Πολύ πλούσια είναι αυτή η κινηματογραφική βδομάδα, τόσο σε φεστιβάλ και αφιερώματα όσο και σε προβολές ταινιών. Το 63ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ρίχνει την αυλαία του στις 13/11, συνεχίζεται στην Ταινιοθήκη το αφιέρωμα στον σπουδαίο Ζοζέ Σαραμάγκου, «ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ 100», με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, και το «ΙΡΙΔΑ VISIONS - μέρες πολιτισμού Πανεπιστημιακής Λέσχης ΕΚΠΑ», που συνδιοργανώνουν ο Κινηματογραφικός, ο Φωτογραφικός και ο Θεατρικός Τομέας του Πολιτιστικού Ομίλου Φοιτητών Πανεπιστημίου Αθηνών (ΠΟΦΠΑ), ανοίγει τα φτερά του από αύριο και μέχρι τον Ιανουάριο του 2023, με πληθώρα προβολών, παρουσία των δημιουργών τους. Αύριο Σάββατο ξεκινάει με μια επετειακή προβολή σε φιλμ 35mm με την ταινία «Ο Βασιλιάς» του Νίκου Γραμματικού, σε συνεργασία με το Midnight Express και παρόντες τους συντελεστές της ταινίας.

Η σημερινή στήλη δεν μοιάζει με τις υπόλοιπες. Αφιερώνει περισσότερες λέξεις στο να μιλήσει για κάτι πολύ σημαντικότερο από την κριτική των τρεχουσών ταινιών, τη διάσωση των κινηματογραφικών εστιών πολιτισμού στο κέντρο της Αθήνας. Αναφερόμαστε στην πρόσφατη προκήρυξη του ΕΦΚΑ για «αξιοποίηση» κτιρίων όπου είναι ιδιοκτήτης και τα οποία στεγάζουν τους κινηματογράφους «Ιντεάλ», «Αστορ» και «Αελλώ», χωρίς όμως καμία δέσμευση για τη διατήρηση των κινηματογράφων. Με άλλα λόγια, η αξιοποίηση των ακινήτων μπορεί να οδηγήσει στον αφανισμό και τις τρεις αίθουσες, ιστορικά τοπόσημα και χώρους πολιτισμού της Αθήνας. Ηδη την περίοδο της πανδημίας χάθηκαν αρκετοί κινηματογράφοι - ορόσημα («Εμπασσυ», «Πτι Παλαί», «Οσκαρ», «Χολαργός» κ.λπ.), και παράλληλα με τον δεκαετή παροπλισμό του «Αττικόν - Απόλλων», το κέντρο της Αθήνας ερημώνει κινηματογραφικά. Αναρωτιόμαστε, αν κλείσουν κι αυτοί οι ιστορικοί κινηματογράφοι, τι θα μείνει στο τέλος. Γιατί αν δεν έχουμε κινηματογραφικές αίθουσες, χάνουμε πρώτα και κύρια το «δάσος», το μεγάλο λευκό πανί και την κοινωνικοποίηση που προσφέρει η κινηματογραφική αίθουσα. Αν χαθούν και αυτοί οι λιγοστοί κινηματογράφοι του κέντρου, χάνουμε σημαντικές εστίες πολιτισμού και ιστορίας. Θα μείνει άραγε καμιά αίθουσα να προβάλλει ανεξάρτητο και ελληνικό σινεμά; Ακόμα κι αν το κράτος δεν το θεωρεί «αναγκαίο», το θεωρεί το κινηματογραφόφιλο κοινό που θέλει να βλέπει διαφορετικό σινεμά, το θεωρούν οι κριτικοί που αποκαλούν τους κινηματογράφους αυτούς «σπίτι» τους, γιατί εκεί διεξάγονται οι δημοσιογραφικές προβολές και γίνονται τα φεστιβάλ της Αθήνας. Αναρωτιόμαστε, τελικά, ποια είναι η προστασία της κινηματογραφικής μας κληρονομιάς και ποια η προστασία των ανθρώπων του πολιτισμού γενικότερα.

Αυτήν τη βδομάδα, μέσα σε μια πληθώρα ταινιών που κυμαίνονται από μέτριες έως προβλέψιμες, μιας και δεν προσδίδουν τίποτα καινοτόμο ή ιδιαίτερα ενδιαφέρον στη φετινή διανομή, ξεχωρίζουμε τη νέα ταινία ενός παλιού γνώριμου σκηνοθέτη της εργατικής τάξης, του Πάολο Ταβιάνι.

Ο Πιραντέλο πέθανε το 1936, αφήνοντας ακριβείς οδηγίες: Ούτε κηδεία ούτε γιορτή. Το μόνο που ήθελε ήταν η τέφρα του να καταλήξει σε έναν βράχο της πατρίδας του, της Σικελίας. Τελικά έγιναν τρεις κηδείες... Η ταινία «Λεονόρα Αντίο» αφηγείται την ιστορία του περιπετειώδους ταξιδιού της τέφρας του Πιραντέλο από τη Ρώμη στο Αγκριτζέντο της Σικελίας, εν μέσω τραγελαφικών περιστατικών, δοσμένων με χιούμορ αλλά και ποίηση από τον Ταβιάνι, σε μία εξαιρετική ασπρόμαυρη ταινία, που μόνο στα τελευταία της λεπτά γίνεται έγχρωμη, για να μας αφηγηθεί το «Καρφί», το τελευταίο διήγημα του Πιραντέλο, που το έγραψε λίγες μέρες πριν πεθάνει..

Το «Λεονόρα Αντίο» είναι η δεύτερη ταινία του Πάολο Ταβιάνι μετά τον θάνατο του αδερφού του, Βιτόριο, και είναι αφιερωμένη σε εκείνον. Είναι ένα πικρό αλλά αισιόδοξο ρέκβιεμ αποχαιρετισμού στη ζωή και μια αναδρομή στην πρόσφατη ιταλική Ιστορία, εστιασμένη - τόσο επίκαιρα - στον καιρό του φασισμού στην Ιταλία. Τα υπέροχα κάδρα του Ταβιάνι σχεδόν δεν ξεχωρίζουν από το σπάνιο αρχειακό υλικό από τα χρόνια του πολέμου και την πλειάδα πλάνων που έχει δανειστεί από κλασικές ιταλικές ταινίες («Παϊζά» του Ρομπέρτο Ροσελίνι, «Η περιπέτεια» του Μικελάντζελο Αντονιόνι κ.λπ.). Τα κοστούμια, τα σκηνικά και οι χώροι είναι απόλυτα προσαρμοσμένα στην εποχή, η ασπρόμαυρη φωτογραφία των Πάολο Καρνέρα και Σιμόνε Ζαμπάνι υπέροχη, υπηρετώντας τον στόχο του σκηνοθέτη σε κάθε κάδρο, συμπληρώνοντας τη νοηματοδότηση κάθε καρέ. Τι να ξεχωρίσει κανείς από τα πολυεπίπεδα νοήματα που περνάει. Τον στοχασμό για τη ζωή; Την αφοσίωση και τη στράτευση στον αγώνα και στα ιδανικά; Τον σκληρό ρεαλισμό στα χρόνια του φασισμού, του πολέμου και της μετανάστευσης; Η «Λεονόρα» είναι μια ταινία που βλέπεται και ξαναβλέπεται, και κάθε φορά δένει και έναν καινούργιο κόμπο στο νήμα της αφήγησης. Αν δεν γνωρίζει κανείς τις ταινίες των αδερφών Ταβιάνι, είναι μια ευκαιρία να τις ανακαλύψει, κι αν η μορφή της Λεονόρας είναι η συμπύκνωση ενός ολόκληρου σπουδαίου κινηματογραφικού βίου, προκαλεί τον θεατή να αναζητήσει τις παλιότερες ταινίες τους. Να πάτε οπωσδήποτε, θα βγείτε μόνο κερδισμένοι από μια τέτοια κινηματογραφική εμπειρία.

Στα προσεχώς: Από την ερχόμενη Πέμπτη, σε α' προβολή στο «Studio New Star Art Cinema» η ταινία «Στο Σύρμα», σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Παπαδόπουλου, βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Αντώνη Κατσά το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Το θεατρικό έργο του Αντ. Κατσά «Στο Σύρμα» είναι βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, αλλά και σε περιγραφές ή αφηγήσεις αγωνιστών που εξορίστηκαν στο κολαστήριο της Μακρονήσου. Η επίσημη πρεμιέρα θα γίνει τη Δευτέρα στον κινηματογράφο «Studio», παρουσία συντελεστών της ταινίας (είσοδος με προσκλήσεις). Θα μιλήσουν ο Αλέξανδρος Βαλσαμής, λογοτέχνης, ο Σπύρος Χαλβατζής, αντιπρόεδρος του ΣΦΕΑ, καθώς επίσης ο σκηνοθέτης Λ. Παπαδόπουλος και ο σεναριογράφος της ταινίας Αντ. Κατσάς. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της «New Star», Βελισσάριος Κοσυβάκης.