Με την ευρύτερη Μέση Ανατολή να βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο ιμπεριαλιστικών σχεδιασμών και ανταγωνισμών με επίδικο νευραλγικές πηγές και δρόμους μεταφοράς Ενέργειας και εμπορευμάτων, το τελευταίο διάστημα καταγράφεται με ιδιαίτερη πυκνότητα μία ένταση παζαριών, διαβουλεύσεων και συμφωνιών, αναδιατάξεις «παραδοσιακών» συμμαχιών και απόπειρες συμβιβασμών μεταξύ «παραδοσιακών» αντιπάλων, που σχετίζονται με ευρύτερες περιφερειακές και διεθνείς εξελίξεις, στο πλαίσιο της διαπάλης για την πρωτοκαθεδρία στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Το χαρακτηριστικότερο τέτοιο παράδειγμα του τελευταίου διαστήματος είναι αναμφίβολα η συμφωνία «επαναπροσέγγισης» μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, που ανακοινώθηκε στις 10 Μάρτη στο Πεκίνο, με ενεργή κινεζική διαμεσολάβηση.

Και αυτή δεν είναι η μόνη τέτοια εξέλιξη που καταγράφεται στην περιοχή.

Τα τελευταία χρόνια, στην ευρύτερη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής καταγράφονται επίσης τα παζάρια για την «αναθέρμανση» των σχέσεων ανάμεσα στην Τουρκία από τη μία μεριά και σε Ισραήλ, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) από την άλλη.

Είχαμε επίσης τις λεγόμενες Συμφωνίες του Αβραάμ, με τη σφραγίδα των ΗΠΑ, μεταξύ Ισραήλ, ΗΑΕ, Μπαχρέιν και Μαρόκου.

Επιπλέον, συνεχίζεται η διαδικασία της «αναθέρμανσης» των σχέσεων ανάμεσα στην κυβέρνηση του Σύρου Προέδρου Μπασάρ Ασαντ και σε μια σειρά άλλες αραβικές χώρες, διαδικασία που επιταχύνθηκε ακόμα περισσότερο μετά τους φονικούς σεισμούς της 6ης Φλεβάρη. Δεν αποκλείεται μάλιστα ο Σύρος Πρόεδρος να προσκληθεί τον Μάη (για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου το 2011) στη Σύνοδο Κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου στη Σαουδική Αραβία.

Στο φόντο σφοδρών ενεργειακών ανταγωνισμών - και αφού προηγήθηκαν «προειδοποιήσεις» για ένοπλη αντιπαράθεση - καταγράφονται επίσης οι παράλληλες συμφωνίες που υπέγραψαν με τις ΗΠΑ (πέρυσι τον Οκτώβριο) οι κυβερνήσεις Λιβάνου και Ισραήλ για τη «διευθέτηση» πολυετών θαλάσσιων διαφορών, με όρους που διευκολύνουν την εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου πλούτου από μονοπωλιακούς ενεργειακούς ομίλους. Η συμφωνία αυτή, ανάμεσα σε δύο χώρες που παραμένουν σε εμπόλεμη κατάσταση, δεν αναιρεί βέβαια τους παράγοντες που μπορούν ανά πάσα στιγμή να οδηγήσουν σε επικίνδυνη όξυνση, όπως επιβεβαιώθηκε και από τις ισραηλινές επιδρομές στον Λίβανο την περασμένη Παρασκευή, ως «αντίποινα» για τις εκτοξεύσεις ρουκετών από εδάφη του Λιβάνου προς το Ισραήλ.

Μια ματιά στον χάρτη, εξάλλου, όπως και στις χώρες που εμπλέκονται σε όλα τα παραπάνω, αρκεί για να συνειδητοποιήσει κανείς ότι όλες αυτές οι διαβουλεύσεις, οι συμφωνίες και οι αναδιατάξεις συμμαχιών τροφοδοτούν νέες αντιπαραθέσεις και αντιδράσεις.

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η πρόσφατη συμφωνία ανάμεσα σε Ιράν και Σαουδική Αραβία, όπως φυσικά και το γεγονός ότι αυτή επιτεύχθηκε με κινεζική διαμεσολάβηση.

Υπενθυμίζεται ότι τα προηγούμενα δύο χρόνια είχαν προηγηθεί πέντε γύροι διαπραγμάτευσης στη Βαγδάτη, με τη «διευκόλυνση» των ΗΠΑ και του Ομάν, χωρίς όμως να καταλήξουν σε κάποιο απτό αποτέλεσμα.

Η συμφωνία που ανακοινώθηκε στο Πεκίνο προβλέπει σε γενικές γραμμές την «εξομάλυνση» των διμερών σχέσεων, που είχαν επιδεινωθεί άσχημα από το 2016, την ανταλλαγή πρέσβεων και το άνοιγμα πρεσβειών και γενικών προξενείων το αργότερο μέχρι τον ερχόμενο Μάη. Προβλέπει επίσης πλήρη αποκατάσταση οικονομικών, εμπορικών, πολιτιστικών κ.ά. σχέσεων.

Στη συμφωνία δεν συμπεριλαμβάνεται ρητή αναφορά στην Υεμένη, όπου οι δύο πλευρές συγκρούστηκαν από τα μέσα της περασμένης δεκαετίας «δι' αντιπροσώπων», με τις εξελίξεις στα μέτωπα των συγκρούσεων ωστόσο να μη δείχνουν ως ιδιαίτερα πιθανή μια στρατιωτική «λύση», με πλήρη επικράτηση κάποιας πλευράς.

Σε συνθήκες ευρύτερων ανακατατάξεων, στο πλαίσιο των οποίων το κέντρο βάρους του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού, άρα και το σχετικό «ενδιαφέρον» των ΗΠΑ, μετατοπίζεται όλο και περισσότερο προς την περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού, η Σαουδική Αραβία - «παραδοσιακά» στενός σύμμαχος των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο - «κοιτάζει» όλο και περισσότερο προς την πλευρά της Κίνας και της Ρωσίας για να διασφαλίσει τα δικά της γεωπολιτικά συμφέροντα.

Η σαουδαραβική ηγεσία επιδιώκει μεταξύ άλλων να διαφοροποιήσει τις πηγές κρατικών εσόδων και να πετύχει την απεξάρτηση της οικονομίας από το πετρέλαιο. Σύμφωνα με το «Οραμα 2030», στοχεύει στην άνθηση εγχώριας βιομηχανίας Τουρισμού, παραγωγής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές, ακόμα και από πυρηνικούς σταθμούς.

Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα των «New York Times», μάλιστα, το Ριάντ επιχείρησε να διαπραγματευτεί τη βελτίωση των σχέσεων με το Ισραήλ, με αντάλλαγμα βοήθεια για τη δημιουργία πυρηνικού προγράμματος «για ειρηνικούς σκοπούς» και την αξιοποίηση των σημαντικών εγχώριων κοιτασμάτων ουρανίου, ώστε να γίνει και εξαγωγέας πυρηνικών καυσίμων.

Τις επιδιώξεις του αυτές φαίνεται ότι τις παζαρεύει και με άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, όπως η Κίνα και η Ρωσία.

Συνολικότερα μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο πολλαπλασιάστηκαν οι διαφοροποιήσεις της Σαουδικής Αραβίας με τις ΗΠΑ.

Ετσι, στις 27/3 το Ριάντ αποφάσισε να υποβάλει αίτηση ένταξης στον ρωσο-κινεζικό Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (στον οποίο έγινε ήδη μέλος το Ιράν).

Αποφάσισε επίσης να προχωρήσει σε εξαγωγές πετρελαίου με παράκαμψη του δολαρίου και να στηρίξει την πρόταση της Ρωσίας για νέα ημερήσια μείωση της πετρελαϊκής παραγωγής στο πλαίσιο του OPEC+, κατά επιπλέον 1,16 δισ. βαρέλια πετρελαίου, παρά τις πιέσεις από ΗΠΑ και ΕΕ ενάντια σε μια τέτοια απόφαση, που μεταξύ άλλων αδυνατίζει την προσπάθεια να πληγούν τα έσοδα της Μόσχας από την πώληση ρωσικού πετρελαίου.

Να σημειωθεί ότι η Σαουδική Αραβία ήταν ο μεγαλύτερος αποδέκτης κινεζικών επενδύσεων μεταξύ 2020 - 2022 (πάνω από 5,5 δισ. δολάρια), αλλά και η τρίτη χώρα σε κινεζικές επενδύσεις ανάμεσα σε δεκάδες άλλες που συμμετέχουν στην κινεζική πρωτοβουλία «Μία Ζώνη - Ενας Δρόμος». Οι επενδύσεις αυτές «κουμπώνουν» με τα σχέδια του Ριάντ για «απεξάρτηση» της οικονομίας από το πετρέλαιο, όπως και με το ενδιαφέρον της Κίνας να προωθήσει τα γεωπολιτικά της συμφέροντα σε αγορές της Μέσης Ανατολής, της Ευρώπης και της Αφρικής μέσω της Αραβικής Χερσονήσου και του Ιράν, με το οποίο επίσης έχει αναπτύξει ανθηρές σχέσεις, με πλάνο 25ετίας.

Σχετική με όλα αυτά είναι η σημαντική επίσκεψη που πραγματοποίησε μόλις τον περασμένο Δεκέμβρη στη Σαουδική Αραβία ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, όπως και η απόφασή του να υπογράψει μαζί με τον Σαουδάραβα βασιλιά Σαλμάν μια «περιεκτική στρατηγική συμφωνία εταιρικής σχέσης», με βάση την οποία δεσμεύτηκαν να πραγματοποιούν εξαμηνιαίες συναντήσεις και να ενισχύσουν τους διμερείς δεσμούς. Η συνάντηση των δύο ηγετών κατέληξε σε τουλάχιστον 30 μνημόνια ενίσχυσης της συνεργασίας σε ποικίλους τομείς.

Ο Κινέζος Πρόεδρος συμμετείχε επίσης στη Σύνοδο Κορυφής του Συμβουλίου Συνεργασίας Κίνας - Κόλπου (GCC) στις 9/12/2022, όπου δεσμεύτηκε να χρησιμοποιεί περισσότερο το κινεζικό νόμισμα (γουάν) για τις αγορές Ενέργειας, αντί των αμερικανικών δολαρίων.

Το Ριάντ διαφοροποιείται επίσης στην πολιτική «απομόνωσης» του Προέδρου Μπασάρ Ασαντ της Συρίας, την οποία τηρούν απαρέγκλιτα οι ΗΠΑ από το 2011.

Την ίδια ώρα, αναπτύσσονται ολοένα και περισσότερο οι οικονομικές και γεωπολιτικές σχέσεις της Κίνας με το Ιράν.

Υπενθυμίζεται ότι τον Μάρτη του 2021, Τεχεράνη και Πεκίνο υπέγραψαν 25ετές Σχέδιο Συνολικής Συνεργασίας. Το σύμφωνο προσφέρει στην Τεχεράνη κινεζικές επενδύσεις εκατοντάδων δισ. δολαρίων σε υποδομές παντός είδους.

Αυτά τα κοινά συμφέροντα δεν περιορίζονται στην οικονομία αλλά εκτείνονται και σε στρατιωτικό επίπεδο, όπως αποδεικνύουν τα κατά καιρούς κοινά στρατιωτικά γυμνάσια Κίνας και Ιράν.

Σε ό,τι αφορά την πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, έχει ιδιαίτερη σημασία και για την Τεχεράνη, καθώς η κυβέρνηση του Προέδρου Ε. Ραϊσί ρίχνει βάρος στη βελτίωση των γειτονικών και περιφερειακών σχέσεων, επιλέγοντας παράλληλα να συνεχίσει τα παζάρια με τις ΗΠΑ και άλλες χώρες της Δύσης. Κεντρικό ρόλο σε αυτά τα παζάρια παίζει η προσπάθεια της Τεχεράνης να διατηρηθεί ένα βασικό μέρος της διεθνούς Συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα, παρά τη μονομερή αποχώρηση των ΗΠΑ το 2018, τις επακόλουθες δυτικές κυρώσεις και τις απειλές του Ισραήλ. Διάφορες τοποθετήσεις παρουσίαζαν αυτά τα παζάρια να βρίσκονται σε ένα προχωρημένο στάδιο, ωστόσο ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος στην Ουκρανία και η όξυνση της αντιπαράθεσης Δύσης - Ρωσίας φαίνεται να περιέπλεξαν την εξέλιξή τους.

Μέσα σ' αυτό το πλέγμα, το Ιράν ήδη από το 2018 επιλέγει να αναβαθμίσει και να βελτιώσει τις σχέσεις του με γειτονικές χώρες, με πρώτες τα ΗΑΕ και το Κουβέιτ, εντείνει τις στενές σχέσεις με τη Ρωσία (όπως έδειξε και το ταξίδι του Ραϊσί στη Μόσχα τον Ιανουάριο του 2022, αλλά και η αναβαθμισμένη στρατιωτική συνεργασία των δύο πλευρών) και εμβαθύνει τις σχέσεις με την Κίνα, έχοντας ήδη ενταχθεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης.