Σαν σήμερα πριν από 52 χρόνια

Ο τρομακτικός βομβαρδισμός του Πειραιά

από τα αμερικανικά ιπτάμενα υπερφρούρια

Αποσκοπούσε στο χτύπημα του λαϊκού κινήματος και όχι των γερμανικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων

Ηταν 11 Γενάρη και τότε, 52 χρόνια, όμως, πριν. Ο Πειραιάς δεχόταν το μεγαλύτερο βομβαρδισμό στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Για τρεις ώρες, από τις 12 το μεσημέρι, μαύρισε ο ουρανός της εργατούπολης από τα συμμαχικά αεροπλάνα, που έκαναν στάχτη την πόλη, ρίχνοντας χωρίς διάκριση στις λαϊκές συνοικίες, χιλιάδες τόνους βόμβες.

Για πολλά χρόνια, παρέμενε αναπάντητο το ερώτημα: Τα αεροπλάνα ήταν εγγλέζικα ή αμερικανικά; Κανένας απ' τους αρμόδιους δεν ήθελε ν' αποκαλύψει την αλήθεια. Ομως, μια άθικτη βόμβα, που βρέθηκε τυχαία πριν από χρόνια, καθώς και η ανέλκυση του αεροπλάνου που είχε πέσει την ημέρα εκείνη και παρέμενε βυθισμένο στη λιμενική περιοχή, ήταν περίτρανες αποδείξεις ότι ο βομβαρδισμός της 11ης Γενάρη 1944 έγινε απ' τα αμερικανικά ιπτάμενα υπερφρούρια.

Ο ακριβής αριθμός των ανθρώπων που σκοτώθηκαν την ημέρα αυτή κι αυτών που θάφτηκαν κάτω απ' τα γκρεμισμένα κτίρια δεν έχει μέχρι σήμερα γίνει γνωστός. Υπολογίζονται σε 5.500, όλοι Ελληνες και μόνο 8 Γερμανοί στρατιώτες νεκροί.

Εμειναν άθικτες οι γερμανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ναυστάθμου, το αεροδρόμιο στο Χασάνι, τα ναυπηγεία του Περάματος, όπου κατασκεύαζαν τσιμεντόπλοια. Οι γερμανικές αποθήκες με πολεμικό υλικό δε βομβαρδίστηκαν. Κι αυτό έγινε σκόπιμα. Αντίθετα, οι Αμερικανοί πιλότοι άδειαζαν το "φορτίο" τους - αυτή τη διαταγή προφανώς είχαν - στα σπίτια των λαϊκών συνοικιών στα Καμίνια, στη Γούβα του Βάβουλα, στο Χατζηκυριάκειο, στο Φάληρο, στην Πειραϊκή, στα Υδραίικα, στου Βρυώνη και στο κέντρο της πόλης.

Σαν αλαφιασμένοι, γυναίκες κι άντρες, έτρεχαν στους δρόμους να βρουν τους δικούς τους. Κι άλλοι, όσοι μπορούσαν, έψαχναν κάτω απ' τα ερείπια, μήπως και σώσουν όσους ήταν καταπλακωμένοι κι ακόμα ανέπνεαν. Πιο τυχεροί στάθηκαν οι κρατούμενοι στις φυλακές Κάστορος αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, που ο διευθυντής, όταν έπεσε ξυστά στο κτίριο βόμβα και κάτω απ' τον κίνδυνο να σκοτωθεί αυτός και η φρουρά, άφησε να ανοίξουν τα κελιά και να φύγουν οι κρατούμενοι. Πολλοί απ' αυτούς, όπως έγινε αργότερα γνωστό, έφυγαν για το βουνό. Ο κόσμος, κρατώντας στα χέρια ό,τι μπορούσε, έπαιρνε με τα πόδια το δρόμο της προσφυγιάς προς την Αθήνα, που είχε χαρακτηριστεί "ανοχύρωτη πόλη".

Στο ταφολόγιο του Δημοτικού Νεκροταφείου της Ανάστασης, αναφέρονται τα ονόματα 492 φονευθέντων, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός αυτών που μεταφέρθηκαν στο Β και Γ Νεκροταφείο Αθηνών. Ακόμη, θα πρέπει να υπολογιστεί κι ένας σημαντικός αριθμός θυμάτων του ίδιου τρομερού βομβαρδισμού, που τάφηκαν χωρίς να δοθούν τα στοιχεία τους, προκειμένου οι συγγενείς να διατηρήσουν τα ατομικά δελτία τροφίμων, με τα οποία δινόταν η μερίδα του συσσιτίου ή τα 30 δράμια ψωμιού.

Πέρασε από τότε μισός αιώνας και στον Πειραιά δεν έγινε ούτε ένα μνημείο, ούτε βέβαια καμιά πειραιώτικη οικογένεια πήρε τίποτα απ' τις "πολεμικές επανορθώσεις". Απλά, το μόνο που έμεινε στις οικογένειες αυτές ήταν η καταγραφή τους στους καταλόγους των "βομβόπληκτων".

Οι "επανορθώσεις", τα Σχέδια Μάρσαλ και τα Πακέτα Ντελόρ, είναι για κάτι άλλους... όπως π.χ. για τους Ελληνες εφοπλιστές. Αυτοί πήραν απ' τους Αμερικανούς σαν πολεμικές επανορθώσεις τα 100 "Λίμπερτις", που χρονοναυλωμένα απέδωσαν τεράστια κέρδη σ' αυτούς και τους "μεσάζοντες".

Τα "κύματα" απ' τα αμερικανικά σμήνη, που το ένα διαδεχόταν το άλλο, είχαν σκοπό όχι μόνο την επίδειξη της αμερικανικής "ισχύος πυρός", αλλά κύρια ήταν μέρος του καταχθόνιου σχεδίου των Αγγλοαμερικανών για να σπάσουν το ηθικό του κόσμου, ώστε προοπτικά να επιδράσουν στην αναστολή του αναπτυγμένου εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος του λαού μας.

Αυτή τη σημασία είχε και ο βομβαρδισμός της Δρέσδης με τις χιλιάδες θυμάτων απ' τον άμαχο πληθυσμό, που όμως άφησε άθικτες τις πολεμικές βιομηχανίες. Το ίδιο έγινε και με το Τόκιο κι αργότερα με τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

Η 11η Γενάρη 1944, η μέρα αυτή που έχασαν τη ζωή τους χιλιάδες Πειραιώτες κι έγινε στάχτη η πόλη, συμπίπτει και μ' ένα άλλο γεγονός, που μάθαμε μετά από πολλά χρόνια.

Σαν σήμερα, λοιπόν, πριν από 52 χρόνια, ο μέχρι πέρσι αρχηγός του ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου παρουσιάστηκε να υπηρετήσει ως εθελοντής - 19 συνολικά μήνες - στο αμερικανικό ναυτικό (λέγεται ότι ήταν νοσοκόμος).

Ο ίδιος, στην αυτοβιογραφία του, λέει ότι μετά τη σύλληψή του και την "ονομάτιση" (όπως "κομψά" μεταφράζει την προδοσία του) των φίλων και συνεργατών του στην τροτσκιστική οργάνωση του Πουλιόπουλου, που έκανε κατά την ανάκρισή του στην Ειδική Ασφάλεια της Αθήνας, αφέθηκε ελεύθερος. Του δόθηκε, μάλιστα, το διαβατήριο απ' τον Μανιαδάκη, υπουργό Δημόσιας Τάξης της δικτατορίας του Ι. Μεταξά κι έφυγε για τις ΗΠΑ, όπου και φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, στο οποίο αργότερα διορίστηκε καθηγητής.

Ο λαός μας, ωστόσο, περνούσε φτώχεια, πολέμους, βομβαρδισμούς, κατοχή, εκτελέσεις, διωγμούς, έκανε αντίσταση, είχε εμφύλιο, εξορίες, φυλακές... Κι ο Α. Παπανδρέου, ο "χαρισματικός" ηγέτες, ήταν απών απ' όλα αυτά...

Κείμενα - Επιμέλεια:

Δημήτρης ΣΕΡΒΟΣ

Ενα από τα σπίτια που γκρέμισαν οι βόμβες των Αμερικανών. Ο κόσμος ψάχνει κάτω απ' τα ερείπια για να ξεθάψει πτώματα

Η εκκλησία της Αγίας Τριάδας ήταν κι αυτή στόχος των αμερικανικών βομβαρδιστικών. Ξαναχτίστηκε, μετά τον πόλεμο, μεγαλύτερη, από τους Πειραιώτες, που πλήρωναν για το σκοπό αυτό, για πολλά χρόνια, ειδική εισφορά πάνω στα εισιτήρια των λεωφορείων

Για τη βομβαρδισμένη στέγη του Σταθμού των ΕΗΣ (αριστερά της φωτογραφίας), οι ιδιοκτήτες Νικ. Βλαγκάλης και Στρ. Ανδρεάδης αποζημιώθηκαν πλουσιοπάροχα από το Σχέδιο Μάρσαλ. Αντίθετα, κανένας απ' τους ιδιοκτήτες των καταστραμμένων μαγαζιών της οδού Αλιπέδου (δεξιά) δεν πήρε δραχμή

Μέσα σε τρεις ώρες, ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα στο Χατζηκυριάκειο έγιναν οικόπεδα. Στα βάθος, διακρίνεται ο Τρούλος της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου