ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σάββατο 22 Απρίλη 2023 - Κυριακή 23 Απρίλη 2023
Σελ. /40
ΔΑΧΤΥΛΙΚΑ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ - ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΚΑΒΒΑΔΑΣ
(1941 - 1946) Η αγωνιστική πενταετία του ΕΑΜίτη αντιφασίστα καθηγητή της Γεωπονικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πρωτοστατεί σ' όλους τους δίκαιους αγώνες των σπουδαστριών και σπουδαστών. Φυλακίζεται από τους ναζί, για τρεις μήνες, στο Στρατόπεδο «Παύλος Μελά», ξεσηκώνοντας την ΕΠΟΝίτικη νεολαία της Θεσσαλονίκης

Ο ΕΑΜίτης καθηγητής Γεωπονικής Δημήτριος Σ. Καββάδας, με τον θεσμικό ρόλο του πρύτανη, αιτείται από τον διοικητή Μακεδονίας Β. Σιμωνίδη να παίξει τον ρόλο του μεσολαβητή, ώστε να αποφυλακιστεί το ταχύτερον δυνατόν ο καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας Ιωάννης Σταματάκος (1896 - 1967)
Ο ΕΑΜίτης καθηγητής Γεωπονικής Δημήτριος Σ. Καββάδας, με τον θεσμικό ρόλο του πρύτανη, αιτείται από τον διοικητή Μακεδονίας Β. Σιμωνίδη να παίξει τον ρόλο του μεσολαβητή, ώστε να αποφυλακιστεί το ταχύτερον δυνατόν ο καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας Ιωάννης Σταματάκος (1896 - 1967)
(ΜΕΡΟΣ ΕΝΑΤΟ)

Το αφιέρωμα στον ΕΑΜίτη αντιφασίστα και πρόεδρο της ΕΠΟΝ Μακεδονίας καθηγητή Δημήτριο Σ. Καββάδα (1893 - 1971) συνεχίζεται κι αυτό το Σαββατοκύριακο, καθώς άλλαξε θεματική η στήλη της περασμένης βδομάδας, λόγω της λαϊκής γιορτής του Πάσχα.

Επιμένουμε στο πρόσωπο αυτού του αγωνιστή και προοδευτικού επιστήμονα, γιατί, επί μία πενταετία (1941 - 1946) συμπορεύεται ως πρωταγωνιστής με τους ΕΠΟΝίτικους αγώνες σ' όποια θέση κι αν καλείται να υπηρετήσει - πάντα με γνώμονα την ανιδιοτέλεια χωρίς να προβαίνει σε δεύτερες σκέψεις.

Αδέκαστη πορεία στο πλευρό του λαού

Αυτή η αδέκαστη πορεία, πάντα στο πλευρό του λαού, βίαια ανακόπτεται, όταν απολύεται το 1946, από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μετά τους τραμπουκισμούς του δοσίλογου ναζιστή καθηγητή του Αστικού Δικαίου Περικλή Βιζουκίδη.

Ο δίκαιος αγώνας του μαχητή δασκάλου έχει την εκκίνησή του στη διετία της πρυτανείας του (1941 - 1942), όταν από τη θέση του υποχρεώνεται να διαχειριστεί σωρεία προβλημάτων οργανωτικών, πολιτικών και ιδεολογικών, με πρωταίτιο, και πάλι, τον προκλητικό φίλο και διερμηνέα των Γερμανών συνάδελφό του.

Επειδή δεν μπορούμε να εξαντλήσουμε τα πεπραγμένα αυτής της θητείας του, θα σταθούμε στην αντίδρασή του, όταν ετέθη στη σύγκλητο το ζήτημα της έκδοσης υμνητικού λευκώματος για τον δικτάτορα Μεταξά από τον τέως πρύτανη Αναστάσιο Οικονομόπουλο, καθηγητή της Γεωπονικής και Δασολογικής Σχολής.

«Το πανεπιστήμιον δεν πρέπει να λιβανίζει τους δικτάτορας»

Στα πρακτικά έχει καταγραφεί η κρίση του για την εν λόγω έκδοση: «Καταρρίπτει το γόητρον του Πανεπιστημίου. Το Πανεπιστήμιον δεν πρέπει να εμφανίζεται ότι λιβανίζει τους δικτάτορας και θίγει τα εθνικά συμφέροντα».

Ο ΕΑΜίτης καθηγητής Γεωπονικής Δημήτριος Σ. Καββάδας, με τον θεσμικό ρόλο του πρύτανη, αιτείται από τον διοικητή Μακεδονίας Β. Σιμωνίδη να παίξει τον ρόλο του μεσολαβητή, ώστε να αποφυλακιστεί το ταχύτερον δυνατόν ο καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας Ιωάννης Σταματάκος (1896 - 1967)
Ο ΕΑΜίτης καθηγητής Γεωπονικής Δημήτριος Σ. Καββάδας, με τον θεσμικό ρόλο του πρύτανη, αιτείται από τον διοικητή Μακεδονίας Β. Σιμωνίδη να παίξει τον ρόλο του μεσολαβητή, ώστε να αποφυλακιστεί το ταχύτερον δυνατόν ο καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας Ιωάννης Σταματάκος (1896 - 1967)
Αλλες ενέργειες του πρύτανη Καββάδα, οι οποίες φανερώνουν το φιλοπρόοδο του αντιστασιακού φρονήματός του. Σύντομα, ας τις παραθέσουμε.

Να αποφυλακιστεί ο καθηγητής Ιωάννης Σταματάκος

Την περίπτωση του καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας Ιωάννη Σταματάκου (1896 - 1968), ο οποίος συλλαμβάνεται και κρατείται από τη γερμανική αστυνομία για δύο μήνες, με τη σύζυγό του και τον μεγαλύτερό του γιο που έχει συμμετοχή στην Αντίσταση. Αιτείται, με επιστολή της 20ής Αυγούστου 1942, προς τον υπουργό και γενικό διοικητή Μακεδονίας, Β. Σιμωνίδη (20.6.1941 - 6.10.1944) την αποφυλάκισή του (Αρχείο Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης):

«Εχομεν την τιμήν ν' ανακοινώσωμεν ότι από διμήνου περίπου συνελήφθη και κρατείται υπό της Γερμανικής Αστυνομίας ο καθηγητής του Πανεπιστημίου κ. Ιωάννης Σταματάκος.

»Η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου εις ην ανεκοινώθη το ανωτέρω συμβάν έχουσα υπ' όψιν ότι βραδύνη η σχετική διαδικασία απεφάσισε να παρακαλέση το Σ-τόν Υπουργείον όπως ευαρεστηθή να μεσολαβήση παρά τη Αρμοδία Γερμανική Αστυνομία προς επιτάχυνσιν της διαδικασίας».

Προσπαθώντας να κρατήσει τα προσχήματα, ακολουθώντας την οδό της νομιμότητας - πάντα υπό την πρυτανεία του - θα προσπαθήσει να «αποχαρακτηρίσει» τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις κομμουνιστών φοιτητών: Του Ευστάθιου Παπαευσταθίου, του Ηλία Καπέση και του Σωκράτη Διορινού - οι δύο τελευταίοι εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς.

Δεσμώτης στην Κλινική Βαγιανού

Διαβάζουμε στην εφημερίδα «Δημοκρατία» της 22ης Μάρτη 1945, όπως θησαυρίζεται στο βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου, «Σελίδες Κατοχής» (εκδόσεις «Ιανός», Θεσσαλονίκη, 2018):

«Υπέρτιτλος: 4 χρόνια χιτλερικής θηριωδίας. Τίτλος: Στα δεσμωτήρια της Κλινικής Βαγιανού. Το απαίσιον απομονωτήριον. Πλαγιότιτλος: Πώς εγίνετο η ''ανάκρισις''. Απάνθρωπες χιτλερικοί μέθοδοι. Η ασφαλισμένη χειροβομβίδα και το άσφαιρο βλήμα».

Απόκομμα της εφημερίδας «Δημοκρατία» της 22ης Μάρτη 1945, στο οποίο παρουσιάζονται εκτενώς τα «έργα και οι ημέρες» των βασανιστών ναζιστών, στην επιταγμένη Ψυχιατρική Κλινική Βαγιανού, η οποία λειτουργεί, επί μία τετραετία, ως βάση της Γερμανικής Υπηρεσίας Ασφάλειας
Απόκομμα της εφημερίδας «Δημοκρατία» της 22ης Μάρτη 1945, στο οποίο παρουσιάζονται εκτενώς τα «έργα και οι ημέρες» των βασανιστών ναζιστών, στην επιταγμένη Ψυχιατρική Κλινική Βαγιανού, η οποία λειτουργεί, επί μία τετραετία, ως βάση της Γερμανικής Υπηρεσίας Ασφάλειας
Αυτό το δεσμωτήριο, αρχικά, θα «φιλοξενήσει» τον Δ. Καββάδα, ο οποίος συλλαμβάνεται στις 23 Ιούνη του 1944. Προπολεμικά λειτουργεί ως θεραπευτικό κέντρο «ψυχικών» νοσημάτων, κι όταν επιτάσσεται από τους Γερμανούς, του αλλάζουν χρήση και το μετατρέπουν σε Υπηρεσία Ασφάλειας (Sicherheitsdienst, συντ. SD, προφορά: Ες-Ντ).

Τρεις μήνες φυλακισμένος στο Στρατόπεδο «Παύλος Μελάς»

Μετά τα προκαταρκτικά βασανιστήρια, κυρίως με το ψυχολογικό σπάσιμο του ηθικού, οδηγείται στο κολαστήριο του Στρατοπέδου «Παύλος Μελάς», απ' όπου θα αποφυλακιστεί στις 5 Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς.

Κι ενώ κρατείται ο ηρωικός καθηγητής, η εφημερίδα «Εφοδος», Οργανο του Συμβουλίου Πόλης ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης (Χρόνος Α', Αρ. Φύλ. 2, Τρίτη 15 Αυγούστου 1944) διαμαρτύρεται με το ειδησεογραφικό σχόλιό της: «ΝΑ ΜΗΝ ΞΑΝΑΠΑΤΗΣΟΥΝ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ»:

«Θέλουν να χτυπήσουν τα καμάρια του λαού»

«Οι αλήτες και δολοφόνοι των ταγμάτων εξακολουθούν να μολύνουν το Πανεπιστήμιό μας. Επιασαν τρεις καθηγητές, τον κ. Καββάδα, τον κ. Τενεκίδη και τον κ. Ιμβριώτη και τους έκλεισαν στου Παύλου Μελά. Κάναν τρεις φορές μπλόκο στον Οίκο του Φοιτητού και μερικά καθάρματα προσπάθησαν να δημιουργήσουν επεισόδια στη Λέσχη για να προκαλέσουν έτσι την επέμβαση του καταχτητή. Θέλουν να χτυπήσουν τα καμάρια του λαού. Μα τα παιδιά πιστά του λαού κρατούν ψηλά τη σημαία τους που γράφει: ''Θάνατος στον καταχτητή και προδότη''.

Τεκμήριο - έγγραφο, με το οποίο η Γερμανική Υπηρεσία Ασφάλειας αρνείται να αποφυλακίσει από το κολαστήριο του Στρατοπέδου «Παύλος Μελάς» τους ΕΑΜίτες καθηγητές Καββάδα, Τενεκίδη και Ιμβριώτη
Τεκμήριο - έγγραφο, με το οποίο η Γερμανική Υπηρεσία Ασφάλειας αρνείται να αποφυλακίσει από το κολαστήριο του Στρατοπέδου «Παύλος Μελάς» τους ΕΑΜίτες καθηγητές Καββάδα, Τενεκίδη και Ιμβριώτη
»Ολοι μαζί οι διανοούμενοι, όλος ο λαός κ' η νέα γενιά της πόλης μας, πρέπει να υπερασπίσει το Πανεπιστήμιό μας. Να απαιτήσει να ελευθερωθούν οι συλληφθέντες καθηγητές. Είναι υπόθεση τιμής για όλους μας να μην ξαναπατήσει πόδι ταγματασφαλίτη στο ανώτερο πνευματικό μας ίδρυμα» (Αρχείο Επιμορφωτικού Κέντρου «Χαρίλαος Φλωράκης»).

Η Υπηρεσία Ασφάλειας δεν απελευθερώνει τους καθηγητές

Για τη σύλληψη των τριών ΕΑΜιτών καθηγητών, πολύτιμο είναι το τεκμήριο - έγγραφο της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, με ημερομηνία 7-7-1944 (Αρχείο Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης):

«Αφορά: Σύλληψιν των τριών καθηγητών του Πανεπιστημίου ............................................................

Προς την Γενικήν Διοίκησιν Μακεδονίας/Διεύθυνσιν Εσωτερικών

Επί του εγγράφου Σας ανακοινούται, ότι S.D. αρνείται την απελευθέρωσιν των συλληφθέντων. Εάν κατά την περαιτέρω εξέτασιν διαπιστωθή η αθωότης αυτών, εννοείται ότι θα αφεθούν ελεύθεροι.

Διά τον Ανώτερον Στρατ. Διοικητήν

Ο προϊστάμενος της Στρατ. Διοικήσεως Κατ' εντολήν Μπάγερ».

ΥΓ: ΟΧΙ στην ενδοαστική ένοπλη σύγκρουση, με εμπλοκή των ξένων δυνάμεων, η οποία αιματοκυλά τον λαό του Σουδάν. Εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας στην εργατική τάξη και στον λαό της αφρικανικής χώρας, υπό την καθοδήγηση του Σουδανικού Κομμουνιστικού Κόμματος.


Φυλακισμένοι ΕΛΑΣίτες, στον προαύλιο χώρο του Στρατοπέδου «Παύλος Μελάς» (Πηγή: Αλέξανδρου Ρόσιου (Υψηλάντη), «Στην πηγή του οράματος», εκδόσεις «Κώδικας», 2001)
Φυλακισμένοι ΕΛΑΣίτες, στον προαύλιο χώρο του Στρατοπέδου «Παύλος Μελάς» (Πηγή: Αλέξανδρου Ρόσιου (Υψηλάντη), «Στην πηγή του οράματος», εκδόσεις «Κώδικας», 2001)

Γράφει ο
Βασίλης ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
Δημοσιογράφος, συγγραφέας, κριτικός βιβλίου



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ