Παρά τις αισιόδοξες προβλέψεις και δηλώσεις των κυβερνητικών παραγόντων σχετικά με την πορεία των λεγόμενων "μεγάλων" έργων και την απορρόφηση όλων των διαθέσιμων κοινοτικών πόρων, η πραγματικότητα, την οποία καταγράφουν οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, φαίνεται τελείως διαφορετική. Ετσι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση δε θα μπορέσει να αξιοποιήσει ολόκληρο το ποσό που της αναλογεί από το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης.

Η καθυστέρηση που παρατηρείται οφείλεται σε δυο κυρίως παράγοντες. Ο πρώτος αφορά στις βραδείες διαδικασίες σχεδιασμού, έγκρισης και προώθησης των έργων. Εκτός από τις εγγενείς αδυναμίες της κυβερνητικής πολιτικής και τις παραδοσιακές γραφειοκρατικές αγκυλώσεις πρέπει να αναζητηθεί και ο ρόλος των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, που ερίζουν για την αναδοχή των μεγάλων έργων. Από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ήταν αυτή του αεροδρομίου των Σπάτων, όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε τελικά όχι μόνο τις προδιαγραφές του έργου, αλλά και τις εταιρίες, που θα το αναλάβουν.

Ο δεύτερος παράγοντας, που συντείνει στην καθυστέρηση αφορά στην αδυναμία εξασφάλισης των ιδίων πόρων που απαιτούνται, προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ενωση να εκταμιεύσει τα κοινοτικά κονδύλια για τη χρηματοδότηση των συγκεκριμένων έργων. Οπως είναι γνωστό, η Ευρωπαϊκή Ενωση χρηματοδοτεί ένα μέρος των έργων και η Επιτροπή δίνει το "πράσινο φως" για τη χρηματοδότηση των έργων μόνο, εφόσον η ελληνική κυβέρνηση εξασφαλίζει το υπόλοιπο ποσό, που απαιτείται για την ολοκλήρωσή τους. Η αδυναμία εξεύρεσης των ιδίων πόρων αποδεικνύεται από την απλή ανάγνωση των στοιχείων του προϋπολογισμού των δημοσίων επενδύσεων, αλλά και από την εμπειρία της εκτέλεσης των αντίστοιχων προϋπολογισμών στο παρελθόν. Πολύ περισσότερο, όταν ο κρατικός προϋπολογισμός βρίσκεται κάτω από τις ασφυκτικές απαιτήσεις του προγράμματος "σύγκλισης".

Η ανάγκη εξεύρεσης των πόρων που απαιτούνται δημιουργεί σοβαρές παρενέργειες, μιας και η κυβέρνηση για την εξασφάλισή τους προσανατολίζεται στην περικοπή δαπανών άλλου χαρακτήρα, κυρίως κοινωνικού. Μια άλλη παρενέργεια έχει να κάνει με τον προσανατολισμό σημαντικών πόρων προς κατευθύνσεις που δεν έχουν σχέση με τις ανάγκες για την παραγωγική ανάπτυξη της χώρας, αλλά για τα έργα που επιβάλλονται κατά κύριο λόγο για τις διαμετακομιστικές ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Κάτω από την πίεση του χρόνου η κυβέρνηση μελετά ορισμένα μέτρα για την επίσπευση των διαδικασιών, προκειμένου να μειώσει όσο το δυνατόν τις απώλειες. Στην κατεύθυνση αυτή βρίσκεται η ίδρυση της Μονάδας Οργάνωσης Διαχείρισης, που έχει ζητηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτή η μονάδα θα εντοπίζει τις αδυναμίες και θα εισηγείται λύσεις στην ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας. Για τον ίδιο σκοπό επιδιώκεται η δραστηριοποίηση των Συμβούλων Διαχείρισης και των Τεχνικών Συμβούλων, οι οποίοι θα μελετούν και θα αξιολογούν την αναγκαιότητα των έργων, για τα οποία θα γίνονται οι δημοπρατήσεις.

Σοβαρές καθυστερήσεις παρατηρούνται επίσης στην υλοποίηση των περιφερειακών προγραμμάτων, όπως και του προγράμματος "Τουρισμός - Πολιτισμός", αλλά και όσων περιλαμβάνονται στις χρηματοδοτήσεις του Κοινωνικού Ταμείου. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τα 1.300 δισεκατομμύρια δραχμές, που προβλέπονταν για την ανάπτυξη της απασχόλησης, την επαγγελματική κατάρτιση και επιμόρφωση κατά τη διάρκεια του 1995 δεν απορροφήθηκε σχεδόν ούτε μια δραχμή.

Με ιδιαίτερη σπουδή κινείται η κυβέρνηση και ειδικότερα το υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών για την επίσπευση των έργων που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα τηλεπικοινωνιών, για τα οποία η κοινοτική συμμετοχή υπολογίζεται σε 52 δισεκατομμύρια δραχμές και στο πρόγραμμα για τον εκσυγχρονισμό των ταχυδρομείων, όπου η κοινοτική συμμετοχή υπολογίζεται σε 24 δισεκατομμύρια δραχμές.

Τα παραπάνω βέβαια αποτελούν προς το παρόν ευσεβείς πόθους, είτε στην καλύτερη περίπτωση απλές εκδηλώσεις προθέσεων εκ μέρους της κυβέρνησης. Ομως, ακόμα και αν υλοποιηθούν, δεν μπορούν να ανατρέψουν τις εκτιμήσεις της αρμόδιας κοινοτικής επιτρόπου κυρίας Βουλφ Μάτις ότι δηλαδή η απορροφητικότητα των κοινοτικών κονδυλίων από την Ελλάδα παρουσιάζεται χαμηλή και η χώρα μας αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο απώλειας σημαντικού μέρους των διαθέσιμων κονδυλίων του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης.

Πυκνώνουν τα σύννεφα της απαισιοδοξίας σχετικά με την τελική έκβαση του εγχειρήματος της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης (ΟΝΕ), παρά την απόφαση της Συνόδου Κορυφής του περασμένου μήνα στη Μαδρίτη για αμετάκλητη εφαρμογή των κριτηρίων της Συνθήκης του Μάαστριχτ και του χρονοδιαγράμματος που ορίστηκε. Ακόμη και για τη Γερμανία, που θεωρούνταν μέχρι σήμερα η πρώτη και σίγουρη χώρα για την είσοδο στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ, υπάρχουν αμφιβολίες για το κατά πόσο θα εκπληρώσει το κριτήριο του δημόσιου χρέους. Ο παντοδύναμος υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Τεό Βάιγκελ, ομολόγησε ότι η γερμανική κυβέρνηση δεν κατόρθωσε μέσα στο 1995 να μειώσει το δημόσιο χρέος στα πλαίσια που ορίζει το Μάαστριχτ, όπως είχε προγραμματίσει. Υποστήριξε, βέβαια, ότι θα τα καταφέρει μέσα στο 1996. Αλλη γνώμη όμως έχει ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ινστιτούτου (ΕΝΙ) Αλεξάντρ Λαμφαλουσί, ο οποίος προέβλεψε ότι η Γερμανία θα επιτύχει το στόχο για τη μείωση του χρέους προς το 1997.

Αν, λοιπόν, η Γερμανία αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο να μην εκπληρώσει όλα τα κριτήρια της σύγκλισης στον καθορισμένο χρόνο, γίνεται εύκολα αντιληπτό τι ισχύει για τις οικονομίες των άλλων χωρών - μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ηδη τα επιτελεία των Βρυξελλών αντιμετωπίζουν σοβαρά την πιθανότητα να φτάσουμε στην κρίσιμη χρονιά του 1997 και καμιά χώρα να μην μπορεί να εισέλθει στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ. Κάτι τέτοιο βεβαίως θα σημάνει την αρχή του τέλους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αφού η ΟΝΕ αποτελεί την καρδιά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και μια πιθανή αναθεώρηση των όρων και των κριτηρίων θα ανοίξει του "ασκούς του Αιόλου". Ετσι το Διευθυντήριο επεξεργάζεται σενάρια για την αντιμετώπιση ενός τέτοιου ενδεχομένου.

Καμιά συζήτηση δε γίνεται βέβαια για τρίτο στάδιο της ΟΝΕ χωρίς τη Γερμανία. Ετσι όλα τα σενάρια προϋποθέτουν ότι, έστω και την τελευταία στιγμή, θα καταφέρει να εκπληρώσει τα κριτήρια. Ομως πόσο βιώσιμος μπορεί να είναι ένας τέτοιος οργανισμός με μοναδικό μέλος τη Γερμανία και πιθανό συμμέτοχο το Λουξεμβούργο; Τι νόημα θα έχει η ΟΝΕ χωρίς τη Γαλλία, τη Βρετανία, την Ιταλία, την Ισπανία;

Ετσι τα σενάρια πλέκονται γύρω από πολιτικές λύσεις. Υποστηρίζουν, λοιπόν, οι ιθύνοντες, ότι η ΟΝΕ θα έχει πιθανότητα να προχωρήσει εφόσον εκτός της Γερμανίας συμμετέχει τουλάχιστον και άλλη μια από τις λεγόμενες μεγάλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έστω και αν δεν εκπληρώνει τα κριτήρια του Μάαστριχτ. Πιθανότερη υποψήφια για τη θέση αυτή εμφανίζεται η Γαλλία, όχι μόνο γιατί οι οικονομικοί της δείκτες βρίσκονται πιο κοντά στα κριτήρια, αλλά και εξαιτίας των γερμανογαλλικών πολιτικών δεσμών που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια. Το σενάριο αυτό παρουσίασε ο επικεφαλής του ΕΝΙ, Αλ. Λαμφαλουσί, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι "ένα κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα χωρίς τη συμμετοχή της Γαλλίας είναι νοητό, αλλά αδύνατο από πολιτική άποψη".

Οποια λύση και αν επιλεγεί τελικά, γίνεται σαφές και για τους πιο δύσπιστους ότι το μοντέλο της οικονομικής σύγκλισης είναι αναποτελεσματικό και ανεφάρμοστο και χρησιμοποιήθηκε με μοναδικό γνώμονα την ενίσχυση της θέσης των πολυεθνικών επιχειρήσεων.

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΕΣ αλλαγές στην Ευρώπη. Την πρώτη μέρα του νέου χρόνου ανέλαβε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης η Ιταλία, διαδεχόμενη την Ισπανία. Ομως, την ίδια μέρα άλλαξαν οι προεδρεύουσες χώρες και σε άλλους δύο οργανισμούς της "γηραιάς ηπείρου". Ετσι, την προεδρία της Δυτικοευρωπαϊκής Ενωσης (ΔΕΕ) ανέλαβε η Βρετανία, ενώ στην προεδρία της Οργάνωσης για τη Συνεργασία και Ασφάλεια στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) βρέθηκε η Ελβετία. Εξάλλου, η 1η Γενάρη 1996 ήταν η πρώτη μέρα της τελωνειακής ένωσης της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση.

***

Η ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ προεδρία στη ΔΕΕ εγγυάται ότι δε θα υπάρξει καμιά αλλαγή στη σχέση του οργανισμού αυτού με την Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ. Οπως είναι γνωστό, η Βρετανία, μόνη από τις δέκα χώρες - μέλη της ΔΕΕ, είναι αντίθετη σε οποιαδήποτε σκέψη μετατροπής της ΔΕΕ σε αμυντικό βραχίονα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η κυβέρνηση της Βρετανίας υποστηρίζει ότι η άμυνα της Ευρώπης είναι και πρέπει να παραμείνει στην αποκλειστική αρμοδιότητα του ΝΑΤΟ. Ετσι ελπίζει στην ευαρέσκεια των Ηνωμένων Πολιτειών.

***

Η ΕΛΒΕΤΙΑ στην προεδρία της ΟΑΣΕ δε θα έχει ιδιαίτερα προβλήματα να αντιμετωπίσει. Διαδεχόμενη την Ουγγαρία στην προεδρία αυτού του αμφιλεγόμενου οργανισμού, θα συνεχίσει την ενασχόληση της ΟΑΣΕ με τις εξελίξεις στην Κεντρική Ευρώπη, αλλά και με την πορεία της "ειρηνευτικής" διαδικασίας στη Βοσνία.

***

Η ΧΡΟΝΙΑ που τελείωσε ήταν η πρώτη που πέρασαν η Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία σαν μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στο τέλος, λοιπόν, της χρονιάς έγινε δημοσκόπηση για τη διερεύνηση της κοινής γνώμης σ' αυτές τις χώρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της δημοσκόπησης, μόνον οι Φινλανδοί εμφανίζονται σχετικά ικανοποιημένοι από τη συμμετοχή της χώρας τους στην ΕΕ. Αντίθετα, τόσο οι Αυστριακοί, όσο και οι Σουηδοί εμφανίζονται από σκεπτικοί ως αρνητικοί.

***

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ αυτά θα πρέπει να προστεθούν στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που έγινε το 1995 στη Νορβηγία, όπου οι πολίτες αυτής της σκανδιναβικής χώρας απέρριψαν την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

***

Η ΔΥΣΑΡΕΣΚΕΙΑ των πολιτών των χωρών - μελών, αλλά και όσων χωρών είναι υποψήφιες για την ένταξή τους στην ΕΕ ήταν το κυριότερο συμπέρασμα όλων των σχετικών δημοσκοπήσεων τη χρονιά που μας πέρασε. Η δημοτικότητα της "ευρωπαϊκής ενοποίησης" έχασε σημαντικό έδαφος και το σημαντικότερο είναι ότι χάνει συνεχώς.

Θα γίνουν τελικά τα λεγόμενα μεγάλα έργα ή θα "ατυχήσουν" στη μέγγενη των δυσκολιών της χρηματοδότησης, από τα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης;