Στο προηγούμενο άρθρο, απ' αυτήν εδώ τη στήλη, έγινε μια προσπάθεια να αναδειχτούν ορισμένα καίρια ζητήματα. Ζητήματα, που συγκαλύπτονται πίσω από τον καθρέφτη της λεγόμενης συμμετοχικής δημοκρατίας και τα οποία μπορούν να προσδιορίσουν τη στόχευση του εγχειρήματος, αλλά και το βασικό σκοπό για τον οποίο προβάλλεται ως καινοτομία στο πολιτικό σύστημα, ως υποχρεωτική διαδικασία στις δήθεν αλλαγές που απαιτεί η κοινωνία, ως ανατροπές. Επισημάναμε, επίσης, ότι αυτή η διαδικασία επιδιώκεται να εμφανιστεί και να επιβληθεί στις λαϊκές συνειδήσεις ως πρωτοπορειακό στοιχείο της «δημοκρατίας», την οποία υπηρετεί, αφού ανοίγει το δρόμο της λαϊκής συμμετοχής.

Πράγματι, ο όρος «δημοκρατία», γενικά, μπορεί και να υποδηλώνει συμμετοχή των λαϊκών μαζών στις υποθέσεις της κοινωνίας, στην πολιτική. Μόνο που στην αστική δημοκρατία έχει τυπικό χαρακτήρα. Ποια συμμετοχή, για ποια πολιτική και για ποιον, για ποια ταξικά συμφέροντα; Δίχως συγκεκριμένες απαντήσεις σ' αυτά τα ερωτήματα, δεν αποκαλύπτονται η στόχευση και ο σκοπός της επιβολής αυτής της διαδικασίας, που ονομάζεται «συμμετοχική δημοκρατία».

Το αστικό πολιτικό σύστημα λειτουργεί με τρόπο, που να περνά στις λαϊκές συνειδήσεις την άποψη ότι αυτή η κοινωνία είναι δεδομένη, κάτι σαν φυσικό φαινόμενο ενώ ταυτόχρονα συγκαλύπτει την ταξική ουσία του κράτους και των κυβερνήσεων. Στο λαό πρέπει να διαμορφώνεται συνείδηση ότι το κράτος και οι κυβερνήσεις είναι όργανα, που στέκονται πάνω από την κοινωνία, για να ρυθμίζουν τις υποθέσεις της προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας, και των μεγαλοεπιχειρηματιών και των εργατών και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Αλλά το αστικό πολιτικό σύστημα πρέπει να μπορεί να λειτουργεί, έτσι που να μην αμφισβητείται, να εξαφανιστεί, αν είναι δυνατόν, απο τις λαϊκές συνειδήσεις η προοπτική ανατροπής της αστικής εξουσίας. Σ' αυτό στοχεύει και το όραμα της «συμμετοχικής δημοκρατίας» του Γ. Παπανδρέου.

Από το μέσον της 10ετίας του '80 κυρίως και μετά, άρχισαν -αργά στην αρχή (ας θυμηθούμε το σταθεροποιητικό πρόγραμμα για την οικονομία, που εφάρμοσε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και το οποίο είχε απαγορεύσει τις αυξήσεις στους μισθούς για δυο χρόνια) και στη συνέχεια εντατικά - οι κυβερνήσεις να εφαρμόζουν την πολιτική των εκτεταμένων καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων. Ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων και τομέων άσκησης «κοινωνικής πολιτικής», εμπορευματοποίηση της Παιδείας, της Υγείας, της Πρόνοιας, κατάργηση του σταθερού ημερήσιου εργάσιμου χρόνου και επιβολή ευέλικτων μορφών εργασίας, ανατροπή του συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης και ιδιωτικοποίησή του, επιδοτήσεις στο κεφάλαιο για τη δήθεν δημιουργία θέσεων εργασίας, μείωση του αγροτικού εισοδήματος μέσω μείωσης των επιδοτήσεων, πρόστιμα συνυπευθυνότητας, επιβολή περιορισμού της παραγωγής με τις ποσοστώσεις κλπ.

Αυτή η πολιτική επιδείνωσε το βιοτικό επίπεδο των λαϊκών στρωμάτων. Ταυτόχρονα όμως, αυτή η πολιτική θα συνεχίζει να εφαρμόζεται ως η μόνη αναγκαία για την ανάπτυξη του κεφαλαίου (για βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μιλούν τα προγράμματα και του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, για συνθήκες που να προσελκύουν ξένες επενδύσεις κάνουν λόγο και τα δυο κόμματα, εξωστρέφεια της οικονομίας, δηλαδή μεταφορά επιχειρήσεων στα Βαλκάνια και αλλού, ενώ παροτρύνουν τους επιχειρηματίες να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας δίνοντάς τους πολύμορφες επιδοτήσεις, φοροαπαλλαγές ή εισφοροαπαλλαγές στην ασφάλιση). Την «πιστοποίηση επαγγελματικών προσόντων» προβάλλουν ως επανάσταση για την Παιδεία, που σημαίνει ότι οι σπουδές δεν έχουν αξία, αλλά τα «προσόντα», η πιστοποίηση των οποίων θα καθορίζεται από τους επιχειρηματίες. Για τα «τοπικά πανεπιστήμια», για «διαφορετικά σχολεία», που σημαίνει ότι καταργείται η ενιαία εκπαίδευση, άρα υπονομεύεται η μόρφωση. Και πολλά άλλα βεβαίως.

Αναμένεται, δηλαδή, νέα, πιο σφοδρή επίθεση από το κεφάλαιο. Πρέπει, λοιπόν, να εμποδίσουν την ανάπτυξη της ταξικής πάλης. Και αυτό, βεβαίως, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται μόνο με την καταστολή. Απαιτεί και δημιουργία συνειδήσεων ανοχής ή υποταγής των εργατών, των άλλων λαϊκών στρωμάτων στην αντιλαϊκή πολιτική. Μόνο που η «συμμετοχική δημοκρατία» κάνει ένα ποιοτικό βήμα παραπέρα σ' αυτήν την κατεύθυνση, γι' αυτό και είναι επικίνδυνη για το λαό. Θέλει την ενεργητική συμμετοχή λαϊκών δυνάμεων στην εφαρμογή της πολιτικής του κεφαλαίου και όχι απλά την αναγκαστική υποταγή ή την παθητική ανοχή. Γι' αυτό επιδιώκει να διαμορφώσει όρους και διαδικασίες συμμετοχής του λαού στην εφαρμογή της. Πολύ περισσότερο, να διαμορφώνει ψυχολογία σε λαϊκές δυνάμεις, τέτοια που να φτάνουν ακόμη και στην αντίθεση ή τη σύγκρουση με το λαϊκό κίνημα, που διεκδικεί λύσεις στα προβλήματα με βάση τις ανάγκες του λαού, που φτάνει έως τη διεκδίκηση άλλης φιλολαϊκής πολιτικής, που αμφισβητεί τη σημερινή πραγματικότητα, αναπτύσσει κοινωνικοπολιτική πάλη για την ανατροπή της πολιτικής και της εξουσίας, που την επιβάλλει, που αγωνίζεται για τη λαϊκή εξουσία.

Επομένως, η «συμμετοχική δημοκρατία» σημαίνει αλλαγές στη λειτουργία του αστικού πολιτικού συστήματος, σ' αυτή την κατεύθυνση.

Οι «ανατροπές», που προβάλλει ο Γ. Παπανδρέου ως αναγκαίες για το κόμμα του και για το πολιτικό σύστημα συνολικά, φαίνεται να ξεκινούν από τον τρόπο εκλογής του ίδιου ως αρχηγού. Οχι τόσο και μόνο γιατί αντικειμενικά τον θέτει πάνω από το κόμμα, αφού ο ίδιος πλέον στηρίζεται στους εκλογείς του, που δεν είναι μόνο το κόμμα του, αλλά όλοι όσοι τον ψήφισαν. Αλλά γιατί, έστω και μ' αυτήν τη διαδικασία, δημιουργεί μια ψυχολογία στους εκλογείς του ότι «συμμετέχουν» και, πάντως, για την ώρα ψευδή συνείδηση ως προς τη συμμετοχή. Θέλει τη συμμετοχή ως στήριξη απ' αυτούς στην πολιτική του. Τέτοιες συνειδήσεις θέλει να διαμορφώσει. Και τέτοια λαϊκή συμμετοχή στη «μεγάλη δημοκρατική παράταξη» αναζητεί. Αυτήν διαμορφώνει. Είναι η βάση, προκειμένου να τους στρέφει, στην πορεία, και στην ενεργοποίησή τους για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής, αφού θα έχουν διαμορφώσει την ψυχολογία ότι είναι και δική τους, υπέρ των συμφερόντων τους. Επομένως, η «μεγάλη δημοκρατική παράταξη», που δε θα 'ναι κόμμα ακριβώς, αλλά σχήμα με απροσδιόριστα όρια, θα έχει λαϊκή βάση έτοιμη να δώσει μάχη για την εφαρμογή της πολιτικής της. Αλλά αφού η «παράταξη» δε θα έχει προσδιορισμένα όρια, δεν έχει τη δομή πολιτικού κόμματος, γιατί αυτό είναι «αναχρονιστικός μηχανισμός με αγκυλώσεις» (έτσι χαρακτήρισε τα κόμματα ο Γ. Παπανδρέου), ουσιαστικά, θα είναι μηχανισμός προσώπων και πάνω απ' όλα του αρχηγού, στον οποίο χωράνε όλοι όσοι μπορούν αποτελεσματικά να προωθήσουν την πολιτική του κεφαλαίου. Και πάνω απ' όλα να συσπειρώνονται πρόσωπα, που να φαίνονται ότι εκπροσωπούν ένα ευρύ ιδεολογικοπολιτικό φάσμα απόψεων, ενώ, στην ουσία, έχουν την ίδια στοχοπροσηλωμένη πολιτική. Αλλωστε, ο Γ. Παπανδρέου, στην ομιλία του στο έκτακτο συνέδριο, μίλησε και για κεντροαριστερή διεύρυνση και για κεντροδεξιά. Ετσι, το εγχείρημά του στηρίζουν σήμερα πρόσωπα, το πολιτικό παρελθόν των οποίων προσδιορίζεται είτε ως «αριστερό» (Δαμανάκη, Κουναλάκης, Ανδρουλάκης κλπ.), είτε ως «δεξιό», (Ανδριανόπουλος, Μάνος), αλλά το κοινό τους πολιτικό στίγμα είναι προώθηση της καπιταλιστικής ανάπτυξης με την επέλαση και νέων καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων. Δηλαδή, η ακόμη πιο σφοδρή επίθεση στα λαϊκά δικαιώματα, η ακόμη πιο βαθιά ενσωμάτωση στην ΕΕ, στην ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων. Αυτήν την πολιτική που προετοιμάζονται να επιβάλουν μετά τις εκλογές (όχι ότι η σημερινή είναι καλύτερη), την ονομάζουν «αλλαγή» για την «προοδευτική εξέλιξη της κοινωνίας»!

Προβάλλοντας, επίσης, την άποψη ότι για να είναι η κυβέρνηση πιο αποτελεσματική στη λύση των λαϊκών προβλημάτων, χρειάζεται τη λαϊκή συμμετοχή, θα κινητοποιούν λαϊκές δυνάμεις για την εφαρμογή της. Ετσι, θα εμποδίζονται να συνειδητοποιούν ότι τα προβλήματά τους οφείλονται στην ταξική ουσία της κυβερνητικής πολιτικής, θα φράζεται ο δρόμος συνειδητοποίησης της αναγκαιότητας ανατροπής αυτής της πολιτικής και της εξουσίας που την εφαρμόζει.

Ηδη, υπάρχουν μηχανισμοί, που θα εμφανίζονται ως οι μόνοι αποτελεσματικοί και υποχρεωτικοί για τη λύση των προβλημάτων. Σκεφτείτε, π.χ., οργανώσεις σαν τους «Γιατρούς Χωρίς Σύνορα» ή «εθελοντές», να διαχειρίζονται την εξαθλίωση, προσφέροντας προνοιακές υπηρεσίες ή υπηρεσίες Υγείας στις γειτονιές και τα χωριά, για την «ανακούφιση των πασχόντων» όπως αρέσκεται να λέει ο Γ. Παπανδρέου, σε αντίθεση με την ανάγκη για κάλυψη όλων αυτών των σύγχρονων αναγκών με ευθύνη του κράτους. Ο ίδιος οραματίζεται μια διακυβέρνηση, όπου η Τοπική Αυτοδιοίκηση με άλλους φορείς, όπως, π.χ., οι λεγόμενες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, θα συσπειρώνουν και θα ενεργοποιούν τους εργαζόμενους για τη λύση των προβλημάτων τους. Αντί, λοιπόν, οι εργαζόμενοι να διεκδικούν δημόσια δωρεάν Υγεία, κοινωνικές υπηρεσίες, εισόδημα με βάση τις σύγχρονες ανάγκες τους, δουλιά για τους ανέργους, αυτά θα τα αναλαμβάνουν οι ίδιοι οι «πολίτες» μέσω της ΤΑ, των ΜΚΟ, της Εκκλησίας, των «φιλανθρώπων καπιταλιστών», άλλες ομάδες πληθυσμού, που θα προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες ως «αλληλεγγύη στον πλησίον», αφού θα εκμεταλλεύεται το κράτος την ταξική αλληλεγγύη, διοχετεύοντάς τη στη δική του αντιλαϊκή δραστηριότητα. Ετσι, οι φτωχοί θα μοιράζουν τη φτώχεια τους με τους εξαθλιωμένους. Οι εργαζόμενοι τις θέσεις εργασίας τους με τους ανέργους, απαιτώντας, μάλιστα, την επιδότηση των επιχειρηματιών για να δημιουργούν θέσεις εργασίας, σύμφωνα με το πρόγραμμα και του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ κ.ο.κ. Στην ίδια διαδικασία θα βάλουν και συνδικάτα στα οποία πλειοψηφούν οι δυνάμεις τους, ως περιεχόμενο της αποστολής τους ενάντια στον «αναχρονισμό» όπως λένε της διεκδικητικής πάλης. Είναι το επόμενο βήμα μετά το διαβόητο «κοινωνικό διάλογο». Και, βεβαίως, τα κέρδη θα αυξάνονται. Και όλ' αυτά θα γίνονται θεσμοθετημένα και επίσημα από το κράτος.

Η «συμμετοχική δημοκρατία» επιδιώκει να τσακίσει στις λαϊκές συνειδήσεις την αναγκαιότητα και το σκοπό της ταξικής πάλης, φράζοντας το δρόμο της φιλολαϊκής προοπτικής, με το να βάλει τους ίδιους τους εργαζόμενους να διαχειρίζονται την αντιλαϊκή πολιτική, ως τη μοναδική γι' αυτούς διέξοδο. Και έτσι να κατασκευάζει συνενόχους, αφού δημιουργείται στρεβλή συνείδηση των ταξικών συμφερόντων ή ακόμη χάνεται αυτή η συνείδηση. Ακόμη, να τους κατευθύνει ενάντια στο οργανωμένο λαϊκό κίνημα. Ετσι, αντί τα λαϊκά στρώματα να διεκδικούν πολιτική λύσης των προβλημάτων τους, θα ενεργοποιούνται να τα αντιμετωπίσουν, κάνοντας εκπτώσεις από τις ανάγκες στους, στα πλαίσια της πολιτικής που εφαρμόζει η κυβέρνηση.

Οραματίζονται, λοιπόν, ένα πολιτικό σύστημα, το οποίο σε επίπεδο αστικών πολιτικών δυνάμεων θα λειτουργεί σαν το όραμα «της μεγάλης δημοκρατικής παράταξης», που θα συνενώνει δυνάμεις και από τους δυο πόλους του δικομματισμού, αλλά και από ένα πλατύτερο φάσμα δήθεν προοδευτικών αριστερούτσικων δυνάμεων (ευρεία πολιτική συναίνεση, συγκάλυψη διαχωριστικών γραμμών) και θα εμφανίζει λαϊκή βάση, έτοιμη να στηρίξει την πολιτική της «παράταξης», αλλά και έτοιμη να συμβάλει στην εφαρμογή της, μέσω διαφόρων οργανώσεων και θεσμών του συστήματος.

Τούτη δω η ιστορία πάει να τσακίσει την πραγματική συμμετοχή των λαϊκών δυνάμεων στο δικό τους ταξικό οργανωμένο κίνημα για τα δικά τους συμφέροντα, να τσακίσει την πολιτική πάλη για την ανατροπή της αστικής εξουσίας. Γι' αυτό και είναι επικίνδυνη, γι' αυτό χρειάζεται δράση για να μην πέσουν στην παγίδα της οι λαϊκές δυνάμεις. Ενα πρώτο αποφασιστικό βήμα είναι η εκλογική αποδυνάμωση ΠΑΣΟΚ και ΝΔ και η ενίσχυση του ΚΚΕ.

Συνεχίζεται