Ο Σωκράτης Καψάσκης υπήρξε "ποιητής" και "εραστής" του αληθινά ποιοτικού και προοδευτικού κινηματογράφου, με τις ταινίες που πρόβαλε στο "Στούντιο". Οταν άφησε τη σκοτεινή αίθουσα, μεταλαμπάδευσε, σεμνά και αθόρυβα, τον "έρωτά" του στα ποιητικά και πεζογραφικά βιβλία του. Το 1990 ήρθε η "μνημειακή" μετάφραση ενός κορυφαίου έργου του αιώνα μας, του "Οδυσσέα" του Τζόις, για την οποία ανταμείφθηκε με το "Ευρωπαϊκό Βραβείο" (1991). Το 1990 φανέρωσε τον "έρωτά" του και για τη μελέτη ("Η ιδεολογική και πολιτική διαμόρφωση του Διονυσίου Σολωμού"). Φέτος, με δύο νέα βιβλία του, που όπως διαφαίνεται θα βρουν υποστηρικτές, αλλά και επικριτές, αποδείχνεται και ρηξικέλευθος "ποιητής" της έρευνας, αφού τολμά να ψάξει κάτω από την επιφάνεια της επικρατούσας, κατεστημένης φιλολογικο - ιδεολογικής άποψης για το βίο, την κοινωνική στάση, το έργο των δύο κορυφαίων Επτανησίων ποιητών: Του Σολωμού και του Κάλβου.

Αναφερόμαστε στα βιβλία του "Στοιχεία βιογραφίας Διονυσίου Σολωμού" (670 σελ.) και "Μοναχικοί μαυροντυμένοι περιπατητές της Κέρκυρας Διονύσιος Σολωμός - Ανδρέας Κάλβος" (210 σελ.), τα οποία παρουσιάστηκαν χτες από τις εκδόσεις "τυπωθείτω",με ομιλητές τον εκδότη Γιώργο Δαρδανό,τον φιλόλογο Ευριπίδη Γαλαντούδη,τον υπουργό Πολιτισμού Ευάγγελο Βενιζέλο και τον συγγραφέα. Πρόκειται για βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν πλατιά, να μελετηθούν από τους ειδικούς και να αποτελέσουν "βάση" προώθησης της σχετικής έρευνας, που θα αντιμετωπίζει με ιδεολογικο - κοινωνική τόλμη και θα τοποθετεί στο σωστό "βάθρο" τους το βίο και τις κοινωνικές ιδέες των δύο ποιητών, σε σχέση με την εποχή τους, τις επαναστατικές ιδέες και τα κοινωνικά αιτήματά της.

Ο Σ. Καψάσκης κάνει την αρχή, αποδεσμευόμενος από το μυθοποιητικό πλέγμα ιδανικοποίησης του βίου και των ιδεών του Σολωμού. Πλέγμα που - και λόγω έλλειψης γραπτών στοιχείων και από όσους γνώριζαν τον Κάλβο στα 26 χρόνια παραμονής του στην Κέρκυρα, αλλά και γραμμένα από τον ίδιο - άφησε στη σιωπή τις προωθημένες ιδέες και την επαναστατική δράση του Κάλβου στον ευρωπαϊκό χώρο, αλλά και σμίκρυνε κατά πολύ, αν δεν το υποβάθμισε συστηματικά, έναντι του Σολωμικού, και το έργο του αυτό καθ' αυτό. Η έρευνα του Σ. Καψάσκη αναδείχνει τα ελαττώματα χαρακτήρα του, χαρακτηριζόμενου ως εθνικού ποιητή, Σολωμού, τις εξαρτήσεις, τις κατά καιρούς κοινωνικο - πολιτικές ταλαντεύσεις και συμβιβασμούς (ακόμη και με τον Αγγλο επικυρίαρχο), το μακρόχρονο δικαστικό αγώνα του για απόκτηση του τίτλου ευγενίας και της πατρικής περιουσίας του και την αποδοχή και προβολή που του πρόσφερε η δυτικοθραφής επτανησιακή αστική κοινωνία. Αντίστροφα,στους "Περιπατητές της Κέρκυρας" ο Σ. Καψάσκης αναδείχνει, ως ουσιώδη διαφορά μεταξύ των δύο ποιητών, το ήθος, την ακεραιότητα, την ιδεολογική σταθερότητα, τη σεμνότητα του μοναχικού Κάλβου, ο οποίος αντιμετωπίστηκε με εχθρότητα από τους θαυμαστές του Σολωμού και γενικότερα από την αγγλοκρατούμενη επτανησιακή κοινωνία.

Η Ευγενία Φακίνου στους "Εκατό δρόμους και μία νύχτα", περπατώντας το κορινθιακό και αρκαδικό χώμα ψάχνει και βρίσκει το μυστικό της συνέχειας στις αφηγήσεις απλών χωρικών, σ' αλαφροϊσκιωτους, που πατούν στον ίδιο τόπο, όπου η μυθολογία είχε αφήσει τ' αχνάρια της.

Κι είναι η γραφή της γοητεία κι όνειρο να την περνάς και να τη ρουφάς σα νάμα μεγάλης αγάπης, που, ξεκινώντας από τη γνώση, σημαίνει τη διαρκή παρουσία των μεγάλων στιγμών που χάραξαν την παράδοσή μας. Κι εμμένει: Φυλάξτε τα ελληνικά, τα δικά μας, καθώς η τηλεόραση και όλα τα ΜΜΕ έχουν βαλθεί ν' αλλοιώνουν, κάποτε ανεπανόρθωτα, τη συνείδηση και να την οδηγούν σε ξένες άσχετες στράτες, σβήνοντας έτσι αχνάρια βαθιά χιλιάδων χρόνων (Εκδόσεις "Καστανιώτης" 1997).

Με τη φανταστική γλώσσα του παραμυθιού η Μάρω Λοϊζου,που το συγγραφικό της έργο αναλώνεται για τα παιδιά, αναλαβαίνει στ' "Αθάνατο νερό",ένα απίθανο ταξίδι σ' όλους τους ιστορικούς χώρους της Ελλάδας για να επισημάνει τα πολιτιστικά στοιχεία, που 'ναι φυλαγμένα στα αρχαία κείμενα και τους μύθους - παραμύθια, σχετικά με τη λατρεία του Ορφέα - Απόλλωνα - Ηλιου (και το συμβολισμό τους), την καλλιέργεια των σιτηρών (απαριθμούνται όλα τα είδη του σταριού και πού φύονται), τη λειτουργία των μύλων και τον πλούτο και την ποικιλία των θρύλων γύρω από προαιώνια στοιχειά που κυκλοφορούν στα δάση, στα βουνά, στα ποτάμια, τις νύχτες του χειμώνα, της άνοιξης και του καλοκαιριού. Ταξίδι μαγικό μέσα στο χώρο και το χρόνο, με πάθος και δύναμη γραφής που χαρακτηρίζουν την Μάρω Λοϊζου (Εκδόσεις "Κέδρος", 1997).

Τι καλύτεροι οδηγοί για το καλοκαίρι που 'ρθε, αυτά τα δύο βιβλία;

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Αισθαντικός ποιητής ο Νίκος Δεληγιάννη πραγματώνει, στην τέταρτη συλλογή του, το ζητούμενο της ποίησης: Συγκινεί τόσο στην "αντικειμενική" θεματική του όσο και όταν, περνώντας το φράγμα το προσωπικού πόνου, θρηνεί σε παλλόμενους στίχους τον πρόωρο θάνατο του επίσης ποιητή και συγγραφέα αδελφού του Γιώργου Δεληγιάννη (1992): "Από σένα τώρα ζητώ να εγερθείς/ γιατί το ταξίδι αυτό δεν έχει τέλος/ κι είναι ακυβέρνητη στη μέση/ του πελάγου/ η Αργώ που οδηγούσες. / Κοίταξε αυτά τα φώτα των πόλεων/ τρεμοσβήνουν αγιάζοντας/ την ύπαρξή σου...".

Το ίδιο υποβλητική φωνή, όταν συμβολοποιεί πράγματα και καταστάσεις, όπως ένα "εγκαταλειμμένο", άλλοτε σφριγηλό, λιμάνι: "Οι γερανοί που σκούριαζαν/ η προβλήτα του που μαύριζε/ αποζητούσαν ένα πλοίο να φανεί στον ορίζοντα/ για ν' αντικρίσει ο καπετάνιος του/ αυτά τα ύδατα του φωτός/ και μαγεμένος να στρέψει εκεί το πηδάλιό του".

Στην επόμενη ποιητική σύνθεση και στα επόμενα ποιήματα, η θάλασσα επίσης κυριαρχεί, μαρτυρώντας ισχυρό δεσμό του ποιητή μαζί της, αν και με κάποια περιγραφική μεγαλοστομία: "Ποιος είπε πως η θάλασσα/ μπορεί να υποταχθεί/ διαρρέουσα την κοιτίδα του χρόνου; / Μήπως σ' αυτήν δε βουτούν/ για ν' αφήσουν τη στερνή τους ανάσα/ οι αιώνες/ κι απ' αυτή δε σκαρφαλώνουν/ το πρωί οι ορίζοντες στο στερέωμα;".

Θαλασσινά θέματα έχουν και τα νοσταλγικά σχέδια (μελάνι) του ζωγράφου Διονυσίου Γραικού (Εκδόσεις "Ιδμων",ιδρυτής τους ο ίδιος, ο ποιητής, Αριστείδου 10 - 12, τηλ. 50.15.550).

Μανώλης ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ

Σαν πρώτη παρουσία της, η Σ. Ε. - Γ. βαδίζει σε γερά θεμέλια, αφού και ταλέντο διαθέτει κι έμπνευση. Ερωτική η ποιητική της φωνή γεμίζει με λυρικούς τόνους τους στίχους της. Ωστόσο, δε μένει αμέτοχη και στο κοινωνικοπολιτικό "γίγνεσθαι" κι αυτό σηματοδοτεί την ευαισθησία της.

Το ποιητικό της ένστικτο την οδηγεί συχνά σε κορόνες βερμπαλισμού, αλλά χωρίς να νεκρώσει τις κοινωνικές της αντένες. Πάντα υπογραμμίζει τα κατά τη γνώμη της κακώς κείμενα.

Εχει ακόμα δρόμο, ώστε ν' απαλλάξει τους στίχους της από πολλά που μειώνουν την ουσία και χαλαρώνουν το ρυθμό των ποιημάτων.

Οπου αφαιρεί, γίνεται συμπαγής και ελέγχεται. Ο αναγνώστης θα βρει πολλά χαρίσματα και στη θεματογραφία της και στο λόγο της. "Βράδιασε / τα χείλη η πίκρα σφράγισε, / μα η ελπίδα τα βλέφαρα κρατά/ βουβά στους στοχασμούς. / Στοχαστήκαμε. / Το καλοκαίρι που μας άρπαξαν/ και το χειμώνα που μας φόρτωσαν/ στα στήθη μας τα φωτισμένα. /" (Εκδόσεις "Ιωλκός",1997).

Η Κική Κανάρη εξηγεί στις σημειώσεις τι ακριβώς είναι οι κολοκύνθες της Ερήμου. Πρόκειται για τροπικό φυτό, πολύ πικρό. Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί η ποιήτρια διάλεξε αυτόν τον τίτλο. Οταν διαβάσει την ποιητική συλλογή, θα καταλάβει και την επιλογή του τίτλου.

Η Κ. Κ. έχει μεγάλη πίκρα για τη ζωή, τους φίλους, τους παρόντες και τους απόντες. Εχει πίκρα και μια ειρωνεία για όλους και για όλα. Φαίνεται ότι κάποτε πνίγηκε μέσα σε "καταιγίδες" της ζωής και ψάχνοντας τρόπο να λυτρωθεί βρήκε την ποίηση. Δεν κατάφερε όμως, παρά τη γλωσσική της αρτιότητα, να δώσει τίποτα περισσότερο από εικόνες καθημερινής εξουθένωσης, πνευματικής και σωματικής.

Είναι, όμως, αληθινή. Μέσα στην αλήθεια της και τη φλύαρη απεικόνιση καταστάσεων και ψυχικών διεργασιών, τόλμησε τις λεπτομερείς περιγραφές. Ωστόσο, υπάρχει εμπλοκή, μεταξύ ποίησης, πεζού και θεατρικότητας. Αυτή η εμπλοκή ήταν το ζητούμενο της ποιήτριας; (Εκδόσεις "Πλανόδιον",1997).

Φαίδρα ΖΑΜΠΑΘΑ - ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΥ

Το περιοδικό "διαβάζω",για τρίτη χρονιά φέτος, απένειμε τα Λογοτεχνικά Βραβεία 1997.Η Επιτροπή Κριτικών, Βαγγέλης Αθανασόπουλος, Αλέξης Ζήρας, Ελισάβετ Γκοτζιά, Μισέλ Φάις, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου,απένειμε τα εξής βραβεία: Ποίησης,στον Νίκο Φωκά για το έργο του "Στον ποταμό Κολύμα" (εκδόσεις "Υψιλον"). Μυθιστορήματος,στον Φαίδωνα Ταμβακάκη για τους "Ναυαγούς της Πασιφάης" ("Εστία"). Διηγήματος, δεν απονεμήθηκε. Πρωτοεμφανιζόμενου πεζογράφου,στον Τάσο Χατζητάτση για το βιβλίο "Εντεκα σικελιανοί εσπερινοί ("Εντευκτήριο").

Η απονομή έγινε, στις 10/6, στο αίθριο της "Στοάς του Βιβλίου". Μετά την απονομή, οι ηθοποιοί Αλέκα Παϊζη, Θέμις Μπαζάκα, Γιώτα Φέστα διάβασαν χαρακτηριστικά αποσπάσματα των βραβευμένων βιβλίων, ενώ στους βραβευμένους προσφέρθηκαν αναμνηστικός πάπυρος του "διαβάζω", συμβολικό χρηματικό ποσόν, σετ συλλεκτικών στυλογράφων, τα βραβευμένα βιβλία με καλλιτεχνική βιβλιοδεσία. Η εκδήλωση έκλεισε με συναυλία των Μελίνας Κανά, Λιζέτας Καλημέρη.

Στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων (Ακαδημίας 50), αύριο (7 μμ), οι εκδόσεις "Πλέθρον" θα παρουσιάσουν το βιβλίο του Π. Γ. Βότση "Μακεντόντσεκο: οδοιπορικό μιας πίκρας".Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι Φίλιππος Ηλιού, Μαρίνα Μαροπούλου, Μιχάλης Γκανάς.

• Εκδήλωση για τα παιδιά διοργανώνει το Σάββατο (11 πμ) το παιδικό βιβλιοπωλείο της "Πρωτοπορίας" (Γραβιάς 9). Η Βούλα Μάστορη θα παρουσιάσει τα νέα της βιβλία της σειράς "Απορίες παιδιών",ενώ ο εικονογράφος της σειράς Νικόλας Ανδρικόπουλος θα δείξει στους μικρούς με καλλιτεχνικές ανησυχίες και απορίες τα μυστικά της δουλιάς του.