ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ: (του ανταποκριτή μας ΒΗΣ. ΓΚΙΝΙΑ).-

Η Τουρκία, με χτεσινό πολυσέλιδο μνημόνιο προς την Κομισιόν, "ξεπαγώνει" για πρώτη φορά μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου (Δεκέμβρης 1997) τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ενωση, επαναλαμβάνει την πάγια θέση της ότι δε συζητά καμία πολιτική πτυχή των ελληνοτουρκικών σχέσεων που αντιλαμβάνεται μόνο ως στενά "διμερείς", τονίζει εμφαντικά ότι "εξαρτά" την "καλυτέρευση" των σχέσεων από την άρση των ελληνικών επιφυλάξεων στην κοινοτική χρηματοδότηση, της τελωνειακής ένωσης και επιδεικνύει "εμπιστοσύνη" στις "προσπάθειες" της Κομισιόν για "μια πρόοδο στο αμέσως προσεχές μέλλον". Η τουρκική διπλωματία επανέρχεται στην ευρωπαϊκή σκηνή και θέτει όρους από "μηδενική βάση", ως να μην έχει προηγηθεί τίποτα άλλο εκτός από την ελληνική "αδιαλλαξία". Η "επίσημη" δικαιολογία για το τουρκικό μνημόνιο είναι ότι έπρεπε να υπάρξει απάντηση της Αγκυρας στην πρόταση της Κομισιόν, την 4η Μάρτη 1998, αναφορικά με μια "Ευρωπαϊκή στρατηγική για την Τουρκία", η οποία προτάθηκε ενόψει του προγραμματισμένου, για τα τέλη Μάη, Συμβουλίου Σύνδεσης Ευρωπαϊκής Ενωσης - Τουρκίας, το οποίο "αναβλήθηκε" εξαιτίας της τουρκικής άρνησης να παρευρεθεί. Το χτεσινό τουρκικό μνημόνιο προκαταλαμβάνει και τη "φθινοπωρινή" έκθεση της Κομισιόν "για την πρόοδο" στις σχέσεις με την Τουρκία, ενώ προωθεί νέο σκηνικό ενόψει της γερμανικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης το πρώτο εξάμηνο το 1999. Ας σημειωθεί ότι η Αγκυρα έχει εξαπολύσει ανάλογη διπλωματική επίθεση και στο ΝΑΤΟ, ενόψει της σημαντικής συνόδου κορυφής στην Ουάσιγκτον, τον Απρίλη 1999.

Μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου και την έκδηλη αδυναμία της βρετανικής προεδρίας να "εξομαλύνει" την κατάσταση, η Κομισιόν και ο αρμόδιος επίτροπος, Ολλανδός Χανς Βαν ντε Μπρουκ, αναλαμβάνουν δράση για την επανασυγκόλληση του ρήγματος, παρακάμπτοντας τις ελληνικές αντιδράσεις. Την 4/3/1998 η Κομισιόν υιοθετεί την πρόταση "μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την Τουρκία" παρακάμπτοντας έντεχνα τους όρους και τις προϋποθέσεις που είχε θέσει το Λουξεμβούργο για τη συμμετοχή της Τουρκίας στην πολύχρονη διαδικασία διεύρυνσης, και απαιτώντας "επειγόντως" την άρση των ελληνικών επιφυλάξεων στην κοινοτική χρηματοδότηση προς την Αγκυρα, ύψους 500 δισ. δραχμών, σε "δωρεάν" βοήθεια και δάνεια.

Παρά την "προετοιμασία" από Κομισιόν και βρετανική προεδρία το Συμβούλιο Σύνδεσης, τέλη Μάη, δεν πραγματοποιείται. Τον Ιούνη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Κάρντιφ ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης συνυπογράφει την παράγραφο 68, σύμφωνα με την οποία "υπενθυμίζοντας την ανάγκη να υποστηριχτεί οικονομικά η ευρωπαϊκή στρατηγική, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημειώνει την πρόθεση της Κομισιόν να μελετήσει τρόπους και μέσα υποστήριξης της υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής και να καταθέσει κατάλληλες προτάσεις για αυτό". Η Κομισιόν "ξαναδουλεύει" το κείμενο των προτάσεών της και τέλη Ιούνη παρουσιάζει τα κείμενα στις τουρκικές αρχές. Δεν υπάρχουν περαιτέρω πληροφορίες για τις "ανακυκλωμένες" προτάσεις, αφού δεν εγκρίθηκαν από Συμβούλιο Υπουργών.

Η Αγκυρα διακηρύσσει εξαρχής ότι προσβλέπει "σ' ένα καθεστώς πλήρους ένταξης" στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Υπενθυμίζει, προς αποφυγή παρεξηγήσεων, ότι το μνημόνιο έχει επεξεργαστεί "στο φως" των αποφάσεων της τουρκικής κυβέρνησης την 14/12/1997, μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου, όταν αποφασίστηκε η διακοπή των πολιτικών σχέσεων. Επαναλαμβάνει την τουρκική αντίρρηση στο γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει το ίδιο ή ανάλογο ενταξιακό καθεστώς με την Κύπρο και τις δέκα χώρες της ΚΑ Ευρώπης, που έχουν επιλεχθεί για τη νέα διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Παραμένει αδιευκρίνιστο αν η Τουρκία θα συμμετάσχει στη νέα Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για τη διεύρυνση, που έχει προγραμματιστεί για τις 5 Οχτώβρη στις Βρυξέλλες.

Η Αγκυρα εκφράζει αντιρρήσεις και για την ομόφωνη απόφαση του Κάρντιφ (παράγραφος 64), σύμφωνα με την οποία "στην περίπτωση της Τουρκίας, οι εκθέσεις της Κομισιόν θα έχουν ως βάση το άρθρο 28 της Συμφωνίας Σύνδεσης (1963) και τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Λουξεμβούργου". Η Αγκυρα αρνείται, έτσι και αλλιώς το Λουξεμβούργο, αλλά και αμφιβάλλει και για την πλήρη εφαρμογή του άρθρου 28. Περιττό να επισημανθεί ότι το τουρκικό μνημόνιο αποσιωπά πλήρως κάθε αναφορά στον εκδημοκρατισμό της χώρας, το Κυπριακό και τις σχέσεις με την Ελλάδα. Αντίθετα, επισημαίνεται με έμφαση ότι η Αγκυρα δέχεται να συζητήσει όλες τις "τεχνικές" πτυχές της οικονομικής συνεργασίας, που αποτελούν και το αντικείμενο του τουρκικού μνημονίου. Αλλά, κάθε καλυτέρευση των σχέσεων "εξαρτάται από την απελευθέρωση των κονδυλίων" της Τελωνειακής Ενωσης που εμποδίζει η ελληνική επιφύλαξη μετά τα Ιμια. Για τα οικονομικά η Αγκυρα διατίθεται να συζητήσει "κάθε λεπτομέρεια" και ελπίζει "σε πρόοδο σύντομα" και σε "εποικοδομητικό διάλογο". Και αυτό γιατί όπως τονίζει το τουρκικό μνημόνιο "εμείς γνωρίζουμε ότι η Κομισιόν επιζητεί μια λύση στην απελευθέρωση των κονδυλίων και ελπίζουμε ότι οι προσπάθειες αυτές θα καταλήξουν σε θετικό αποτέλεσμα".

ΛΕΥΚΩΣΙΑ (του ανταποκριτή μας). - Ο ειδικός συντονιστής του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών για το Κυπριακό Τόμας Μίλερ, έφθασε χτες το απόγευμα στην Κύπρο κομίζοντας "νέες ιδέες" τις οποίες όμως απέφυγε να τις αποκαλύψει.

Στόχος του νέου ταξιδιού στη Λευκωσία του Αμερικανού διπλωμάτη, είναι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις πολιτικών παρατηρητών, η άσκηση νέων πιέσεων στην κυπριακή κυβέρνηση για ματαίωση της μεταφοράς των ρωσικών πυραύλων S - 300 στην Κύπρο.

Σε δηλώσεις του στο αεροδρόμιο Λάρνακας, ο Μίλερ είπε ότι η επίσκεψή του αποτελεί μέρος της προσπάθειας για επίτευξη συνολικής λύσης του Κυπριακού. Ο Αμερικανός συντονιστής είπε ότι θα προσπαθήσει να δώσει συνέχεια στο στρατιωτικό διάλογο, όσο μπορεί, όμως δε νομίζει, όπως ανέφερε, ότι μπορεί να σημειωθεί πρόοδος σ' ένα διάλογο για το θέμα της ασφάλειας όπως έχει προτείνει η Ολμπράιτ λόγω της άρνησης της τουρκικής πλευράς.

Ανέφερε επίσης ότι ο μόνος τρόπος με τον οποίο θα επιτευχθεί πρόοδος στο Κυπριακό, είναι οι απευθείας συνομιλίες. Σ' επιμονή των δημοσιογράφων να πει τι είδους νέες ιδέες κομίζει, ο Μίλερ είπε ότι τις ιδέες του προτιμά να τις κρατά στα πλαίσια κλειστών συζητήσεων και όχι να τις αναλύει μπροστά από τηλεοπτικές κάμερες. Θα τις συζητήσει, είπε, με τους ηγέτες των δύο πλευρών. Τόνισε επίσης την ανάγκη των απευθείας συνομιλιών. Οι δύο πλευρές, πρόσθεσε, πρέπει να βρεθούν μαζί.

Εμείς είμαστε έτοιμοι, συνέχισε, από την πλευρά μας,να εργαστούμε με τα Ηνωμένα Εθνη για επίτευξη λύσης. Το είπα και προηγούμενα, το λέω και τώρα, πρόσθεσε. Είναι ώρα να λυθεί το κυπριακό πρόβλημα. Γνωρίζουμε τις δυσκολίες, όμως το πρόβλημα δε θα γίνει πιο εύκολο.

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, είπε ότι κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη Λευκωσία θα συζητήσει το θέμα του μορατόριουμ και αυτό των ρωσικών πυραύλων. Προσβλέπει, είπε, στις συναντήσεις που θα έχει στην Κύπρο και με τις δύο πλευρές. Ο σερ Ντέιβιντ Χάνεϊ, πρόσθεσε, τον έχει ήδη ενημερώσει για τα αποτελέσματα της επίσκεψής του στην Κύπρο.

Ο Μίλερ θα έχει σήμερα το πρωί συνομιλίες με τον Πρόεδρο Κληρίδη και αργότερα με τον Ντενκτάς.

Ο Πρόεδρος Κληρίδης ρωτήθηκε χτες ποιο είναι το μήνυμα προς τους Αμερικανούς, ενόψει και της επίσκεψης Μίλερ, οι οποίοι προσπαθούν να πείσουν ότι δεν πέταξαν τουρκικά μαχητικά πάνω από τον εναέριο χώρο της Κύπρου. "Το μήνυμα, απάντησε, είναι ότι συνεχώς παραβιάζεται ο εναέριος χώρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο οποίος καλύπτει ολόκληρη την Κύπρο, και ότι δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία το ότι τα αεροσκάφη ήρθαν για επιδείξεις. Οτιδήποτε εισέρχεται στον εναέριο χώρο ενός κράτους χωρίς την άδεια της κυβέρνησης, παραβιάζει αυτό τον εναέριο χώρο".

Εξάλλου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Χρήστος Στυλιανίδης, σχολιάζοντας τον προκλητικό ισχυρισμό του εκπροσώπου του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών Μακ Κέρι, ότι το 1974 δεν έγινε τουρκική εισβολή αλλά "σύγκρουση" είπε ότι φαίνεται πως ο κ. Μακ Κέρι διακατέχεται από σύγχυση για να θεωρεί ότι το 1974 έγινε μια απλή σύγκρουση και όχι εισβολή. Βέβαια, πρόσθεσε, θα ήταν καλό αν ερχόταν σε επαφή με Αμερικανούς υπηκόους, είτε συγγενείς αγνοουμένων είτε άλλους, οι οποίοι είναι θύματα αυτής της εισβολής για να αντιληφθεί τη διαφορά μεταξύ εισβολής και σύγκρουσης.

Απαντώντας σε άλλες ερωτήσεις είπε, ότι η αμερικανική διπλωματία και οι αμερικανικές θέσεις εδώ και λίγο καιρό προβληματίζουν την κυπριακή κυβέρνηση, γιατί εμφανίζονται σε πολλές περιπτώσεις αντιφατικές και μακριά από την αντικειμενικότητα των γεγονότων και την πραγματικότητα.

Ο ΓΓ του ΑΚΕΛ Δημ. Χριστόφιας, έστειλε στο Κόμμα Ελευθερίας και Αλληλεγγύης της Τουρκίας συλλυπητήριο τηλεγράφημα για το θάνατο του Σίτκι Τσοσκούν, ιδρυτικού μέλους του Κόμματος Ελευθερίας και Αλληλεγγύης και μέλους της Κεντρικής Επιτροπής του.