Στις σοσιαλιστικές δημοκρατίες, το ίδιο το κράτος εξασφάλιζε τις απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε κάθε πολίτης να απολαμβάνει κοινωνικά αγαθά όπως η Υγεία, η Πρόνοια, η Παιδεία, η Ασφάλιση, ο ελεύθερος χρόνος, η πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, κτλ. Προτεραιότητα της κοινωνίας ήταν η λαϊκή ευημερία και ανάπτυξη, όχι το καπιταλιστικό κέρδος. Γι' αυτό και στα επιτεύγματα της σοσιαλιστικής κοινωνίας καταγράφονται πολλά και ουσιαστικά μέτρα για την προστασία της μητρότητας και της οικογένειας, μέτρα ευνοϊκά για την αληθινή ισοτιμία μεταξύ των δύο φύλων.

Μια ενδεικτική εικόνα για τις κατακτήσεις της γυναίκας εργαζόμενης σε διάφορες σοσιαλιστικές χώρες μεταφέρει σήμερα ο «Ρ».

Στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, το πυκνό δίκτυο (εξω)νοσοκομειακών μονάδων Υγείας (η πλησιέστερη κλινική δεν απείχε από τα σπίτια και τους χώρους δουλιάς πάνω από 20-25 χιλιόμετρα) εξασφάλιζε την προστασία της μητρότητας και της αναπαραγωγικής ικανότητας της γυναίκας σε όλα τα σχετικά στάδια. Δηλαδή, πριν τη σύλληψη του εμβρύου, κατά τη διάρκεια της κυοφορίας αλλά και μετά τον τοκετό. Η πλήρης ιατρική εξέταση της γυναίκας είναι υποχρεωτική, γίνεται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, με εκτενή γυναικολογική εξέταση. Ακόμα πιο τακτικές ήταν οι ιατρικές συμβουλές, ειδικά προς τις μητέρες. Τα ίδια τα σωματεία ελέγχουν τη χορήγηση των επιδομάτων και αδειών τοκετού και εγκυμοσύνης. Αν τα παιδιά είναι ελαφρά άρρωστα, αναλαμβάνουν τη φροντίδα τους οι ειδικές υπηρεσίες κάθε επιχείρησης. Ενώ σε κάθε περίπτωση, το δημόσιο και δωρεάν σύστημα Υγείας καλύπτει οποιαδήποτε ανάγκη.

Ταυτόχρονα, κάθε επιχείρηση με περισσότερους από 4.000 εργαζόμενους διέθετε δική της πολυκλινική με όλα τα σύγχρονα μέσα θεραπείας. Αν μια εργαζόμενη είχε δύο παιδιά, διατηρούσε δικαίωμα μειωμένου ωραρίου μέχρι τα παιδιά της να συμπληρώσουν τα 16 τους χρόνια. Με ευθύνη του συνδικάτου, το φαγητό που σερβίρονταν στις τραπεζαρίες των εργοστασίων για τις έγκυες εργάτριες ήταν ειδικό για την περίπτωσή τους και εντελώς δωρεάν (όταν οι υπόλοιποι πλήρωναν 2-3 μάρκα για 5-6 ποικιλίες φαγητών).

Ιδιαίτερη κρατική στήριξη απολάμβαναν οι μητέρες χωρίς σύζυγο, όπως και οι πολύτεκνες οικογένειες. Μεταξύ άλλων, είχαν προτεραιότητα στις θέσεις των παιδικών σταθμών και των νηπιαγωγείων, σε προληπτικές άδειες και διακοπές. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, το 60% των βρεφών στη ΓΛΔ πήγαινε σε βρεφικούς σταθμούς και το 86% των λίγο μεγαλύτερων σε παιδικούς σταθμούς. Ενώ σημαντική βοήθεια αποτελούσαν τα μισομαγειρεμένα φαγητά - χαμηλής τιμής - που προσφέρονταν κάθε Παρασκευή στους εργαζόμενους, τα οποία το Σαββατοκύριακο μπορούν να ετοιμαστούν στο σπίτι πολύ γρήγορα. Τα ίδια τα εργοστάσια δημιουργούσαν καταστήματα και υπηρεσίες, όπως πλυντήρια και ραφεία, ώστε το ζευγάρι να διασφαλίσει όσο το δυνατόν περισσότερο ελεύθερο χρόνο.

Στην Ουγγαρία, οι εργαζόμενες μητέρες μετά τη γέννηση του παιδιού τους μπορούσαν να απουσιάσουν από την εργασία τους για 20 βδομάδες, παίρνοντας ολόκληρο το μισθό που έπαιρναν όταν δούλευαν. Μέχρι το παιδί να συμπληρώσει τα τρία του χρόνια, χορηγούνταν στην οικογένεια βοήθημα για να φροντίζει το παιδί στο σπίτι. Τα τρία αυτά χρόνια που η μητέρα έμενε στο σπίτι υπολογίζονταν ως χρόνια εργασίας. Και όταν πλέον επέστρεφε στην επιχείρηση, τακτοποιούνταν στη θέση που είχε και πριν τον τοκετό. Δικαίωμα άδειας είχε η μητέρα σε περίπτωση ασθενείας του παιδιού, προσκομίζοντας σχετική ιατρική βεβαίωση. Για το παιδί ως 3 ετών δικαιούνταν άδεια 60 μέρες, ως 6 ετών 30 μέρες, παίρνοντας το 75% των αποδοχών της.

Η προσοχή του σοβιετικού συστήματος Πρόνοιας ήταν η σοβαρή στήριξη στους εργαζόμενους γονείς, στην ανατροφή και διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Στην ΕΣΣΔ, το προσωπικό στο προσχολικό σύστημα εκπαίδευσης (για παιδιά μέχρι 3 ετών) αποτελούν επιστήμονες ειδικά εκπαιδευμένοι για την αποστολή τους: Δάσκαλοι, ιατρικοί εργάτες, εκπαιδευτικοί βοηθοί. Το πρόγραμμα και τα γεύματα είναι επιστημονικά προγραμματισμένα. Για τους μαθητές υπάρχουν τα οικοτροφεία. Εκεί, στις «ομάδες μεγαλύτερης διάρκειας παραμονής», το παιδί γευμάτιζε, ξεκουραζόταν, πήγαινε βόλτα, ετοίμαζε τα μαθήματά του, ασχολούνταν με τον αθλητισμό, μέχρι οι γονείς του να σχολάσουν από τη δουλιά.

Τεράστια ήταν η ανάπτυξη της θεραπευτικής και προληπτικής βοήθειας για γυναίκες και παιδιά:

• Μέσα στη χρονική περίοδο 1940-1974, οι μαιευτήρες- γυναικολόγοι αυξήθηκαν περίπου κατά 400% (από 10.600 φτάνουν τους 47.400)
• Την ίδια περίοδο, στα σχετικά κέντρα υγείας, οι μαίες αυξάνονται γύρω στο 350% (από 68.100 στις 244.100)
• Τα κρεβάτια για γυναικολογικές αρρώστιες και για εγκύους γυναίκες και λεχώνες γύρω στο 200% (από 180.700 σε 388.200)
• Τα ιατρεία για γυναικολογικές συμβουλές και οι παιδικές κλινικές κατά 250% (από 8.600 σε 22.100)
• Οι παιδίατροι, πάνω από 450% (από 19.400 σε 91.500).

Η συστηματική παρακολούθηση της υγείας της γυναίκας επέτρεπε την πρόληψη πολλών παθήσεων της μητέρας και του μωρού, την αποφυγή περιπλοκών κατά τη γέννα. Πριν την Επανάσταση, σε όλη τη Ρωσία υπήρχαν 9 ιατρεία για την παροχή συμβουλών για τα βρέφη και τις εγκύους γυναίκες. Μόνο 5,2% των εγκύων είχαν τη δυνατότητα να πάρουν βοήθεια κατά τη διάρκεια της γέννας...

Αναπτύχθηκαν οι επιχειρήσεις για την εξυπηρέτηση του νοικοκυριού. Δημιουργήθηκαν μεγάλες ενώσεις για τη ραφή και την επιδιόρθωση ρούχων, για την επισκευή οικιακών συσκευών, για την κατασκευή και την επιδιόρθωση επίπλων, το χημικό καθαρισμό και το βάψιμο. Ενώ το 1965 υπήρχαν στη χώρα 193.000 επιχειρήσεις για την εξυπηρέτηση του νοικοκυριού, το 1976 έφτασαν τις 262.800.

Η γυναίκα στην ΕΣΣΔ είχε δικαίωμα συνταξιοδότησης πέντε χρόνια νωρίτερα από τους άνδρες. Για τις γυναίκες που είχαν γεννήσει και αναθρέψει πέντε ή περισσότερα παιδιά, το όριο προϋπηρεσίας και ηλικίας για πλήρη συνταξιοδότηση ήταν ακόμα χαμηλότερο, κατά πέντε χρόνια.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. «Γνωριμία με την ΕΣΣΔ. Τα παιδιά, η προνομιούχα τάξη», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Αθήνα, 1980.

2. «Γυναίκα, Δουλιά, Οικογένεια» - Ε. Νοβίκοβα, Β. Γιαζίκοβα, Ζ. Γιάνκοβα. Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1986.

3. «ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΛΑΟΚΡΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ: Οι συνθήκες εργασίας και πολιτισμού των εργαζομένων». Εκδόσεις «Νέα Βιβλία», 1978.

4. «Ενημέρωση για τη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία. Πολιτική για την ευημερία του ανθρώπου», εκδόσεις PANORAMA DDR, 1976.

5. «Η ΓΛΔ αυτοπαρουσιάζεται», εκδόσεις PANORAMA DDR, Βερολίνο, 1976.

6. «Ουγγαρία - Νεολαία»