Σε τρεις μεγάλους μας ποιητές, στον Κώστα Βάρναλη,στον Αγγελο Σικελιανό και στον Οδυσσέα Ελύτη είναι αφιερωμένα ισάριθμα ντοκιμαντέρ, από το αρχείο της ΕΡΤ, που θα μεταδοθούν αυτή τη βδομάδα από τη ΝΕΤ. Μπορεί τα ντοκιμαντέρ να μην προβάλλονται σε ώρα μεγάλης θεαματικότητας, όμως και η εγγραφή στο βίντεο είναι μια ευκαιρία να μη χάσουμε τόσο ενδιαφέρουσες εκπομπές που σκιαγραφούν τη ζωή και το έργο σπουδαίων ποιητών μας, που με τους στίχους τους και την προσφορά τους στα ελληνικά Γράμματα ομόρφυναν τον τόπο αυτό.

Η αρχή γίνεται με τον Κώστα Βάρναλη (1884 - 1974): Με τους "Μοιραίους" του, το "Φως που καίει", τους "Σκλάβους πολιορκημένους", την "Αληθινή απολογία του Σωκράτη". Τέκνο της Ανάγκης και της Οργής, ο Κώστας Βάρναλης σημάδεψε με την παρουσία του τα ελληνικά Γράμματα. Αγωνιστής, με τις ιδέες του, πάλεψε για τη δημοκρατία και το σοσιαλισμό, ενισχύοντας και συμβάλλοντας στους αγώνες της εργατικής τάξης. Ποιητής, πεζογράφος και δοκιμιογράφος, ο Κ. Βάρναλης σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1919 θα πάει για πρώτη φορά στο Παρίσι και θα επιστρέψει στην Ελλάδα το 1924 για να αναλάβει τη διδασκαλία της νεοελληνικής φιλολογίας στην Παιδαγωγική Ακαδημία που διηύθυνε ο Δημήτρης Γληνός. Το 1925 δημοσιεύει το δοκίμιο "Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική", κάνοντας μια καυστική κριτική. Η συμμετοχή του και στις διώξεις που ξέσπασαν στη Μαράσλειο το 1926, θα γίνει αιτία για να τιμωρηθεί με εξάμηνη αργία και μετά με δυσμενή μετάθεση στα Χανιά. Το 1934 μαζί με τον Δ. Γληνό πήγαν στη Μόσχα ως αντιπρόσωποι της Ελλάδας στο πρώτο Συνέδριο Σοβιετικών Συγγραφέων. Τον επόμενο χρόνο και οι δύο μαζί με άλλους αριστερούς διανοούμενους εκτοπίστηκαν στη Μυτιλήνη και στον Αγιο Ευστράτιο. Το 1959, του απονεμήθηκε το βραβείο Λένιν. Συνεργάστηκε με περιοδικά και εφημερίδες, μεταξύ των οποίων και ο "Ριζοσπάστης". Κείμενα και ποιήματα του Κ. Βάρναλη διαβάζουν ο Βασίλης Παπαβασιλείου, η Εύα Κοταμανίδου και ο Δημήτρης Καταλειφός. Η επιμέλεια της εκπομπής είναι της Χρύσας Προκοπάκη, τα κείμενα της Θεανώς Μιχαηλίδου και η σκηνοθεσία της Μαίρης Κουτσούρη. Πρόκειται για μια συμπαραγωγή της ΕΡΤ και της βουλγαρικής τηλεόρασης (ΝΕΤ Τετάρτη 12.01).Ανθρωπος βαθιά εμπνευσμένος, εμψυχωτής των "δελφικών γιορτών", ο Αγγελος Σικελιανός γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1884 και πέθανε στην Αθήνα το 1951. Το 1901 θα γραφτεί στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και θα έρθει σε επαφή με τους πνευματικούς και λογοτεχνικούς κύκλους της Αθήνας. Λίγα χρόνια αργότερα, θα γνωρίσει την Εύα Πάλμερ, με την οποία τον ενώνουν κοινά ενδιαφέροντα και θα την παντρευτεί. Το 1909 θα εκδώσει τον "Αλαφροϊσκιωτο" και θα αναδειχτεί ως μία σημαντική και εξέχουσα ποιητική φυσιογνωμία στα ελληνικά Γράμματα. Η Δελφική Ιδέα, της οποίας είναι εμπνευστής, διαπερνά όλο το λυρικό και δραματικό έργο του. Εκφράζει το όραμα της συμβίωσης και συμφιλίωσης των ανθρώπων. Δεμένη με το όραμα των Δελφικών Γιορτών είναι και η Εύα Πάλμερ - Σικελιανού, με την οποία, όμως, ο Αγγελος Σικελιανός θα χωρίσει, όταν το 1938 θα γνωρίσει την Αννα Καραμάνη, που δύο χρόνια αργότερα θα γίνει γυναίκα του. Κείμενα και ποιήματα του Α. Σικελιανού διαβάζουν η Βέρα Ζαβιτσιάνου και ο Αντώνης Αντωνίου. Αφηγητής είναι ο Πέτρος Μαυρουδής, ενώ τη σκηνοθεσία έχει κάνει η Μαίρη Κουτσούρη (Πέμπτη ΝΕΤ 12.01).

"Να γιατί γράφω. Γιατί η ποίηση αρχίζει από εκεί που την τελευταία λέξη δεν την έχει ο θάνατος... ", γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στα "Ανοιχτά χαρτιά". Πέρασαν δύο χρόνια από το θάνατό του και πενήντα οχτώ από τότε που κυκλοφόρησαν οι "Προσανατολισμοί", το πρώτο έργο του, στο οποίο συγκέντρωσε τα μέχρι τότε ποιήματά του. Ηρθε ο πόλεμος και τότε θα γράψει τον "Ηλιο τον πρώτο" και λίγο αργότερα το "Αξιον εστί". Υστερα θα έλξουν οι "Εξι και μία τύψεις για τον ουρανό", "Το φωτόδεντρο και η δεκάτη τέταρτη ομορφιά", το ερωτικό "Μονόγραμμα", "Τα ρω του έρωτα", η "Μαρία Νεφέλη" κ. ά. Το αφιέρωμα περιλαμβάνει την κινηματογράφηση της εκδήλωσης που διοργανώθηκε στην Ανδρο από το ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, προς τιμήν του μεγάλου ποιητή, πριν από το θάνατό του. Ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη διαβάζει ο αξέχαστος μεγάλος ηθοποιός Δημήτρης Χορν. Στο στρογγυλό τραπέζι συμμετέχουν οι Χρήστος Γιανναράς, Πάολα Μαρία Μινούτσι και Γιώργος Μπαμπινιώτης. Τη συζήτηση συντονίζει η Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ. Η σκηνοθεσία είναι του Γιώργου Δάμπαση και η αφήγηση του Αγη Γυφτόπουλου (Παρασκευή ΝΕΤ 12.01).

Την καλύτερη ίσως ταινία του Λουί Μαλ, τη "Φλόγα που τρεμοσβήνει", θα προβάλει η ΝΕΤ αυτή τη βδομάδα, στα πλαίσια του αφιερώματός της στον Γάλλο σκηνοθέτη, που χάθηκε τόσο πρόωρα. "Η φλόγα που τρεμοσβήνει" θεωρείται η πιο ώριμη ταινία του και, ταυτόχρονα, ένα από τα πιο αυθεντικά και αντιπροσωπευτικά δείγματα της γαλλικής νουβέλ - βαγκ. Μια ταινία, που καταγράφει το τελευταίο 48ωρο ενός αλκοολικού, που οδηγείται προς την αυτοκτονία. Ο ήρωας του Μαλ είναι ευαίσθητος και σ' όλη του τη ζωή αναζητά την αγάπη. Ν' αγαπήσει και ν' αγαπηθεί. Η αποτυχία, όμως, στην ερωτική του ζωή, οι χαμένες φιλίες, η ανικανότητά του να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα, τον κάνουν να θέτει ερωτηματικά για την ύπαρξή του, να συνειδητοποιεί πόσο κενή είναι η ζωή του και πόσο εγκλωβισμένος είναι μέσα σ' αυτήν. Ο πόθος για τη ζωή αρχίζει έτσι να σβήνει και θεωρεί ως μόνη διέξοδο και δυνατή λύση την αυτοκτονία. Ο Αλέν θα φύγει από την κλινική, όπου έκανε αποτοξίνωση. Τότε έρχεται να τον βοηθήσει η Λυδία, φίλη της γυναίκας του, αλλά και ερωμένη του. Ο Αλέν θα πάει στο Παρίσι και θα αρχίσει να τριγυρίζει στα μπαρ, να συναντά τους παλιούς του φίλους, για να αποχαιρετίσει, τις στιγμές, τις ώρες της ζωής του. Οταν τελειώσει αυτό το "προσκύνημα" στο παρελθόν, προετοιμάζεται για τη μεγάλη και παντοτινή αναχώρηση. Ο Μορίς Ρονέ ερμηνεύει εξαιρετικά το ρόλο του αλκοολικού ήρωα. Δίπλα του και η υπέροχη Ζαν Μορό δίνει τη δική της πνοή και γοητεία σ' αυτήν την όμορφη ταινία του Γάλλου σκηνοθέτη (Παρασκευή ΝΕΤ 22.00).

Ο Κώστας Βάρναλης