Οι πρώτοι σοβαροί τριγμοί στο εσωτερικό της τουρκικής κυβέρνησης άρχισαν να "ακούγονται" τις τελευταίες δύο βδομάδες. Ο πρωθυπουργός, Μεσούτ Γιλμάζ, ηγέτης του Κόμματος Μητέρας Πατρίδας, και η πρώην πρωθυπουργός, Τανσού Τσιλέρ, αρχηγός του Κόμματος του Ορθού Δρόμου, διαφώνησαν, για πρώτη φορά από το σχηματισμό της κυβέρνησης μειοψηφίας των κομμάτων τους, ανοιχτά. Πλην της - άφευκτης, κατά πολιτικούς αναλυτές - εσωτερικής διαμάχης, όμως, ήρθε κι ένα στρατηγικό, καίριο χτύπημα στον κυβερνητικό συνασπισμό από τον Νετσμεντίν Ερμπακάν, επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Πρόκειται απλώς για το πρελούδιο. Η συνέχεια προβλέπεται εκρηκτική, δεδομένης και της διαφαινόμενης εμπλοκής του στρατιωτικού πλέγματος στις εύθραυστες πολιτικές ισορροπίες, αλλά και στην εξωτερική πολιτική της χώρας.

Τα σημεία τριβής Γιλμάζ - Τσιλέρ υπήρξαν, κατ' αρχάς, δύο. Το πρώτο ήταν το Κουρδικό. Το δεύτερο, οι κινήσεις του πρωθυπουργού προς το εξωτερικό και η ειδική σημασία τους.

Οσον αφορά το πρώτο ζήτημα, ο Μεσούτ Γιλμάζ έδειξε να υιοθετεί τη ρητορική του εκλιπόντος Τουργκούτ Οζάλ, περί, ει δυνατόν, πολιτικής επίλυσής του. Υποσχέθηκε - κατά τη συμμετοχή του, την πρώτη Τούρκου πρωθυπουργού, στη γιορτή του Νεβρόζ - να ικανοποιήσει ορισμένα από τα πάγια αιτήματα των λεγόμενων "μετριοπαθών" Κούρδων. Δηλαδή, όχι φυσικά να τους δοθεί αυτονομία, αλλά να τους επιτραπεί να μιλούν τη γλώσσα τους, να επιτραπεί η διδαχή της σε σχολεία και να επιτραπεί η εκπομπή κουρδικών ραδιοτηλεοπτικών σταθμών. Και ακόμη, να αρθεί η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, η οποία ισχύει επί μακρόν στο νοτιανατολικό τμήμα της χώρας.

Η κίνηση του Γιλμάζ είχε διπλή κατεύθυνση. Αφ' ενός, να δώσει ένα μήνυμα μεταλλαγής της ακολουθούμενης πολιτικής προς το εξωτερικό (κάτι το οποίο πέτυχε αρκετά), αλλά και τους μετριοπαθείς Κουρδογενείς. Αφ' ετέρου, να απογυμνώσει τους "ακραίους" αυτονομιστές του Εργατικού Κόμματος των Κούρδων (ΡΚΚ) από τέτοιου είδους επιχειρήματα, τα οποία συγκινούν στο σύνολό της την κουρδική κοινότητα.

Μόνο που ο Γιλμάζ έδειξε να υπολογίζει χωρίς τον "ξενοδόχο". Ελάχιστες μέρες αργότερα, οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας, κυρίως ο στρατός, επιχείρησαν να πραγματοποιήσουν επίδειξη δύναμης και να διατυμπανίσουν την "αποδυνάμωση των τρομοκρατών του ΡΚΚ". Τα όσα ακολούθησαν είναι γνωστά: Στρατιωτικές δυνάμεις πραγματοποίησαν μια επιχείρηση κατά ομάδας του ΡΚΚ, η οποία κατά τις μέχρι στιγμής ενδείξεις εξελίχθηκε σε αποτυχία. Εκείνο το οποίο πέρασε απαρατήρητο κατά τη διάρκεια της επιχείρησης ήταν η διακριτική σιωπή του πρωθυπουργού και η καθόλου διακριτική στάση της προκατόχου του, Τανσού Τσιλέρ, η οποία επανέλαβε τις δεδομένες θέσεις της περί ανάγκης εξόντωσης των ανταρτών μέχρις ενός. Προέκυψε, λοιπόν, ριζική διαφοροποίηση των δύο κυβερνητικών εταίρων.

Ενα δεύτερο, λιγότερο προφανές, σημείο τριβής αποτέλεσε η προσπάθεια του Γιλμάζ να εμφανιστεί, πέραν του Κουρδικού, ως ο άνθρωπος που μπορεί να διαχειριστεί τα πολιτικοοικονομικά προβλήματα της χώρας του με τρόπο που ικανοποιεί πλήρως τη Δύση - τόσο τις ηγέτιδες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όσο και την αμερικανική διπλωματία. Για παράδειγμα, η (φαινομενικά, τουλάχιστον...) ήπια στάση του, την επαύριο της ελληνοτουρκικής κρίσης, υπήρξε σαφής προσπάθεια από μέρους του να παρουσιαστεί ως ο πέραν πάσης υποψίας "ειρηνοποιός", ή, εν πάση περιπτώσει, ως παράγων ο οποίος συμβάλλει στην αποκατάσταση της σταθερότητας στην περιφέρεια.

Ούτε αυτή η κίνηση του Γιλμάζ μπορεί να θεωρηθεί τυχαία. Δεν είναι μυστικό ότι ο φιλόδοξος ηγέτης του Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας επιθυμεί διακαώς την ανάδειξή του ως του μόνου πολιτικού που μπορεί να ενώσει υπό την ηγεσία του την τουρκική κεντροδεξιά παράταξη. Μόλις τον περασμένο χρόνο, άλλωστε, το σενάριο αυτό την τελευταία στιγμή αποτράπηκε, όταν η Τσιλέρ - τότε κύρια αντίπαλός του - σχημάτισε τον "απίθανο" για την τουρκική πολιτική σκηνή συνασπισμό με τον Ντενίζ Μπαϊκάλ, ηγέτη του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος...

Ο Νετσμεντίν Ερμπακάν, του οποίου το Κόμμα Ευημερίας ("Ρεφάχ") κέρδισε τις εκλογές στο τέλος του 1995, αλλά δεν μπόρεσε να επιτύχει συμμετοχή του στην κυβέρνηση, πραγματοποίησε μια ευφυή κίνηση φθοράς των αντιπάλων του: Εφερε πριν λίγες μέρες στο προσκήνιο 12 υποθέσεις κακοδιαχείρισης δημοσίου χρήματος, στις οποίες φέρεται εμπλεγμένη η Τανσού Τσιλέρ. Το ευφυές της κίνησης αυτής δεν έγκειται, ασφαλώς, στη "σκανδαλολογική" διάσταση του θέματος, αλλά στο ότι ο σημερινός πρωθυπουργός, Μεσούτ Γιλμάζ, είχε κατηγορήσει, ευρισκόμενος στην αντιπολίτευση, την Τσιλέρ, ακριβώς για κακοδιαχείριση δημοσίου χρήματος.

Φυσικά, η Τσιλέρ διαρρηγνύει τα ιμάτιά της όσον αφορά το ζήτημα, μιλώντας για "δυσφημιστική εκστρατεία" του... κακού ισλαμιστή Ερμπακάν. Το πραγματικό πρόβλημα, όμως, για τον κυβερνητικό συνασπισμό θα προκύψει αν ο ηγέτης του "Ρεφάχ" φέρει, όπως απείλησε, το θέμα στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Ποια θα είναι τότε η αντίδραση του Γιλμάζ;

Τριγμούς στο εσωτερικό της τουρκικής κυβέρνησης προκαλεί και η αναδυθείσα την περασμένη βδομάδα υπόθεση της στρατιωτικής συμφωνίας με το Ισραήλ, η οποία προκάλεσε την οργή του αραβικού κόσμου στο σύνολό του. Παρά τις αρχικές διαβεβαιώσεις της τουρκικής διπλωματίας, τόσο προς τον Αραβικό Σύνδεσμο, όσο και προς τις κυβερνήσεις των κυριότερων αραβικών κρατών, όλα δείχνουν ότι η συμφωνία έχει ήδη τεθεί σε ισχύ. Μάλιστα, δημοσιογραφικές πληροφορίες ανέφεραν, την περασμένη βδομάδα, ότι ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη χρησιμοποίησαν τουρκικές βάσεις ως ορμητήριο αρκετών επιθέσεών τους κατά θέσεων της "Χεζμπολάχ" στο Λίβανο.

Το θέμα δεν αφορά απλώς και μόνον την - ήδη προβληματική - τουρκική εξωτερική πολιτική στη Μέση Ανατολή, αλλά και συλλήβδην την τουρκική κυβέρνηση. Διότι, αν το Γενικό Επιτελείο μπορεί να "αυτονομηθεί" σε τέτοιο βαθμό και σε ζητήματα τέτοιας εμβέλειας, η κυβέρνηση βρίσκεται στον "αέρα" και η Τουρκία, κατά τη διατύπωση του αρθρογράφου της εφημερίδας "Σαμπάχ", Αλί Μπιράντ, "εμπλέκεται στον πόλεμο Ισραήλ - Συρίας"!

Μπ. Γ.