Ετσι είχε χαρακτηρίσει πριν μερικά χρόνια ο Nigel Hawkes τη σύγχρονη εκδοχή του πολιτισμού μας, θέλοντας μεταξύ άλλων να δείξει το αδιέξοδο του καταναλωτικού μοντέλου που έχει κυριαρχήσει στις "αναπτυγμένες" χώρες. Ας αναλογιστούμε ότι από το 1945 και μετά τα απόβλητα της χημικής βιομηχανίας έχουν δεκαπενταπλασιαστεί.

Η βιομηχανική δραστηριότητα είναι συνυφασμένη με την παραγωγή αποβλήτων που συνήθως είναι επικίνδυνα. Οταν μάλιστα δεν τηρούνται οι απαραίτητοι έλεγχοι και τα μέτρα προφύλαξης επαφίονται στην "καλή θέληση" των βιομηχάνων, τότε τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται. Πάνω από τα μισά τοξικά απόβλητα προέρχονται από τις χημικές βιομηχανίες, το 20% από την εξόρυξη μετάλλων και το 12% από το πετρέλαιο - άνθρακα. Τα περισσότερα από αυτά καταλήγουν σε λίμνες, λιμνοθάλασσες και τις χωματερές με υποτυπώδεις ελέγχους. Αιτία το υψηλό κόστος καθαρισμού που δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οι καπιταλιστές. Κι όσες φορές αυτό γίνεται, το κόστος μεταφέρεται είτε απ' ευθείας στους καταναλωτές, είτε με χρηματοδότηση του δημοσίου μέσω της φορολογίας. Μόνο στη Βρετανία οι χημικές βιομηχανίες παράγουν 100 εκατομ. τόνους αποβλήτων από τα οποία οι 5 είναι άκρως επικίνδυνοι. Παρ' όλα αυτά η συγκεκριμένη χώρα εξακολουθεί να εισάγει απόβλητα κι άλλων χωρών για καύση, μια και είναι από τις ελάχιστες που διαθέτουν παρόμοια τεχνολογία. Το πιο συνηθισμένο φαινόμενο είναι η εξαγωγή τοξικών σε φτωχές χώρες. Πρόσφατα είναι τα παραδείγματα της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ που με ελάχιστα χρήματα και κυρίως την πολιτική στήριξη κάποιων ευρωπαϊκών χωρών επέτρεψαν τη "ναρκοθέτηση" των εδαφών τους. Το 1930 κοντά στους καταρράχτες του Νιαγάρα μια χημική βιομηχανία έθαψε δεκάδες σιδερένιων βαρελιών με τοξικά. Είκοσι χρόνια μετά χτίστηκε το χωριό Love Canal. Αρχές δεκαετίας του ογδόντα ξαφνικά τα δέντρα μαύρισαν, τα παπούτσια των κατοίκων τρύπαγαν από μια άγνωστη για τους κατοίκους λάσπη και μια απαίσια μυρωδιά πλανιόταν παντού. Οι κάτοικοι παραπονιόνταν για νευρικές διαταραχές, προβλήματα στο συκώτι και οι αποβολές των γυναικών διπλασιάστηκαν. Περίπου 80 χημικές ουσίες ανιχνεύτηκαν, από τις οποίες οι δέκα καρκινογόνες. Η πόλη εκκενώθηκε... Πολύ εντονότερα είναι τα προβλήματα με τα πυρηνικά απόβλητα, θέμα με το οποίο θα ασχοληθούμε άλλη φορά.

Μόνο η Ν. Υόρκη παράγει καθημερινά 24.000 τόνους οικιακά απορρίμματα που στην πλειοψηφία τους είναι υλικά συσκευασίας από πλαστικό, δηλαδή ένα εξαιρετικά δύσκολο "αποδημήσιμο" προϊόν. Το υπάρχον πρότυπο στις πλούσιες χώρες έχει επιβάλει όρους όπως "χρήσιμη ζωή" που οδηγούν τους καταναλωτές στην αντικατάσταση προϊόντων χωρίς πραγματική αιτία. Οι φτωχές χώρες παράγουν το 25% των σκουπιδιών συγκριτικά με χώρες όπως η Βρετανία, οι ΗΠΑ, η Γαλλία κ.ά. Δεκάδες χιλιάδες εξαθλιωμένοι κάτοικοι των μεγαλουπόλεων ζουν από τα σκουπίδια των άλλων. Στο Κάιρο υπολογίζονται στους 30.000, στο Μεξικό στους 15.000 κ.ο.κ. Ανάμεσα στα οικιακά απορρίμματα πολλά είναι επικίνδυνα, όπως φάρμακα, διαλυτικά, μπαταρίες, ουσίες κλιματιστικών. Να προσθέσουμε και τα ανθρώπινα περιττώματα, που στις τριτοκοσμικές χώρες μεταφέρονται μέσω των υπονόμων χωρίς την παραμικρή επεξεργασία. Ετσι ουσίες που θα μπορούσαν να μετατραπούν σε λίπασμα καταλήγουν στις θάλασσες προξενώντας μόλυνση κι επειδή υπάρχει διασπορά, υποβάθμιση και συχνά δηλητηρίαση του πόσιμου νερού.

Το σημερινό πρόβλημα να λυθεί οριστικά είναι αδύνατο. Κι αυτό γιατί, όπως είδη σημειώσαμε είναι συνδεδεμένο με το καπιταλιστικό σύστημα κι ό,τι αυτό επιβάλει στους καταναλωτές. Ομως θα μπορούσε να υπάρξει μεγάλη ανακούφιση στις μεγαλουπόλεις, αφού πολλά από τα σκουπίδια που πετιούνται καθημερινά κάθε άλλο παρά άχρηστα είναι. Τα γυαλιά λχ μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν τουλάχιστο 30 φορές. Το χαρτί ανακυκλώνεται κι ένα πρόγραμμα που εφαρμόστηκε πριν μερικά χρόνια σε εννέα βιομηχανικές χώρες υπολογίστηκε, ότι έσωσε 4.000.000 στρέμματα δασικής έκτασης. Μεγάλη πρόοδος έγινε τελευταία στον τεμαχισμό και τη συλλογή χρήσιμων τμημάτων από αυτοκίνητα. Στη Σουηδία το 1/4 των στερεών απορριμμάτων μετατρέπεται σε κοπρόχωμα και ανακυκλώνεται. Αν όμως φτάσουμε στο επιθυμητό επίπεδο να συλλέγουμε τα χρήσιμα σκουπίδια, το ζήτημα παραμένει τι γίνεται με τα υπόλοιπα. Το μοντέλο με τις χωματερές έχει φτάσει στα όριά του. Βέβαια επιδέχεται αλλαγές που μπορούν να οδηγήσουν στην παραγωγή μεθανίου (μετά από σάπισμα). Πρέπει να καταγραφεί για λόγους δεοντολογίας η λύση της καύσης. Το μειονέκτημα είναι η παραγωγή τοξικών αερίων και το υψηλό κόστος κατασκευής. Δανία, Ιαπωνία, Ελβετία καίνε πάνω από το 50% των σκουπιδιών τους. Ομως στη Δανία έχει επιτευχθεί μια μικρή πόλη, από την καύση να έχει κατορθώσει να εξασφαλίζει το σύνολο των αναγκών της σε ενέργεια. Η λύση αυτή για την Ελλάδα δεν μπορεί να επιλεγεί, γιατί πέρα από τη ρύπανση υπάρχει διαφορετική ποιότητα σκουπιδιών.