Το χάσμα στον κυβερνητικό συνασπισμό φάνηκε να βαθαίνει τις τελευταίες βδομάδες, παρά τις αρχικές ελπίδες παράκαμψής του. Ολοένα και περισσότεροι πολιτικοί αναλυτές συντείνουν στο ότι η κυβέρνηση Γιλμάζ - Τσιλέρ (ή Τσιλέρ - Γιλμάζ, αν προτιμάτε) οδεύει κατά κρημνών, χωρίς πιθανότητες μεταστροφής. Γιατί: α) η Τανσού Τσιλέρ, αρχηγός του Κόμματος Ορθού Δρόμου, βλέπει την πιθανότητα ανάληψης της πρωθυπουργίας να της φεύγει από τα χέρια, αν η Βουλή προκρίνει τελικά σε βάρος της δικαστική έρευνα, β) τα σκάνδαλα της πρώην πρωθυπουργού που κατήγγειλε ο Νετσμεντίν Ερμπακάν, αρχηγός του Κόμματος Ευημερίας - Ρεφάχ, αξιωματική αντιπολίτευση - είχαν έρθει στον πολιτικό διάλογο προεκλογικά, με πρωτοβουλία του Μεσούτ Γιλμάζ, γ) η ενδοκυβερνητική σύγκρουση προσλαμβάνει διαρκώς ογκούμενες διαστάσεις, με αποτέλεσμα ακόμη και Τούρκοι δημοσιογράφοι να μιλούν πια ανοιχτά για την ύπαρξη "δύο κυβερνήσεων", και δ) η ρήξη φαίνεται αγεφύρωτη, δοθείσης και της προσωπικής αντιπαλότητας Γιλμάζ - Τσιλέρ, λόγω της διακαούς επιθυμίας αμφοτέρων να ηγηθούν της τουρκικής δεξιάς παράταξης.

Ολα αυτά τα λίγο ως πολύ γνωστά, όσον αφορά την κυβέρνηση που μετά πολλών πιέσεων σχημάτισαν οι Γιλμάζ και Τσιλέρ, μετουσιώθηκαν σε ενέργειες - αλαλούμ, ειδικά την περασμένη βδομάδα. Χαρακτηριστικά της προφανούς πλέον σύγκρουσης, δύο παραδείγματα. Παράδειγμα πρώτο: Ο πρωθυπουργός, Μεσούτ Γιλμάζ, εξαγγέλλει πακέτο (κυρίως φορολογικών) μέτρων για την οικονομική αναδιάρθρωση της χώρας. Την επομένη, ο υπουργός Βιομηχανίας (του Κόμματος Ορθού Δρόμου), έμπυρος, κατηγορεί τον Γιλμάζ ότι "δε ζήτησε καν τη γνώμη του". Παράδειγμα δεύτερο: Ο πρωθυπουργός, Μεσούτ Γιλμάζ, επιχειρεί "άνοιγμα" προς τη Μόσχα, επιχειρώντας να αμβλύνει την προϋπάρχουσα ένταση στις διμερείς σχέσεις Τουρκίας - Ρωσίας. Λίγες μέρες αργότερα, ο υπουργός Εξωτερικών, έμπιστος της Τσιλέρ, τον οποίο ο Γιλμάζ επέκρινε δημοσία για τις ενέργειές του στην ελληνοτουρκική κρίση (επί υπηρεσιακής κυβέρνησης Τσιλέρ), στέλνει διαβήματα σε Μόσχα, Αλμά Ατά και Ουάσιγκτον, εξ αφορμής της συμφωνίας διαμετακομιδής των πετρελαίων του Καζαχστάν μέσω Ρωσίας και πιθανώς του Βοσπόρου, με τη συμμετοχή αμερικανικής εταιρίας. Οποία σύμπνοια!

Σημαίνουν όλα αυτά ότι η Τουρκία προσεχώς θα βρεθεί μπροστά σε νέες εκλογές; Δεν αποκλείεται διόλου. Αλλά, όμως, υπάρχουν αρκετά αντεπιχειρήματα. Ουδείς πολιτικός εντός Βουλής - πλην ίσως του Νετσμεντίν Ερμπακάν, του οποίου οι "μετοχές" στο πολιτικό χρηματιστήριο ανεβαίνουν - εύχεται εκλογές. Και αυτό, επειδή είναι σχεδόν βέβαιο πως η πολιτική ισχύς θα κατακερματιστεί περισσότερο από ό,τι στην παρούσα Εθνοσυνέλευση, με αποτέλεσμα να χρειάζεται και πάλι η αναζήτηση συμμαχιών - με τον Ερμπακάν να έχει τον πρώτο λόγο - ή ο σχηματισμός κυβέρνησης μειοψηφίας. Το δίλημμα "κυβέρνηση ως έχει ή εκλογές" πιέζει περισσότερο από κάθε άλλον την Τανσού Τσιλέρ, η οποία γνωρίζει πολύ καλά ότι, όντας υπόδικη για κακοδιαχείριση δημοσίου χρήματος, θα χάσει σίγουρα πόντους.

Πέραν του κινδύνου "ιταλοποίησης" του τουρκικού πολιτικού σκηνικού, υπάρχει και ο φόβος πλήρους κατάρρευσης της οικονομίας. Τα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων και εξυγίανσης της οικονομίας, περίπου "επιβληθέντα" από Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και Ευρωπαϊκή Ενωση, θα πάνε πίσω κατά μήνες ολόκληρους. Η αξιοπιστία της χώρας όσον αφορά το δανεισμό από το εξωτερικό θα πέσει ακόμη χαμηλότερα. Ο πληθωρισμός θα αφεθεί ξανά ανεξέλεγκτος. Η πολιτική αβεβαιότητα θα αποθαρρύνει τους ξένους επενδυτές. Με λίγα λόγια, οι όποιες ελπίδες για οικονομική ανάκαμψη θα πάνε περίπατο...

Τέλος, για την αποφυγή νέων εκλογών πιέζει το στρατιωτικό πλέγμα, το οποίο ενεργεί όχι ακριβώς λίγες φορές αυτόνομα από την πολιτική του ηγεσία. Η συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας με το Ισραήλ (βλ. και άλλες στήλες), αλλά και η τελευταία εισβολή στο έδαφος του Ιράκ (με την ανοχή των αμερικανικών δυνάμεων που βρίσκονται στην περιοχή) για την καταδίωξη Κούρδων ανταρτών, αποτελούν επαρκή τεκμήρια γι' αυτό. Το στρατιωτικό πλέγμα, με το οποίο συντάσσεται η Τανσού Τσιλέρ, επ' ουδενί θα επιθυμούσε να δει τον"ισλαμιστή" Ερμπακάν στη θέση του πρωθυπουργού, κάτι πολύ πιθανό αν διεξαχθούν νέες εκλογές.

Για την ώρα, πιθανότητα άρσης του νέου αδιεξόδου στο τουρκικό πολιτικό σκηνικό δε δείχνει να υφίσταται, εκτός αν ο Μεσούτ Γιλμάζ και η Τανσού Τσιλέρ δεχτούν να παραμερίσουν (ή πειθαναγκαστούν να παραμερίσουν) για άλλη μια φορά τις διαφορές τους, για να αποτραπούν νέες εκλογές. Αν αυτό δε συμβεί τις επόμενες μέρες, και μάλιστα με τρόπο που να διασφαλίζει ότι ο συμβιβασμός θα διαρκέσει, η Τουρκία θα βρεθεί στο μάτι ενός κυκλώνα με απρόβλεπτες συνέπειες.

Μπάμπης ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ

Οι ισραηλινές επιδρομές στο Νότιο Λίβανο έχουν σταματήσει, τουλάχιστον προς το παρόν, εδώ και αρκετές μέρες. η πολυσυζητημένη εκεχειρία ανάμεσα στο Ισραήλ και στη "Χεζμπολάχ" μέσω Δαμασκού φαίνεται ιδιαίτερα ρηξικέλευθη. Οι αποκαλύψεις της έκθεσης των Ηνωμένων Εθνών περί "προμελετημένης σφαγής των αμάχων στην Κανά στις 18 Απρίλη" συγκλονίζουν τη διεθνή κοινή γνώμη. Οι "θεαματικές" αυτές εξελίξεις παραγκώνισαν σε δεύτερη μοίρα στο παγκόσμιο ειδησεογραφικό σχολιασμό τη συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας του Ισραήλ και της Τουρκίας, η οποία έγινε γνωστή τις μέρες των ισραηλινών βομβαρδισμών. Μια συμφωνία, για την οποία ελάχιστα στοιχεία δόθηκαν στη δημοσιότητα, παρά το σπουδαίο ρόλο που φαίνεται ότι θα διαδραματίσει στις μελλοντικές εξελίξεις σε όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Οι βάσεις της συμφωνίας αυτής τέθηκαν με την επίσκεψη της Τανσού Τσιλέρ στο Τελ Αβίβ, πριν από μερικούς μήνες, και ολοκληρώθηκαν με την περιοδεία του Τούρκου Προέδρου Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ στο Ισραήλ τον περασμένο μήνα. Η επίσημη παρουσίαση της συμφωνίας, όπως τουλάχιστον έγινε στην Αγκυρα από τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών, Εμρέ Γκονενσάι, δεν έπεισε για την ειλικρίνειά της, ούτε διέψευσε τις υπόνοιες ότι κάτω από την επιφάνεια υπάρχει "βάθος αμέτρητο". Πάντως, επισήμως, η συμφωνία αυτή προβλέπει εκπαιδευτικές πτήσεις των ισραηλινών μαχητικών αεροσκαφών στον τουρκικό εναέριο χώρο (καθώς ο ισραηλινός εναέριος χώρος είναι ιδιαίτερα περιορισμένος), την αμοιβαία δυνατότητα πρόσβασης πολεμικών σκαφών στα λιμάνια των δύο χωρών, τη συνεργασία των αμυντικών βιομηχανιών των δύο κρατών, καθώς και των μυστικών τους υπηρεσιών, και την αναβάθμιση τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών στο Ισραήλ σε "φιλική τιμή".

Η δημοσιοποίηση της συμφωνίας αυτής έπεσε σαν μία επιπλέον βόμβα ανάμεσα στις χιλιάδες που το Ισραήλ έριξε στο Νότιο Λίβανο. Οι πληροφορίες που παρουσίαζαν ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη να απογειώνονται για βομβαρδισμούς στο Νότιο Λίβανο από τουρκικά αεροδρόμια διαψεύστηκαν κατηγορηματικά από την τουρκική κυβέρνηση, που τόνισε ότι η συμφωνία είναι σαφώς εκπαιδευτική. Αλλωστε, είναι γνωστό ότι το Τελ Αβίβ διαπραγματευόταν τη σύναψη της συμφωνίας αυτής με την Κύπρο, προοπτική που, επισήμως, δεν υλοποιήθηκε για καθαρά τεχνικούς λόγους.

Οι εκατέρωθεν διαβεβαιώσεις και διαψεύσεις, όμως, δεν είναι αρκετές να πείσουν για την ουδετερότητα της συμφωνίας αυτής. Ηδη, το στοιχείο της συνεργασίας των μυστικών υπηρεσιών των δύο χωρών προκαλεί σοβαρές αμφιβολίες για τον "απλώς εκπαιδευτικό" χαρακτήρα της. Πολλές απόψεις και εκτιμήσεις διατυπώθηκαν και πολλοί συνειρμοί έγιναν, τα υπάρχοντα στοιχεία, όμως, δεν επιτρέπουν παρά μόνο τη διαμόρφωση εικασιών και υποθέσεων με βάση τη γενικότερη κατάσταση και τις τελευταίες εξελίξεις σε όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Η προσέγγιση αυτή Τουρκίας και Ισραήλ, αναμφίβολα, διαμορφώνει ένα νέο σκηνικό στη Μέση Ανατολή. Αυτό που γίνεται αντιληπτό με μια πρώτη ματιά είναι η συνεργασία μιας χώρας, που στηρίζεται κατά πολύ στον ισλαμισμό, με το Ισραήλ. Γίνεται, λοιπόν, σαφές ότι από τη μια πλευρά η Αγκυρα διαχωρίζει τη θέση της από το, έστω και θεωρητικό, μπλοκ των αραβικών κρατών και από την άλλη εμπλέκεται για πρώτη φορά στο μπερδεμένο αυτό κουβάρι που λέγεται Μεσανατολικό, κάτι που απέφευγε επιμελώς τα προηγούμενα χρόνια.

Σε μια περίοδο που έχει τεθεί σε εφαρμογή το "ειρηνευτικό σχέδιο" της Ουάσιγκτον για την επιβολή μιας συνολικής ειρήνης στην περιοχή, δεν μπορεί κανείς να μην αναζητήσει τα κοινά σημεία που "δένουν" την Τουρκία με το Ισραήλ σε μια πρώτη φάση, και τις δύο αυτές χώρες με τη συνολική "ειρηνευτική διαδικασία" σε μια δεύτερη. Κοινό τους σημείο αναδεικνύεται τα ξεχωριστά προβλήματα, που η κάθε μία από τις δύο συνεργαζόμενες πλευρές αντιμετωπίζει με τη Συρία. Συγκεκριμένα, το Ισραήλ, στηριζόμενο στις "αμερικανικές διπλωματικές και διαπραγματευτικές πλάτες", έχει, ήδη, καταφέρει να συνάψει, έστω και περιορισμένης μορφής, ειρηνευτικές συμφωνίες με την Αίγυπτο, την Ιορδανία και τους Παλαιστινίους, δίνοντας τέλος στη διαμάχη του με τον αραβικό κόσμο στο σύνολό του. Η Δαμασκός, όμως, παραμένει ο πιο δύσκολος διαπραγματευτής και ο πιο σημαντικός αραβικός παράγοντας στην περιοχή, καθώς διατηρεί στενότατες σχέσεις διαφορετικού τύπου, τόσο με τη λιβανική κυβέρνηση, όσο και με τη "Χεζμπολάχ". Η σπουδαιότητα του ρόλου της έγινε ξεκάθαρη κατά τη διάρκεια των "σταφυλιών της οργής", όταν όλες οι συζητήσεις και οι συμφωνίες επιτεύχθηκαν υπό το βλέμμα του Χαφέζ αλ Ασαντ. Οσο πεπερασμένες και αν είναι οι δυνατότητές της, η Δαμασκός παραμένει το τελευταίο προπύργιο ενάντια στην αμερικανική κυριαρχία στην περιοχή και στην ισραηλινή της έκφραση.

Από την άλλη πλευρά, η Αγκυρα έχει επανειλημμένως κατηγορήσει τη Δαμασκό για υπόθαλψη και εκπαίδευση των Κούρδων ανταρτών του ΡΚΚ. Είναι γνωστό ότι στην, υπό συριακή κυριαρχία, κοιλάδα Μπεκάα βρίσκονται πολλά κουρδικά αντάρτικα στρατόπεδα, τα οποία, εντελώς τυχαία (;), βρέθηκαν στο στόχαστρο των πρόσφατων ισραηλινών επιθέσεων στο Νότιο Λίβανο. Επιπλέον, η Αγκυρα έχει έρθει σε ευθεία αντιπαράθεση με τη Δαμασκό για το θέμα της διαχείρισης των υδάτινων πόρων του Ευφράτη. Με δεδομένο το πρόβλημα της λειψυδρίας στις χώρες της Μέσης Ανατολής, τόσο η Συρία όσο και το γειτονικό της Ιράκ κατηγορούν την Τουρκία ότι, κατασκευάζοντας νέα φράγματα, θα περιορίσει ακόμα περισσότερα τη ροή του Ευφράτη, καταδικάζοντας στη δίψα τις γειτονικές χώρες. Η αντιπαράθεση αυτή έχει μείνει εκκρεμής και έχει περιοριστεί στην ανταλλαγή απειλών και προειδοποιήσεων.

Τελικά, τι μπορούν να σημαίνουν όλα αυτά; Λαμβάνοντας υπόψη μας, επιπλέον, ότι η Τουρκία και το Ισραήλ είναι οι κατεξοχήν σύμμαχοι της Ουάσιγκτον και διεκπεραιωτές της αμερικανικής πολιτικής και θέλησης στην περιοχή, γίνεται, τουλάχιστον, προφανής ο απώτερος στόχος τους. Ποιος είναι αυτός; Μπορεί, κάλλιστα, να είναι η διμερής κυριαρχία τους στους λαούς της περιοχής και βέβαια η συνεργατική εκμετάλλευση της σημαντικότατης, γεωπολιτικά και οικονομικά, θέσης που κατέχει η Μέση Ανατολή. Αλληλοβοηθούμενες οι δύο πλευρές μπορούν να προχωρήσουν συνολικότερα και ευκολότερα στην εξόντωση κάθε πηγής αντίστασης και στον εξοβελισμό του οποιουδήποτε εμποδίου, που μπορεί, κάλλιστα, να προσδιοριστεί, τουλάχιστον, στη Δαμασκό και σε όσους και όσα εξαρτώνται από αυτήν.

Επιπλέον, σε ένα δεύτερο επίπεδο υπάρχει και το δευτερογενές όφελος για τον οποιονδήποτε εμπνεύστηκε αυτήν την κίνηση περικύκλωσης. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι πίσω από όλα αυτά διαγράφεται η Ουάσιγκτον και τα σχέδιά της για την επιβολή της δικιάς της τάξης πραγμάτων στην περιοχή. Επιβολή που έχει γίνει σαφής μέσα από πλείστα παραδείγματα, ότι επιχειρείται με κάθε κόστος, με όλα τα μέσα και κυρίως με διπλωματικό και οικονομικό προφίλ, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στην πορεία και στην εξέλιξη της περίφημης ειρηνευτικής διαδικασίας.

Προφανώς, αυτό το σκοτεινό, υποθετικό και δεύτερο επίπεδο της "εκπαιδευτικής στρατιωτικής" συμφωνίας Ισραήλ και Τουρκίας διέβλεψαν πολλές αραβικές χώρες, οι οποίες έσπευσαν να αποδοκιμάσουν και να ζητήσουν εξηγήσεις από την Αγκυρα. Ανάμεσα σε αυτές, το Ιράν, ο Λίβανος, η Αίγυπτος και η Συρία, οι οποίες, όμως, δεν πήραν καμία σαφή απάντηση ή διευκρίνιση, κάτι που δεν πρέπει να θεωρηθεί έκπληξη.

Εχοντας κατά νου, προφανώς αυτό το σκοτεινό επίπεδο, οι "Τάιμς της Νέας Υόρκης" χαρακτήρισαν, έξω από τα δόντια, τη συμφωνία Τουρκίας και Ισραήλ "μοναδική ρεαλιστική πολιτική στρατηγική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή", επικρίνοντας την Ουάσιγκτον για τη "διαλλακτική στάση που τήρησε μέχρι τώρα απέναντι στην προστάτιδα της τρομοκρατίας, τη Δαμασκό, που έχει εξαπολύσει πόλεμο ενάντια στην εβραϊκή και τουρκική σταθερότητα". Συνεχίζοντας τις συμβουλές τους, οι "Τάιμς" προτείνουν στο Λευκό Οίκο να χρηματοδοτήσει τους μετριοπαθείς Κούρδους, ώστε να στραφούν ενάντια στο ΡΚΚ και τη Συρία, ενώ προκαλεί την Τουρκία να χρησιμοποιήσει το όπλο του νερού ενάντια στη Συρία.Χωρίς καμία αμφιβολία, βέβαια, όλα αυτά παραμένουν υποθέσεις. Είναι, όμως, πραγματικά ενδιαφέρον και αποκαλυπτικό, τόσο για την αληθινή υπόσταση της συμφωνίας αυτής, όσο και για τα σχέδια που σκιαγραφούν και χαλιναγωγούν το μέλλον των λαών της Μέσης Ανατολής, το γεγονός ότι όλες αυτές οι υποθέσεις, σε συνδυασμό με τις εξελίξεις και τα υπάρχοντα στοιχεία, ολοκληρώνουν στην εντέλεια το παζλ της μοιρασιάς. Και είναι να αναρωτιέται κανείς, ως πότε για τη συμπλήρωση αυτού του παζλ θα χρησιμοποιούνται υποθέσεις και θα παραγκωνίζονται οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, που δεν είναι άλλοι από τους ίδιους τους λαούς της ταλανισμένης αυτής περιοχής!

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ