Στα μέσα της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, η αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία και τα κόμματα που την υπηρετούν αδυνατούν να μεταμφιέσουν τη δικτατορία του κεφαλαίου και συνακόλουθα τις υφέρπουσες πλην όμως εφιαλτικά ευδιάκριτες πτυχές στρατιωτικοποίησης της κοινωνίας και εκφασισμού του δημόσιου βίου. Τα δε θεσμικά όργανα του διεθνούς κεφαλαιοκρατικού συστήματος, παρά τα προπαγανδιστικά φληναφήματα περί «εξανθρωπισμού του καπιταλισμού», αποτελούν την εμπροσθοφυλακή αντιλαϊκών πολιτικών και ευθυγράμμισης με φασιστικά ιδεώδη και ντιρεκτίβες «οικονομίας πολέμου». Καθώς δε ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και ενδοαστικοί ανταγωνισμοί κλιμακώνονται ραγδαία, υπάρχει στροφή στην «οικονομία πολέμου».

Σήμερα 34 χώρες ασκούν ουσιαστική επιρροή, σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1970, που δεν ξεπερνούσαν τις 6. Καταγράφεται ένας παγκόσμιος κατακερματισμός ισχύος. Παράλληλα, στον χρόνο που διανύουμε 97 χώρες βρίσκονται σε κατάσταση εχθροπραξιών. Σύμφωνα με την έκθεση του Institute for Economics & Peace (IEP)¹, ο οικονομικός αντίκτυπος της εμπόλεμης βίας στην παγκόσμια οικονομία το 2024 άγγιξε τα 19,97 τρισεκατομμύρια δολάρια με όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (ΙΑΔ). Το ποσό ισοδυναμεί με το 11,6% του ακαθάριστου παγκόσμιου προϊόντος. Οι δε τρέχουσες στρατιωτικές δαπάνες της Ευρώπης είναι σχεδόν τετραπλάσιες από αυτές της Ρωσίας, την ώρα που 94 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ ζουν σε συνθήκες φτώχειας, και το πλουσιότερο 10% των 36 κρατών της ηπείρου κατέχει το 67% του πλούτου, ενώ το φτωχότερο μισό των ενηλίκων μόνο το 1,2%.²

Πρόδηλα οι οξύτατες μιλιταριστικές μορφές - στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και ο κατά τον Λίμπκνεχτ εσωτερικός μιλιταρισμός, δηλαδή η επιθετικότητα της αστικής τάξης - αποτελούν τον σιδερένιο μηχανισμό της στρατοκρατικής οικονομίας. Η (επ)έκταση της «οικονομίας πολέμου» δείχνει τον αντιδραστικό χαρακτήρα της καπιταλιστικής αναπαραγωγής. Ο Β. Ι. Λένιν³ αποκαλούσε τούτο το σύστημα «στρατιωτικό κάτεργο για τους εργάτες, στρατιωτική περιφρούρηση των κερδών των καπιταλιστών».

Αυτόν ακριβώς τον μηχανισμό περιφρούρησης ασκεί ιστορικά και μεθοδευμένα η Ελβετία, καλλιεργώντας ταυτόχρονα τον μύθο της «ουδέτερης» χώρας. Οι Ελβετοί καπιταλιστές επιζητούν επειγόντως μεταρρυθμίσεις, ώστε να βελτιώσουν τις συνθήκες κέρδους εντός και εκτός συνόρων. Είναι σχετική η έκθεση της Επιτροπής του υπουργείου Αμυνας, που το 2023 επιζητούσε την αναθεώρηση της «ουδετερότητας».

Επομένως, μόνο τυχαίο γεγονός δεν αποτελεί η έγκριση του ελβετικού κοινοβούλιου (2025) για αύξηση του προϋπολογισμού που είχε προηγουμένως ζητήσει η Γερουσία για τις Ενοπλες Δυνάμεις (2025 - 2028) κατά 4 δισεκατομμύρια ελβετικά φράγκα (CHF), αγγίζοντας συνολικά τα 29,8 δισ. CHF. Παρά το κυβερνητικό αφήγημα⁴ ότι το ελβετικό κράτος πρόνοιας «δεν πρόκειται να διαλυθεί», η αλήθεια είναι ότι στον προϋπολογισμό έγιναν τεράστιες περικοπές στην Εκπαίδευση, στην Κοινωνική Πρόνοια, στην Υγεία ή στην πολιτική για το κλίμα. Είναι φανερό πως οι Ελβετοί καπιταλιστές στοχεύουν στη στρατιωτική περιφρούρηση των κερδών τους.

Συνεπώς, τα περί ουδετερότητας είναι απάτη. Αλλωστε το ίδιο το κεφάλαιο - όπως έλεγε ο Μάρξ⁵ - δεν είναι ουδέτερο. Το κατ' ευφημισμόν «ειρηνικό» και «ουδέτερο» αφήγημα της Ελβετίας κατεδαφίστηκε παντελώς τον περασμένο Μάη, που το ίδιο το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε ότι συνεργάζεται στενά με την Ελβετία. Προηγήθηκε έκθεση (2024) του Ελβετού υπουργού Αμυνας η οποία υποστήριζε αυξημένη συνεργασία με το ΝΑΤΟ. Ιστορικά το περί «ουδετερότητας» μύθευμα χρονολογείται από το 1515, όταν η Ελβετία ηττήθηκε στη Μάχη του Marignano, υπογράφοντας «διαρκή ειρήνη» με τη Γαλλία. Με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648) ανεξαρτητοποιήθηκε από την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ενώ στο Συνέδριο της Βιέννης (1815) αναγνωρίστηκε η «ουδετερότητά» της.

Η αλήθεια είναι ότι παρά τη μακροχρόνια «ουδετερότητα» η Ελβετία αποτελεί τον 14ο μεγαλύτερο προμηθευτή όπλων παγκοσμίως. Μόνο το 2024 εξήγαγε πολεμικό υλικό σε 60 χώρες. Εξάλλου, προμηθευτής υπήρξε και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, περίοδο που κορυφώθηκαν οι συναλλαγές ελβετικών τραπεζών - της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS) - με τη γερμανική Reichsbank και ναζί αξιωματούχους. Αυτό το ιστορικό, σε συνάρτηση με την ελβετική εμπλοκή στο πλευρό των ΗΠΑ κατά την εισβολή στο Αφγανιστάν, τις πρόσφατες κυρώσεις κατά της Ρωσίας (Φλεβάρης 2022) και τη δομική στρατιωτική συνεργασία με το ΝΑΤΟ, κατεδαφίζει τους περί «ουδετερότητας» μύθους.

Σε ό,τι αφορά το ΝΑΤΟ, σημειώνουμε πως τον Μάρτη η Ελβετία έγινε μέλος (μαζί με Αυστραλία, Ιαπωνία, Νότια Κορέα και Ουκρανία) του ΝΑΤΟικού Οργανισμού Επιστήμης και Τεχνολογίας (STO). Πρόκειται για οργανισμό⁶ του ΝΑΤΟ όπου υπηρετούν 5.000 εμπειρογνώμονες και ερευνητές 40 χωρών που διαχειρίζονται πάνω από 400 ερευνητικά έργα. Ελβετικά ακαδημαϊκά ιδρύματα - π.χ. «The Paul Scherrer Institute», «University of Zurich», «Zurich University of Applied Sciences» - και ελβετικοί όμιλοι πολεμικής βιομηχανίας, όπως η RUAG, συμμετέχουν⁷ στις επιτροπές εμπειρογνωμόνων του ΝΑΤΟικού STO.

Από έκθεση της BankTrack (2024) προκύπτει ότι ελβετικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα - όπως η UBS - χρηματοδοτούν ισραηλινές εταιρείες στον κλάδο της πολεμικής βιομηχανίας. Επιπλέον, η RUAG έχει συνεργαστεί με ισραηλινούς κατασκευαστές όπλων για ανάπτυξη βομβών διασποράς. Ηδη από το 1988 ο ελβετικός στρατός δαπανούσε εκατομμύρια φράγκα σε έρευνα για βόμβες διασποράς στο Ισραήλ. Οι βόμβες διασποράς που εξαπολύθηκαν στον Λίβανο (2006) ήταν μέρος αυτής της συνεργασίας. Παράλληλα, η ελβετική κυβέρνηση δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη Παλαιστινιακού κράτους. Πρόδηλα η Ελβετία έχει ευθυγραμμιστεί με τη θεσμοθετημένη βία της δικτατορίας του κεφαλαίου και των ιμπεριαλιστικών εμπλοκών των ΝΑΤΟ - ΗΠΑ - ΕΕ σε όλο τον κόσμο, επιβεβαιώνοντας πως το αφήγημα της «ουδετερότητας» είναι κίβδηλο.

Γενικά στη μαρξιστική φιλοσοφία η έννοια της «ουδετερότητας» απορρίπτεται, επειδή ακριβώς όλα τα κοινωνικά φαινόμενα είναι εγγενώς πολιτικά και συνδεδεμένα με τις υπάρχουσες δομές εξουσίας και τους ταξικούς αγώνες. Ο Μαρξ⁸ δεν αντιμετώπιζε το κράτος ως ουδέτερο σώμα. Αντίθετα, το προσέγγιζε ως «φριχτό παρασιτικό σώμα» της αστικής δημοκρατίας, που έχει «με το μέρος της την αριστοκρατία του χρήματος, τη βιομηχανική αστική τάξη, τις μεσαίες τάξεις, τους μικροαστούς, τον στρατό».⁹

Σε μια ταξική κοινωνία δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική, πολιτισμική, οικονομική, πολιτική και επιστημολογική ουδετερότητα. Μαρξ και Ενγκελς στην «Καταγωγή της Οικογένειας, της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους» αλλά και στη «Γερμανική Ιδεολογία» ανέπτυξαν τη θέση ότι το κράτος εμφανίστηκε ως αποτέλεσμα της ύπαρξης ταξικών αντιθέσεων. Συμπερασματικά, κόμματα και πολιτικοί βραχίονες του καπιταλισμού δικαιολογούν τις πολιτικές της «οικονομίας πολέμου», στρεβλώνοντας κυριολεκτικά τη σημασία των λέξεων. Η «ουδετερότητα» στο λεξιλόγιο της αστικής δημοκρατίας φορτίζεται με διεστραμμένη λογική και αντίληψη και τερατώδη ψέματα, ενισχύοντας έτσι τη σύγχυση. Εξάλλου η γλώσσα - υλικό φαινόμενο βαθιά συνυφασμένο με τις κοινωνικές συνθήκες - δεν είναι ουδέτερη.

Συνολικά, για το ΚΚΕ δεν υπάρχει ουδετερότητα. Υπάρχουν μια διαρθρωτική αλληλεξάρτηση του συνόλου των καπιταλιστικών κρατών και «υποκριτικές πατριωτικές φράσεις» που - σύμφωνα με τον Λένιν¹⁰ - χρησιμοποιεί η αστική τάξη της κάθε χώρας προκειμένου «να κάνει πιστευτό ότι επιδιώκει να νικήσει τον αντίπαλο όχι για λόγους ληστείας και αρπαγής των εδαφών του μα για την απελευθέρωση όλων των άλλων λαών, εκτός του δικού της». Καθώς η αποσύνθεση του καπιταλισμού φουντώνει, ο ιμπεριαλισμός αυξάνει την επιθετικότητά του, εξυφαίνοντας ένα δυστοπικό μέλλον. Γι' αυτό, η δυνατή και σταθερή πάλη για ανατροπή του καπιταλισμού και οικοδόμηση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού παραμένει η μόνη πραγματική διέξοδος για τους λαούς της Ευρώπης.

Παραπομπές:

1. «The Institute for Economics & Peace-IEP (2025): Global Peace Index», June 2025. https://www.economicsandpeace.org/wp-content/uploads/2025/06/GPI-2025-web.pdf.

2. Servet Yanatma (2024), «Mind the Gap! The unfair distribution of wealth in Europe». EuroNews, 29/3/2024. https://www.euronews.com/business/2024/04/01/wealth-inequality-where-in-europe-is-wealth-most-unfairly-distributed.

3. Β. Ι. Λένιν (1986), «Η καταστροφή που μας απειλεί και πώς πρέπει να την καταπολεμήσουμε», Απαντα, τ. 34, Ιούλης - Οκτώβρης 1917, σελ. 191.

4. Kate Romy (2025), «The Swiss welfare state is "not about to be dismantled"». Στο swissinfo (June 10, 2025). https://www.swissinfo.ch/eng/swiss-politics/the-swiss-welfare-state-is-not-about-to-be-dismantled/89487879.

5. Karl Marx (1971), «Grundrisse», edited and translated by David McLellan. New York / London: Harper & Row.

6. Defence Industry Europe (2025): «Republic of Korea, Switzerland and Ukraine join NATO's Enhanced Science & Technology Partnership». March 22, 2025, https://defence-industry.eu/republic-of-korea-switzerland-and-ukraine-join-natos-enhanced-science-technology-partnership.

7. Schweizerische Europapolitik (2025): «Switzerland participates on the NATO Science and Technology Board». Switzerland's European policy FDFA. April 7, 2025, https://www.europa.eda.admin.ch/en/nsb?id=105575.

8. Karl Marx (1975), «Critique of Hegel's Doctrine of State» in «Karl Marx: Early Writings», trans. Rodney Livingstone and Gregor Benton. New York: Vintage.

9. Καρλ Μαρξ, «Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη», «Ριζοσπάστης» ένθετη έκδοση, Κυριακή 5 Φλεβάρη 2012.

10. Β. Ι. Λένιν (1988), «Ο πόλεμος και η σοσιαλδημοκρατία της Ρωσίας» (Απαντα, τόμ. 26, Ιούλης 1914 - Αύγουστος 1915), εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».