«Η εκτέλεση των 200 στην Καισαριανή», έργο του χαράκτη Τάσσου

Πρώτη Μάη του '44. Γερμανικά καμιόνια διασχίζουν την Αθήνα, απ' τα Δυτικά στ' Ανατολικά, απ' το Χαϊδάρι στην Καισαριανή, απ' τη φυλακή στο θάνατο. Κι από κει, ίσα, μέχρι την Αθανασία. Μεταφέρουν Ηρωες, Κομμουνιστές, άντρες που μόνον ο λαός μέσα απ' τα σπλάχνα του βγάζει. Μεταφέρουν μελλοθάνατους - που όμως, πάνω απ' το Χάρο στέκονται. «Δεν ήρθαν μελλοθάνατοι με κλάμα και λαχτάρα,/ μον ήρθανε μελλόγαμπροι με χορό και τραγούδι./ Και πρώτος άρχος του χορού, δυο μπόγια πάνου απ' όλους/ κι από το Χάρο τρεις φορές πιο πάνου ο Ναπολέος...»².

Πρωτομαγιά. Στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Πρωινό προσκλητήριο.

«Ξημερώνοντας αυγή το προσκλητήριο. Είμαστε όλοι ζαβωμένοι σαν να πλανιότανε ο χάρος. Πολλοί κάμανε το σταυρό τους, κι ο λοχαγός μαζί. Συνταχτήκαμε. Φραπ, και ολούθε γύρα μας τα πολυβόλα ξεφαντώνουν από τις σκοπιές. Οι μπούκες στρέφουν καταπάνω μας. Οι φαντάροι με τ' αυτόματα. Κι ήταν μια μέρα να την έβλεπες, χαρά θεού. Και οι νεκρές σκοπιές κείνη τη μέρα είχαν πολυβόλα. Τριπλοσκοποί παντού. Οι φαντάροι με κράνη...»³.

Πρώτο όνομα. «Αϊβατζίδ-ηηης Γεώργιος. (...) Μόλις ακούει τ' όνομα, πετιέται ένας άντρας. - Γεια σας αδέρφια, φωνάζει, και σηκώνει τη γροθιά του ψηλά. Ο κατάλογος εξακολουθεί. Ενας-ένας π' ακούει, πετιέται στη μέση. Γροθιές παντού ανεμίζανε, σα νάτανε σημαίες. Ακουες τις φωνές τους να φωνάζουνε: "Ζήτω το ΕΑΜ! ΕΛΑΣ! ΚΚΕ!". Μα το κυριότερο ήταν: "Γεια σας - γεια σας - εκδίκηση"...»⁴.

Διακόσια ονόματα. Διακόσια προσκλητήρια. Διακόσιοι Ακροναυπλιώτες. Μαζεύονται μπρος στα μαγειρεία. Στις 7.30 το πρωί, στήνουνε χορό. «Ελάτε παιδιά να χορέψομε, να δουν οι Γερμανοί πως πεθαίνουν οι Ελληνες»⁵, λέει ο Ναπολέων Σουκατζίδης. Ο Ναπολέων, που, νωρίτερα, την ώρα του προσκλητηρίου, ο Γερμανός διοικητής του 'δωσε τη δυνατότητα να σώσει τη ζωή του κι αυτός απάντησε: «Δέχομαι, κύριε διοικητά, τη ζωή μόνο με τον όρο πως δεν πρόκειται να την πάρω από άλλον κρατούμενο. Μόνο όταν η θέση μου μείνει κενή!». Κι έπειτα, ο Εθνικός Υμνος. Περασμένες 9, τους φορτώνουν στα καμιόνια.

Καθώς τα καμιόνια προχωρούν προς τα κει που ο ήλιος ανατέλλει, ο δρόμος γεμίζει με σημειώματα. Τα ρίχνουν οι μελλοθάνατοι. Μερικά απ' αυτά, είχαν καρφιτσωθεί σε κάποιο ρούχο που πετάχτηκε κι αυτό στο δρόμο. Αλλα τα παρέλαβαν, κόκκινα απ' το αίμα, οι συγγενείς. Πέντε αράδες το πολύ το καθένα. Κι ένα ονοματεπώνυμο. «Διαθήκες», κάποιοι θα τα ονόμαζαν, αλλά ήταν προσκλητήρια. Προσκλητήρια αγώνα. Προσκλητήρια αντίστασης.

«Πρωτομαγιά. Γεια σας όλοι, πάμε στη μάχη. ΚΩΣΤΑΣ ΤΣΙΡΚΑΣ 1-5-44», λέει το ένα. «Παύλος Καρατζάς. Εξόριστος από το 1936. Με πήραν για εκτέλεση, 1η Μαΐου 1944», το άλλο. «Η τελευταία μου σκέψη μαζί σου», γράφει ο Ναπ. Σουκατζίδης στην αγαπημένη του. «Η αδελφούλα μου να πάρει τη θέση μου στο ΚΚΕ», ο Σ. Σαββόπουλος, που απ' το '37 ήταν στην Ακροναυπλία.

Στις 12 το μεσημέρι αρχίζουν οι πρώτες ριπές. Ανά εικοσάδες, στήνονται στον τοίχο. Γράφει ο Νίκος Καραντηνός: «Οι εκτελέσεις άρχισαν με τον ήλιο ψηλά. Ολη την ώρα που τουφέκιζαν στο ματωμένο τοίχο της Καισαριανής οι καμπάνες χτυπούσαν λυπητερά. Και ο τηλεβόας με τα λόγια του άναβε τις καρδιές και υποσχόταν εκδίκηση»⁶.

Σκοτώναν ώρα πολύ. Και στις δύο το μεσημέρι, τελειώσαν. «Ο κόσμος πήρε το ξοπίσω τα καμιόνια που φεύγανε με τα νεκρά κορμιά. Οι άντρες βγάζανε στο πέρασμά τους τα καπέλα, οι γυναίκες τρέχανε και όλοι ήταν θαρρείς σαν υπνωτισμένοι απάνω από τις σταγόνες το αίμα τους, που 'τρεχε κι έπηζε, κι η γης δεν το έπινε και γινόταν αυλάκια»⁷.

Την επόμενη μέρα, ο λαός της Καισαριανής, αψηφά την τρομοκρατία και μετονομάζει το δρόμο που κύλησε το αίμα, την οδό Σκοπευτηρίου, σε «ΟΔΟ ΗΡΩΩΝ». Στους τοίχους του γράφεται το σύνθημα: «Αυτός ο δρόμος είναι ΔΡΟΜΟΣ ΗΡΩΩΝ. Τον διαβαίνουν οι λεβέντες του έθνους. Χθες 1 του Μάη τον διάβηκαν 200 παλικάρια»⁸...

1. Διήγηση της Ξανθίππης Βακαρέλλη, «Ρ» 30/4/1988

2. Κώστας Βάρναλης, «Πρωτομαγιά '44»

3, 4, 5. Μέλπως Αξιώτη, «Πρωτομαγιές 1886-1945», «Ρ» 27/4/1986

6. Νίκος Καραντηνός, «Ρ» 30/4/1988

7. Αφήγηση του αγωνιστή «Θανάση», Μ. Αξιώτη.

8. «Ρ» 3/5/1992.