Επαινοι για τα παιδιά μιας σχολής που «σπάνε πλάκα» ζητώντας από τους άστεγους της Ομόνοιας να τους «χαλάσουν» δεκαχίλιαρο. Αποθέωση κάποιας γνωστής ξανθιάς στους κοσμοπολίτικους κύκλους για τα λεφτά που παίρνει από τους φίλους της, κερδίζοντας το στοίχημα να δεχτεί να φιλήσει έναν άσχημο. «Ιδανικές ιστορίες αγάπης», όπως αυτή του Κώστα και της Δάφνης Σημίτη, «πράγμα αναμενόμενο αφού αποτελούν έναν από τους αρμονικότερους συνδυασμούς του ζωδιακού κύκλου», μίση και πάθη πριγκιπικών οικογενειών, αστρολόγοι, μέντιουμ, είναι μερικά από τα πρόσωπα και τα «γεγονότα» που παρελαύνουν από τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές ή σπεύδουν να ποζάρουν σε αμέτρητα εξώφυλλα και περιφέρονται στις ιλουστρασιόν σελίδες των φυλλάδων εκείνων που ονομάζονται περιοδικά «life style».

Το κέρδος και το εύκολο χρήμα αποτελούν τη νέα «αξία», η εκμετάλλευση, η χυδαιότητα και το έκφυλο νομιμοποιούνται, το φανταστικό αυτονομείται, η βία και η εμπορευματοποίηση απαλλάσσεται από ενοχές, η μεταφυσική ερμηνεία των πραγμάτων καθιερώνεται, ενώ ο ατομικισμός, ο ρατσισμός, η ηττοπάθεια πριμοδοτούνται διαρκώς. Είναι ο νέος τρόπος ζωής που προβάλλεται - πιο έντονα μετά το 1985 - και στον οποίο έννοιες, αξίες, όπως είναι η αλληλεγγύη, η ειρήνη, η αγάπη, ο έρωτας δεν έγιναν ποτέ της μόδας, δεν κατέχουν καμία απολύτως θέση. Οπως θέση δεν έχουν όσοι, μπορούν ακόμα να, αρνούνται και να αντιστέκονται να μπουν στο μαντρί, να βιώσουν το εφήμερο ως μόνιμο και την ανεργία ως νόμιμη και απαραίτητη. Ενας τρόπος ζωής όπου, όπως διαλαλείται έμμεσα και άμεσα, «χάρη στην ανάπτυξη της κοινωνίας και της τεχνολογικής προόδου, οι ταξικές αντιθέσεις... ξεπερνιούνται. Οπότε η συναίνεση είναι αναγκαία και επιβεβλημένη». Συναίνεση σε μια ζωή που προσφέρει στιλ, όχι όμως και την ουσία της.

Για τα μηνύματα, το σκοπό και τους τρόπους άμυνας, ειδικά των νέων, απέναντι στο «βομβαρδισμό» που δέχονται, μίλησε στο «Ρ» και ο Ηλίας Μιχαλαρέας, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Νοσοκομειακών Ψυχολόγων (ΠΕΝΟΨΥ).

Μια από τις διαπιστώσεις του σημερινού συστήματος ήταν ότι δεν είχε ανάγκη πια από εξειδικευμένους εργάτες, αλλά από καταρτιζόμενους. Συνεπώς το πρώτο που έπρεπε να αλλάξει είναι το εκπαιδευτικό σύστημα, μετατρέποντας την έννοια της παιδείας σε κατάρτιση και «βάζοντας» στην αγορά την ταμπέλα του απασχολήσιμου και όχι του εργαζόμενου. Προσπάθεια που, όλα τα life style περιοδικά, έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό για να στηρίξουν την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και να μας πείσουν. Πολλές σελίδες γέμισαν με πρωταγωνιστές νέους και απασχολήσιμους να διαλαλούν ότι «είναι πολύ ενδιαφέρον να αλλάζεις δουλιές και να μαθαίνεις καινούρια πράγματα για να μη ρουτινιάζεις»... Ενώ χαρακτηριστικές ήταν οι, κατά καιρούς, επιθέσεις ενάντια στους αγώνες του μαθητικού κινήματος, το οποίο το χαρακτήριζαν ως «υποκινούμενο, κολλημένο και κομπλεξικό».

Για τα αποτελέσματα της διά βίου κατάρτισης μίλησε ο Ηλ. Μιχαλαρέας, ο οποίος υπογράμμισε ότι «οι νέες γενιές εμποτισμένες από το "πνεύμα του χρόνου" δηλώνουν την ανάγκη τους να δοκιμαστούν ταυτόχρονα σε όλες τις διαστάσεις και χωρίς υποχρέωση. Δυστυχώς όλα δείχνουν πως επιχειρείται να αφομοιώσουν οι νέοι την ανεργία σα μια φάση της ζωής». Και συνεχίζει: «Δεν υπάρχει πλέον προκαθορισμένη αρμονία μεταξύ επιπέδου μόρφωσης και επαγγελματικού επιπέδου. Γίνεται έτσι προσπάθεια να πάρει τη θέση της εκπαίδευσης η διαρκής κατάρτιση. Φαίνεται πως το αληθινό πρόβλημα του νέου δεν είναι να τοποθετηθεί μέσα σε ένα σημερινό υποσύστημα, εκεί που είναι δηλαδή, αλλά κυρίως να τοποθετηθεί μεταξύ των υποσυστημάτων. Για να βιωθεί αυτή η «προσαρμογή» σαν τέτοια και όχι σαν εξαναγκασμός ή σαν προσποίηση, είναι το άτομο να μπορέσει να ανακαλύψει ένα «χώρο ελευθερίας», να βρει, να ανακαλύψει έναν τόπο λόγων και έργων ή προσπαθειών, χωρίς τραγικές συνέπειες. Ολα αυτά οδηγούν σε μια τρομερή ψυχική σύγκρουση».

Βέβαια οι επινοητές του life style έχουν προβλέψει και για τους «απροσάρμοστους», να προβάλλουν πολλούς τρόπους φυγής μέσα από τις σελίδες των περιοδικών, αφού ακόμα και οι τίτλοι τους είναι στημένοι και παραπέμπουν σε δήθεν αντίσταση και φυγή. Ολες οι προσπάθειες στοχεύουν στο να πείσουν τις νέες γενιές να αφομοιώσουν την αίσθηση του εφήμερου και να τη διαχειρίζονται, αλλά όχι να αντιμετωπίζουν την κρίση. Η φυγή είναι ένας από τους σημαντικότερους τρόπους άμυνας, η φυγή μέσα στο όνειρο, στη φαντασίωση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το «NITRO» (Never In The Right Order), αλλά και το «Escape» - το «περιοδικό της μεγάλης φυγής». Μερικούς από τους τρόπους φυγής που συμπεριλαμβάνονται στην «ατζέντα απόδρασης» (επειδή η «καλή ζωή από την ατζέντα φαίνεται»), πέρα από το κλάμπινγκ - του οποίου όλη η θεωρία στηρίζεται με το δόγμα «η ουσία της ζωής είναι έξω από την εργασία» - ταξίδι στον ανεξερεύνητο Αμαζόνιο, την αιώνια Ρώμη, τον άγριο Ειρηνικό και τέλος απόβαση στο Μαϊάμι. Ενώ για εκείνους - οι οποίοι σίγουρα δεν είναι λίγοι - που δεν μπορούν να ακολουθήσουν λόγω εργασίας, περιλαμβάνουν διάφορες ενδυματολογικές προτάσεις για το πρωινό μίτινγκ, τον ελεύθερο χρόνο, αλλά και το απαραίτητο κλάμπινγκ. Πράγματα που κάθε σωστός πολιτικός πρέπει να τα κάνει, γιατί «τα ράσα κάνουν τον παπά και τα κοστούμια τον πολιτικό», αλλά και κάθε γιάπης είναι υποχρεωμένος να τα ακολουθήσει αν θέλει να είναι πετυχημένος...

Για το φαινόμενο των γιάπηδων, το οποίο παρουσιάστηκε περίπου στα τέλη της δεκαετίας του '80 ο Ηλ. Μιχαλαρέας τόνισε: «Επιχειρείται τεχνητός διαχωρισμός μεταξύ ικανότητας και προσωπικότητας. Αυτό που ενδιαφέρει και πρέπει να "περάσει" είναι "δε μας ενδιαφέρει τι είσαι, αρκεί να έχεις ικανότητες και στιλάτη εμφάνιση". Είναι το πρότυπο του πετυχημένου επιχειρηματία, του καταξιωμένου εργαζόμενου, που ξεχωρίζει μόνο για τις ικανότητές, οι οποίες είναι πλήρως αποκομμένες από την προσωπικότητά του. Ολα αυτά οδηγούν στον κατακερματισμό της προσωπικότητας».

Αυτή είναι μια μικρή, αλλά αντιπροσωπευτική γεύση, για το τι συμβαίνει όταν οι ανθρώπινες σχέσεις εκχυδαΐζονται και δίνουν τη θέση τους, μέσα από χιλιάδες σελίδες κάθε μήνα, στην πορνεία. Μια μικρή γεύση για το τι μέλλει γενέσθαι όταν επιβάλλεται, μέσα από αυτές τις φυλλάδες, στον άντρα να είναι ο πετυχημένος στη δουλιά του και ο βίαιος κυνηγός και η γυναίκα να είναι αντικείμενο του σεξ και θύμα. Φυλλάδες που επιδιώκουν να διαμορφώσουν άποψη χρησιμοποιώντας κουτσομπολιά για τις κρεβατοκάμαρες γνωστών Αθηναίων, αφιερώματα στην «οργαζόμενη Αθήνα», στον «κόσμο sex-άψη», με διάσημες γυμνές πρωταγωνίστριες στα εξώφυλλα, να μιλούν για βίτσια και να εκμυστηρεύονται το «πόσο πάει»...

Και φυσικά η αγάπη, ο έρωτας, η συντροφικότητα, η αλληλεγγύη δεν έχουν καμία θέση, όχι μόνο στις σελίδες αυτών των περιοδικών και στον τρόπο ζωής που προβάλλουν, αλλά πρέπει να πάψουν να υφίστανται στο μυαλό και στην ψυχή, ειδικά των νέων. Ο άγριος ατομικισμός πριμοδοτείται διαρκώς, το εύκολο χρήμα, οι «αρπαχτές» κάθε είδους και η διαχείριση του εφήμερου είναι σήματα κατατεθέν.

Παράλληλα οι εντολές για τη βραδινή διασκέδαση δίνουν και παίρνουν. Μια και αυτή η αλλοτρίωση παρατηρείται και στη σχέση του ανθρώπου με το αντικείμενο, όπως η σχέση του ανθρώπου με την Τέχνη. Εκεί στηρίζεται εξάλλου και η αναγωγή της ψυχαγωγίας σε διασκέδαση. Διασκέδαση που έχει ταυτιστεί με ένα μπουκάλι ουίσκι σε «ιν» και «χάι» μέρη, όπως ένα σκυλάδικο ή ένα στριπτιζάδικο που πλημμυρίζουν τις σελίδες τους. Ενώ η προσπάθεια για να επιβληθεί ένας νέος όρος και νέος τρόπος διασκέδασης, το sex clybbing, συνεχίζεται αγωνιωδώς από τους εκδότες των περιοδικών. «Το κλάμπινγκ και το σεξ μπορούν να συνδυαστούν όπως η πίτσα και η κόκα - κόλα, το πλέι-στέσιον με έναν καλό καναπέ, τα διόδια της Ελευσίνας με την έξοδο για τριήμερο και ο Ολυμπιακός με τον Καραπιάλη. Αυτό που χρειάζεται είναι να έχεις γνώση και να ξέρεις τα σωστά σημεία στην πόλη».

Για αυτό το θέμα ο Ηλ. Μιχαλαρέας, αναφερόμενος στο κύριο χαρακτηριστικό του life style, υπογραμμίζει ότι «είναι η έλλειψη προσωπικής σχέσης στις ανθρώπινες επαφές. Ολες οι επιθυμίες είναι κατακλυσμένες από τη φιλαργυρία και οι ακόρεστες ανάγκες αυξάνονται για να εξαγοράσουν τα ομοιώματα των χαμένων σχέσεων. Ετσι οι άντρες εκπορνεύουν τις γυναίκες και αγοράζουν τα σώματά τους ή και μέρος των σωμάτων τους φωτογραφημένα ή και αναπαριστάμενα».

Και συνεχίζει: «Σε αυτά τα πλαίσια η "ανθρώπινη φύση" αντανακλά τον καπιταλισμό στις ανθρώπινες σχέσεις του απομονωμένου, αλλοτριωμένου ατόμου και η έννοια "αυτόνομης ατομικότητας" γίνεται μέσω νομιμοποίησης ενός κοινωνικού συστήματος που φυλακίζει τους ανθρώπους στη μοναξιά τους, θέτοντάς τους ανταγωνιστικά αντιμέτωπους και υποδουλώνοντάς τους στις "τεχνικές επιθυμίες" τους κάτω από την εξουσία των άψυχων πραγμάτων».