Ο Αντ. Καλαμπόγιας δεν ήταν από κείνους τους ανθρώπους που νέρωναν το κρασί τους σε ζητήματα υπεράσπισης του Κόμματος και των αρχών του. Και στην τελευταία κρίση, που πέρασε το ΚΚΕ, εκείνος βρέθηκε στην πρώτη γραμμή, για να συνεχίσει να υπάρχει το Κόμμα, οδηγός της εργατικής τάξης για την εκπλήρωση της ιστορικής της αποστολής. Χαρακτηριστικά είναι όσα είπε μιλώντας από το βήμα του 14ου Συνεδρίου.

"Σήμερα - σημείωσε - έχουμε μπροστά μας μεγάλα προβλήματα να αντιμετωπίσουμε. Το ότι το Κόμμα δεν έχει εγκριμένο πρόγραμμα δημιουργεί πρόσθετες δυσκολίες στη χάραξη της τακτικής μας. Στο πρόγραμμα του Κόμματος προοδευτικά και με επιταχυνόμενο ρυθμό, αποσιωπούνται και στην πράξη αντικαθίστανται βασικές θέσεις του από άλλες, στο πνεύμα της περίφημης ανανέωσης, ώσπου φτάσαμε στην άρνηση.

Το Καταστατικό του Κόμματος, ενώ εξασφαλίζει βασικά το χαρακτήρα του, θεωρώ αναγκαία την άμεση τροποποίησή του σε αρκετά σημεία.

Παρά τις δυσκολίες στην προετοιμασία του συνεδρίου μας, θεωρώ θετική την ως τώρα δουλιά και πιστεύω ότι τα αποτελέσματα θα δώσουν αυτό που έχει ανάγκη το Κόμμα στο νέο του ξεκίνημα.

Είμαι ικανοποιημένος από τα βήματα που έγιναν. Διαπιστώνων αισθητή διαφορά από τις Θέσεις στην εισήγηση και σε συνέχεια στην εισηγητική ομιλία της σ. Αλέκας. Αυτή η πορεία πρέπει να συνεχιστεί με την απόφαση. Πιο αποφασιστικά, σύντροφοι, να προχωρήσει το Συνέδριο στη χάραξη μαρξιστικής - επαναστατικής γραμμής.

Σαν κόμμα ξεκαθαρίσαμε την ανάγκη ύπαρξης κομμουνιστικού κόμματος στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς. Ενα από τα κεντρικά καθήκοντα του συνεδρίου είναι να εντοπίσει τις αιτίες κρίσης στο κόμμα και να χαράξει πορεία για το ξεπέρασμα των προβλημάτων που μας δημιούργησε.

Αποφασιστικό ρόλο θα παίξει σε όλη μας την προσπάθεια η ταξική θεώρηση όλων των θεμάτων. Δε χωράνε ούτε μεσοβέζικες λύσεις, ούτε ταλαντεύσεις. Μόνο έτσι θα πετύχουμε σωστές λύσεις και θα αποφύγουμε κινδύνους στο μέλλον, θα προχωρήσουμε στην ανασυγκρότηση του ΚΚΕ.

Ο Μαρξισμός - Λενινισμός είναι επιστήμη και σαν τέτοια την αποδέχεται το κόμμα μας. Αλλο συγκεκριμένη εφαρμογή σε κάθε χώρα και άλλο νόθευση. Η ιδεολογική σταθερότητα και η περιφρούρηση της ταξικής αφετηρίας σε όλη τη δράση του Κόμματος εξασφαλίζει και τους δεσμούς του με την εργατική τάξη, την κοινωνική του σύνθεση, το ρόλο του στο μαζικό κίνημα και στις συμμαχίες. Δεν μπορεί να ήταν σωστή η γραμμή μας και να μας οδήγησε σε τόσο μεγάλη κρίση. Κάτι δεν πήγε καλά. Κι αυτό να το πούμε.

Πιο συγκεκριμένα, για τις αιτίες της κρίσης θέλω να πω τα παρακάτω: Οπωσδήποτε, επέδρασε στο ΚΚΕ η σοσιαλδημοκρατική στροφή στο παγκόσμιο κίνημα, που την αφετηρία του την εντοπίζω στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Ομως θεωρώ λάθος να επιμείνουμε στη διαπίστωση ότι οι ανατροπές στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες γέννησαν τη σοσιαλδημοκρατική παρέκκλιση στο ΚΚΕ. Αυτά τα γεγονότα βοήθησαν και διεύρυναν την ομάδα. Αλλά βρήκαν έδαφος. Αυτό να αποκαλύψουμε.

Στην Ελλάδα εδραιώθηκε η σοσιαλδημοκρατία και εμείς όχι μόνο δεν το διαπιστώσαμε, αλλά θρέφαμε αυταπάτες για το ρόλο του ΠΑΣΟΚ. Η αστική τάξη με τους ξένους συνεταίρους της, την ανασυγκρότηση του συστήματος και το χτύπημα του κινήματος την ανέθεσε στο ΠΑΣΟΚ εφαρμόζοντας και στη χώρα μας το δικομματικό σύστημα. Με κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ, οι αυταπάτες συνεχίζουν παρά τα σημάδια υποχώρησης του κινήματος και του ίδιου του κόμματος.

Κάνουν την εμφάνισή τους απόψεις λεγγαλιστικές, μικροαστικές αντιλήψεις αλλά και κοινοβουλευτική νοοτροπία στις γραμμές του κόμματος. Δεν ήταν τυχαία η επιμονή στη "θεωρία" που έλεγε πως πρέπει να γίνουμε "κυβερνητικό" κόμμα, ούτε η σιωπηρή αλλαγή θέσεων του προγράμματος. Ανάλογη ήταν η πολιτική στελεχών που εφαρμόστηκε. Υπάρχουν ευθύνες σύντροφοι. Χρειάστηκε χρόνια, για να αναδειχτούν στελέχη με δεξιές απόψεις και να αγκαλιάσουν όλους σχεδόν τους βασικούς κρίκους δουλιάς του κόμματος. Ιδεολογικό, πολιτικό, μαζικό κίνημα, συνδικαλιστικό κλπ., κλπ. Στην ουσία δεν έμεινε και κάτι σοβαρό που να μην το έχουν στα χέρια τους".

Αναφερόμενος σε άλλο σημείο της ομιλίας του για την περεστρόικα ο Αντ. Καλαμπόγιας τόνισε: "Είμαι σύμφωνος με τα βήματα που κάνει η εισηγητική ομιλία για την περεστρόικα. Πρέπει να καταδικαστεί χωρίς ταλαντεύσεις. Ηταν οργανωμένη αντεπανάσταση... ".

Για όσους έτυχε να διαβάσουν γύρω από την ιστορία του Εμφυλίου πολέμου στα νησιά - καθώς και το βιβλίο του συντρόφου μας "Ικαρία - Ο Κόκκινος Βράχος" - είναι γνωστό ότι στην Ικαρία μια μικρή ομάδα ανταρτών, στην οποία συμμετείχε ο Αντ. Καλαμπόγιας, έμεινε ένοπλη στα βουνά ως τα 1955. "Μας έσωσε - έγραφε σ' ένα κείμενό του ο αείμνηστος κομμουνιστής - το ότι δημιουργήσαμε κομματικές οργανώσεις σε όλα σχεδόν τα χωριά και οργανώσαμε τη ζωή μας με αυτομόρφωση και μαθήματα". Στο προαναφερόμενο, μάλιστα, βιβλίο του δίνει περισσότερες λεπτομέρειες για τη ζωή των καταδιωκόμενων ανταρτών περιγράφοντας συγκεκριμένα περιστατικά. Γράφει στο κεφάλαιο με τίτλο "Στους κρυψώνες":

"Οι περισσότεροι από τους αγωνιστές που έμειναν στο βουνό είχαν επαφή ανάμεσά τους, φυσικά στις αρχές, πριν ακόμα μπούμε στην περίοδο της καταστροφής. Δεν ξέρανε όμως τι γινόταν γενικά σ' όλο το νησί.

Διαδόσεις υπήρχαν πάρα πολλές. Αντιφατικές, όμως, κι αλληλοσυγκρουόμενες. Ενας σύντροφος, ο Βασίλης, από την παρέα του αξέχαστου ναυτεργάτη βρισκόταν κάπου. Ζούσε μόνος του; Είχε συντρόφους; Κανένας δεν ήξερε.

Η περίπτωσή του είναι χαρακτηριστική για το πώς ο λαός προστάτεψε τους αγωνιστές, ακόμα και στις πιο δύσκολες μέρες της μεγάλης φουρτούνας του 1949. Ο σύντροφος αυτός ήταν άρρωστος. Επασχε από την καρδιά του, είχε οξείς ρευματισμούς και δεν έβλεπε καλά. Τη νύχτα ήταν σχεδόν τυφλός.

Μετά το θάνατο του ναυτεργάτη αποφασίστηκε να σταλεί σε σπίτι, όπου είχε ανοιχτεί μια κρύπτη, ώσπου να τακτοποιηθεί το ζήτημα της φυγάδευσής του από το νησί. Αφού εγκαταστάθηκε στο σπίτι, έφτασαν στο χωριό τμήματα στρατού κι επίταξαν τα σπίτια. Στο χωριό εγκαταστάθηκαν τμήματα. Μια διμοιρία είχε πιάσει το αντικρινό ακριβώς σπίτι απ' αυτό που έμενε ο παράνομος.

Εκείνες τις μέρες έγιναν συλλήψεις. Οι άνθρωποι του σπιτιού ρίχτηκαν στη φυλακή. Το ότι υπήρχε παράνομος στο σπίτι το ήξερε μόνο μια γυναίκα, που δεν είχε πιαστεί, αλλά δεν είχε και κανένα πρόσχημα να μπαίνει σ' αυτό.

Ο παράνομος διέθετε για τρόφιμα ένα κιλό παξιμάδια και τρεις κονσέρβες κρέας. Νερό δεν είχε. Στο υπόγειο του σπιτιού βρέθηκε ένα μπετόνι που ήταν από ακάθαρτα λάδια και το είχαν γεμίσει, ποιος ξέρει από πότε, νερό για να φουσκώσουν τα λάδια. Αυτό έσωσε την κατάσταση.. Εξω να βγει, δεν ήξερε πού να πάει. Ηταν ξένος, δε γνώριζε κανένα.

Μια μέρα οι φαντάροι ζήτησαν τον άνθρωπο που κρατούσε τα κλειδιά από το σπίτι. Τη γυναίκα μόλις τ' άκουσε την έπιασε τρεμούλα. Νόμισε πως κάτι είχαν μυριστεί.

- Ανοιξε, της λέει προστακτικά ο επιλοχίας. Θα κάνουμε έρευνα στο σπίτι.- Πάνε στα σίγουρα, σκέφτηκε η γυναίκα. Η έρευνα άρχισε.

Τρεις είχαν μπει στο σπίτι, οι άλλοι έμειναν στην αυλή. Η γυναίκα ακολούθησε τους τρεις που ερευνούσαν.

Σε μια στιγμή κατευθύνονταν προς την κρύπτη. Ενας φαντάρος στάθηκε ακριβώς μπροστά της. Η γυναίκα παρακολουθεί με μάτια σαν της τρελής. Για μια στιγμή βλέπει το φαντάρο ν' απλώνει το χέρι του προς την κρύπτη. Αυτό πρόλαβε και είδε η γυναίκα. Εβαλε μια σπαρακτική κραυγή κι έπεσε καταγής αναίσθητη.

Οι δύο φαντάροι καταπιάστηκαν να συνεφέρουν τη γυναίκα. Ο τρίτος δεν έκανε άλλη κίνηση. Εστεκε και παρακολουθούσε συλλογισμένος τους άλλους.

Η γυναίκα συνήλθε.

- Θέλεις άλλο τίποτα, συνάδελφε; Ρώτησε ένας από τους φαντάρους αυτό που έστεκε στην κρύπτη.

- Οχι απάντησε εκείνος. Πάμε να φύγουμε.

Εφυγαν χωρίς σχόλια. Τι πίστεψαν, τι κατάλαβαν, ποιοι ήταν, ποιος ξέρει; Αυτό θα μείνει για πάντα άγνωστο.

Ο σύντροφος που είχε πάει τον παράνομο σ' αυτό το σπίτι, γυρνώντας από την Αθήνα κείνες τις μέρες, έμαθε για τις συλλήψεις που είχαν γίνει και σκέφτονταν τι να τον κάνει.

Εψαξε, βρήκε άλλο σπίτι, τους είπε το μυστικό, οι άνθρωποι δέχτηκαν να πάρουν τον παράνομο στο σπίτι τους, εν γνώσει τους ότι παίζουν τη ζωή τους κορόνα - γράμματα και κανόνισαν πως θα μεταφερθεί.

Είχαν περάσει 40 μέρες. Εκείνος από την πείνα και τη δίψα είχε γίνει σκελετός...

Κάποια μέρα που οι φαντάροι είχαν φύγει απ' το χωριό, οι δύο που είχαν αναλάβει τη δουλιά αποφάσισαν να τον μετακινήσουν.

Ο ένας πήγε ως την κρύπτη κι ο άλλος περίμενε στην άκρη του χωριού. Ο πρώτος τον πήρε και κίνησαν.

- Πώς δεν πέθανες, μωρέ σύντροφε!

- Μέσα στην κρύπτη δε θα πέθαινα. Κανόνιζα έτσι που να μου μείνουν δυνάμεις, για να βγω ως την άκρη του χωριού κι εκεί να πεθάνω. Ετσι, δε θα ενοχοποιούσα κανέναν".

Ο Αντώνης Καλαμπόγιας δεν είναι πια ανάμεσά μας. Ο απροσκύνητος εκείνος αντάρτης της Ικαρίας, του Κόκκινου Βράχου, που προτιμούσε να μείνει για πάντα περιπλανώμενος στο βουνό, παρά να πέσει στα χέρια του ταξικού εχθρού δε θα 'χει πια την ευκαιρία να ξαναπερπατήσει, έστω ως επισκέπτης, στο αγαπημένο του νησί. Ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, του Εμφυλίου, της πολιτικής προσφυγιάς και του αντιδικτατορικού αγώνα δε θα ξαναβρεθεί κοντά μας, για να μας θυμίσει πως το κίνημα έχει περάσει και δυσκολότερους καιρούς από τους σημερινούς, να μας ενθαρρύνει και να μας νουθετήσει πως πρέπει να έχουμε τη δύναμη του μυαλού και της θέλησης για να κάνουμε βήματα μπροστά. Και δε θα ξαναμοιραστεί μαζί μας τις ανησυχίες του για το πώς θα κάνουμε το κόμμα μας ικανό να ανταποκρίνεται σε κάθε περίπτωση στην ιστορική του αποστολή.

Ο Αντ. Καλαμπόγιας έφυγε από τη ζωή παρασυρμένος από τη δύναμη της αρρώστιας που δεν κατάφεραν ακόμη οι άνθρωποι να τη νικήσουν. Κι όμως το πάλεψε ως το τέλος, γιατί ως το τέλος υπήρξε αγωνιστής, υπήρξε αντάρτης, υπήρξε απροσκύνητος, ήταν από κείνη την πάστα τον ανθρώπων που γεννήθηκαν με το κεφάλι ψηλά. Κι αυτός του ο χαρακτήρας, ο δουλεμένος κι ατσαλωμένος σε ανυπέρβλητα δύσκολες συνθήκες είναι για μας που μείναμε πίσω, ιδιαίτερα για τους νεότερους, ένα ανεξάντλητο σχολείο φρονηματισμού και διαπαιδαγώγησης.