Οι θοροί είναι τα σπέρματα της γης, δηλαδή τα μέταλλα, γι' αυτό και Θορικός η περιοχή με τα αρχαία, δίπλα στα οποία έστησε τα φουγάρα της η ΔΕΗ. Λαύρα είναι το μονοπάτι που οδηγεί στα μεταλλεία, γι' αυτό και Λαύριο η πόλη δίπλα στα μεταλλεία, στα οποία βασίστηκε η ανά τους αιώνες περιοδική ζωή στην περιοχή. Ψυχ-αγωγοί λέγονταν οι τρύπες στο βουνό που τροφοδοτούσαν με αέρα τις στοές, όπου δούλευαν οι δούλοι. Οι χιλιάδες δούλοι, που, όταν σταματούσαν να δουλεύουν, σταμάταγαν και οι εξουσιαστές τους να έχουν κέρδη, ενίοτε έχαναν και τον πόλεμο, όπως οι Αθηναίοι. Αυτοί οι δούλοι, λοιπόν, είτε απουσιάζουν, είτε αναφέρονται σε κάποια υποπαράγραφο στις κατά καιρούς αναφορές που γίνονται στους θορούς αυτής της γης.

Ισως να 'ναι κι αυτός ένας λόγος, που η ιστορία δε γράφεται ποτέ στην ώρα της. Για να μπορούν οι επίγονοι να ερμηνεύουν και να χρησιμοποιούν τα σημάδια των πρωταγωνιστών κατά πώς βολεύει. Πολύ περισσότερο, όταν πρόκειται για σημάδια, όπως αυτά της δουλιάς των δούλων, παλιών και σύγχρονων, σημάδια ικανά από μόνα τους και σήμερα να κάνουν κι άλλους πλούσιους, να δοξάσουν επιγόνους, που δεν έσκαψαν ποτέ τη γη που τους ταϊζει.

Από έναν φωτογράφο δεν αξιώνει, βέβαια, κανείς να γράψει ιστορία. Πολύ περισσότερο, όταν δηλώνει πως κάνει τέχνη κι όχι φωτορεπορτάζ, δεν του ζητάς τη φωτογραφία που να λέει όσα χίλιες λέξεις. Ετσι, όταν, πέρα από προθέσεις και αξιώσεις, η φωτογραφία του κατορθώνει και να "μιλά", τότε έχει κάνει το χρέος του. Κι αυτό συμβαίνει με τις φωτογραφίες που παραθέτει στη συλλογή του "Λαύριο" ο φωτογράφος Σ. Β. Σκοπελίτης. Ως εκεί.

Αντίθετα, όταν μία έκδοση φιλοδοξεί να δώσει και κάτι από ιστορία, τότε δεν μπορεί, για παράδειγμα, να ξεμπερδεύει με 7 λέξεις για τους δούλους, χωμένες κάπου στο τέλος της 452 σελίδας και, μάλιστα, με τέτοια αναφορά που να ενοχοποιούνται, τελικά, οι δούλοι για την ήττα των Αθηναίων! Ευτυχώς, σε άλλες σελίδες της συλλογής "Λαύριο", οι σύγχρονοι δούλοι, οι μεταλλωρύχοι του αιώνα μας, σώζονται κάπως μέσα από τις δυο μαρτυρίες που υπάρχουν στην έκδοση. Αυτό που δε σώζεται είναι η ιστορία, καθώς η ταξική πάλη, που γνώρισε αρκετές από τις καλύτερες στιγμές της στο Λαύριο, αντιμετωπίζεται κι αυτή ως φολκλόρ, ως ένα αναγκαίο κακό.

Μη ξεχνώντας πως και ο Σερπιέρι έβγαλε "χρυσάφι", αξιοποιώντας απλά την πεταμένη αρχαία σκουριά, δεν αμφιβάλλουμε πως το Λαύριο θα ξαναζήσει. Δυστυχώς, μόνο ως τουριστική - βιομηχανική ατραξιόν. Αυτό χρηματοδοτούν η ΔΕΗ και η Ευρωπαϊκή Ενωση...

Θ. Λ.

Μετά τον Κώστα και Αριστοτέλη Ρωμαϊδη, τον Αύγουστο Κολλά και το γιο του Βικέντιο, οι οποίοι άφησαν πίσω τους το μεγαλύτερο μέρος των φωτογραφιών της εποχής που μεταλλουργούσε το Λαύριο, ένας ακόμα φωτογράφος, σύγχρονος αυτός, ο Σ. Β. Σκοπελίτης κάνει θέμα του το Λαύριο. Το σημερινό, της ερημιάς και της καταστροφής. Οι άνθρωποι λείπουν, όχι, όμως, και τα σημάδια τους