στον τομέα της υγείας του, εξαιτίας της παλινόρθωσης του καπιταλισμού.