«Ομορφο είναι. Λιτό». «Και στο κατάλληλο σημείο». «Ο κόσμος του χωριού το έχει αγκαλιάσει». «Κοίτα, εκεί είναι το Πάτωμα, πόσοι χάθηκαν εκεί... Απ' την κορφούλα φαίνεται κι η Πέτρα Μούκα, εκεί ήταν το Αρχηγείο. Και πιο δεξιά, ψηλά, η Αρένα. Απέναντι αρχίζουν τα υψώματα του Σμόλικα, πίσω, δε φαίνεται από δω, είναι ο Κλέφτης».

Κάτω στη βάση του λόφου, στην άκρη του χωριού, μια γερόντισσα βοηθάει τον Μιχάλη που χτίζει ένα γεφυράκι με ξύλινη βάση και πέτρα στο πέρασμα. Από κει ξεκινά ένα παλιό ανταρτομονοπάτι που βγάζει ίσα πάνω μέσα από το δάσος σ' ένα παλιό πολυβολείο του Δημοκρατικού Στρατού.

Εκεί στο πολυβολείο, μια ομάδα καθαρίζει το μέρος. Λίγο πριν, άλλοι, είχαν τελειώσει την ανακατασκευή του. Εκεί στο ίδιο σημείο που ήταν το παλιό, πάνω απ' τον Σαραντάπορο, το έχτισαν πάλι πέτρα την πέτρα, με το άνοιγμα του πολυβόλου στη θέση του και τα περάσματα στο πλάι, προς τις θέσεις υποστήριξης. Πίσω και πάνω από το πολυβολείο ολοκληρώνονται οι εργασίες για το συμβολικό μνημείο που θα αποκαλυφθεί σήμερα.

Χώρος επισκέψιμος πλέον, έτοιμος να υποδεχτεί τους χιλιάδες που έχουν ήδη πάρει το δρόμο από κάθε γωνιά της Ελλάδας για να παραστούν σήμερα το μεσημέρι, στις 2, στην εκδήλωση που οργανώνει η ΚΕ του ΚΚΕ για τα 60χρονα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Και το χωριό, μ' έναν τρόπο, είναι κι αυτό στα γιορτινά του. Πεντακάθαρη η πλατεία που θα υποδεχτεί το μεγαλύτερο μέρος όσων φτάσουν ως εδώ, η φωτογραφική έκθεση με τα ντοκουμέντα από τη δράση του ΔΣΕ έτοιμη να απλωθεί, ο καιρός μόνο μπουμπουνίζει, αλλά έτσι είναι εδώ, πάντα. Εδώ είναι Γράμμος!

Εδώ η αντάρα του καιρού έδενε και δένει με το ανυπότακτο.

Η δράση του ΔΣΕ, είναι αλήθεια απλώθηκε παντού, στιγμές άφατου ηρωισμού καταγράφηκαν σ' όλη τη χώρα, δεν υπάρχει τσουγκάρι σ' όλον τον ορεινό όγκο απ' το βορρά ως το νότο που να μη μαρτυρά την παρουσία των σταυραετών του ΔΣΕ.

Εδώ, όμως, στο Γράμμο, είναι που μπήκαν πιο γερά τα θεμέλια για μια πατρίδα λεύτερη, μια πατρίδα χωρίς ξένους δυνάστες και ντόπιους εκμεταλλευτές. Η φωτογραφική έκθεση που παρουσιάστηκε στα πλαίσια του αντιιμπεριαλιστικού διημέρου της ΚΝΕ στο Νεστόριο, δεν έδειχνε μόνο το πεδίο της μάχης, αλλά και τους χώρους κυριαρχίας μιας λαϊκής εξουσίας. Ενας φούρνος που ψήνει, ένα υπαίθριο σχολειό, ένα εργαστήριο ραπτικής, είναι εικόνες καθημερινές, εδώ όμως σήμαιναν μια νέα ζωή, που μάχονταν με το 'να χέρι στο όπλο και τ' άλλο στο αλέτρι.

Κι όταν η ΚΕ του ΚΚΕ σήμερα διακηρύσσει «στο ΚΚΕ και μαζί με το ΚΚΕ. Εδώ χτυπά η καρδιά του μέλλοντός μας. Εδώ βρίσκεται η δικαίωση του αγώνα και της θυσίας του ΔΣΕ. Εδώ γίνονται ένα, το χτες με το σήμερα και το αύριο», αυτή η αναφορά αποκτά μια απόλυτα κυριολεκτική διάσταση εδώ στο Γράμμο.

Γιατί εδώ στο Γράμμο, είναι που διακηρύχτηκε ένοπλα το δικαίωμα ενός λαού να οργανώσει τη ζωή του όπως του ταιριάζει, χωρίς εκμετάλλευση. Εδώ στο Γράμμο είναι που η αστική τάξη ήρθε αντιμέτωπη με το σοβαρό ενδεχόμενο να δει το κράτος της να γκρεμίζεται σε μια στιγμή κορύφωσης της ταξικής πάλης.

Εδώ στο Γράμμο, λοιπόν, το ΚΚΕ τιμά σήμερα τους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, άντρες και γυναίκες, τους απλούς μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ.

Χιλιάδες νεολαίοι που τις προηγούμενες μέρες πήραν μέρος στο 15ο Αντιιμπεριαλιστικό Διήμερο της ΚΝΕ στο Νεστόριο, κατευθύνονται σήμερα στη Λυκόρραχη για την κεντρική εκδήλωση. Μαζί τους και χιλιάδες άλλοι κομμουνιστές που ανεβαίνουν ειδικά σήμερα στο Γράμμο ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του ΚΚΕ.

Στα υψώματα του Γράμμου βρέθηκαν τις προηγούμενες τρεις μέρες οι σύγχρονοι μαχητές, παιδιά του λαού κι αυτοί, ΚΝίτες και ΚΝίτισσες, για να βαδίσουν στα χνάρια του ΔΣΕ, των αγοριών και των κοριτσιών που τα έδωσαν όλα για την ελευθερία και την ανεξαρτησία, για να κάνει ο λαός κουμάντο στον τόπο του.

Οι νέοι μαχητές ήρθαν εδώ από κάθε γωνιά της Ελλάδας, κορυφώνοντας τη δράση, που ανέπτυξαν όλο το προηγούμενο διάστημα, μαθαίνοντας την αλήθεια για την ιστορία του ΔΣΕ, με σκοπό να αντλήσουν διδάγματα από τον αγώνα του. Διδάγματα εμπνευσμένα από τον τελικό στόχο, που τους δίνουν και πάλι την ώθηση να συνεχίσουν τον αγώνα για μια άλλη κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Παλιοί και νέοι σύντροφοι βρέθηκαν εδώ δίνοντας όρκο τιμής να συνεχίσουν στον ίδιο δρόμο ως το ξέφωτο, ως την τελική νίκη. Συνεχίζουν με όλες τους τις δυνάμεις την αντιιμπεριαλιστική πάλη, για τη λαϊκή εξουσία και οικονομία, για το σοσιαλισμό.

Παρά το γεγονός ότι η μπόρα που ξέσπασε το απόγευμα της Παρασκευής δημιούργησε κίνδυνο ματαίωσης των εκδηλώσεων, αρκετά έγιναν με μερικές τροποποιήσεις στο πρόγραμμα (ήταν συγκλονιστική τόσο η πορεία υπό καταρρακτώδη βροχή προς το χωριό, όσο και η συγκέντρωση που τελικά έγινε, πάντα υπό βροχή).

Μιλώντας στον «Ρ» για τη σημασία του Διημέρου η Ελένη Γκόγκου, μέλος του ΚΣ της ΚΝΕ (επρόκειτο να μιλήσει την ώρα που ήδη ο «Ρ» πήγαινε στο τυπογραφείο) σημείωσε:

«Στο φετινό Αντιιμπεριαλιστικό Διήμερο, με οδηγό και τις αποφάσεις του 9ου Συνεδρίου της ΚΝΕ, γνωρίζουμε την ιστορική αλήθεια, μαθαίνουμε για τη δράση του ΔΣΕ, την πιο κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα, τον 20ό αιώνα. Η καλύτερη δικαίωση του αγώνα του ΔΣΕ, είναι να ρίξουμε όλες μας τις δυνάμεις, κάτω από την πολιτική καθοδήγηση του ΚΚΕ, για το κέρδισμα της νεολαίας με την πολιτική του, για ΚΝΕ γερή και μαζική στην πάλη για λαϊκή εξουσία και οικονομία, για το σοσιαλισμό.

Οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, η πολιτική των ΕΕ, ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΣΥΝ, βάζουν κύρια στο στόχαστρό τους τη νεολαία και τα δικαιώματά της. Εμείς καλούμε τη νεολαία να δυναμώσει την πάλη της, σε κάθε χώρο, στα σχολεία, στα ΑΕΙ - ΤΕΙ, στα σωματεία, να αποκτήσει στενότερους δεσμούς με το ταξικό κίνημα, να καταδικάσει στις ερχόμενες δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές τους υπεύθυνους για τα προβλήματά της. Οι αγώνες της νεολαίας το προηγούμενο διάστημα επιβεβαιώνουν την ορθότητα της πολιτικής του ΚΚΕ, ότι χρειάζεται συνολική ρήξη - ανατροπή του συστήματος. Το σύνθημα: "Το μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός είναι ο νέος κόσμος ο σοσιαλισμός" είναι επίκαιρο όσο ποτέ».