«Εφυγε» την περασμένη Κυριακή και κηδεύτηκε χτες, σε στενό οικογενειακό κύκλο, από το Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, ο Γιάννης Μόραλης. Ο μεγάλος ζωγράφος, χαράκτης, σκηνογράφος και δάσκαλος άφησε την τελευταία του πνοή προχθές το μεσημέρι, στο σπίτι του στο Κολωνάκι, έχοντας στο πλευρό του τον γιο του και δικούς του ανθρώπους. Από τους κορυφαίους εικαστικούς καλλιτέχνες της μεταπολεμικής τέχνης, ο νεότερος καλλιτέχνης της γενιάς του '30, ο Γ. Μόραλης, συνέθεσε με το έργο του μια από τις πιο ολοκληρωμένες και γόνιμες εκφράσεις της ελληνικής δημιουργίας του 20ού αιώνα. «Παραδοσιακός» και «νεοτεριστής», «συντηρητικός» και «πρωτοπόρος»... είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που του αποδόθηκαν στη μακρόχρονη πορεία του. Χαρακτηρισμοί μιας διττής ταυτότητας. Εκείνης που συνδέεται με τη σεμνή και σεβάσμια παρουσία του και της καινοτόμου δημιουργίας και ξεχωριστής διδασκαλίας του. Επί 35 χρόνια καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας, υπήρξε δάσκαλος εκατοντάδων νεότερων δημιουργών.

Το έργο του, αναπτυγμένο ανάμεσα στην παραστατικότητα και την αφαιρετική γεωμετρική τάση, ανιχνεύει το μυστήριο της ανθρώπινης φύσης, με νέα ματιά, απαλλαγμένη από τα βάρη του ελληνοκεντρισμού, που ταλάνιζε την εποχή του. Βάδισε στα μονοπάτια του μοντερνισμού και η ζωγραφική του, διατηρώντας πάντα τον ανθρωποκεντρικό της χαρακτήρα, αναπτύχθηκε με συνέπεια και συνοχή. Στο έργο του προβάλλει την «κλασική» της ταυτότητα και προσεγγίζει το θέμα της ελληνικότητας με ένα απόλυτα αναγνωρίσιμο και προσωπικό ύφος. Η χαρακτική και η γλυπτική του ήταν σε απόλυτη συνάφεια με τη ζωγραφική του, σαν προέκτασή της.

Ο τελευταίος «ευπατρίδης» της ελληνικής ζωγραφικής, όπως τον αποκαλούσε ο Μάνος Χατζιδάκις, γεννήθηκε στην Αρτα το 1916, όπου έζησε τα πρώτα δέκα χρόνια του πριν εγκατασταθεί στην Αθήνα. Σε ηλικία 15 ετών έγινε δεκτός στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου σπούδασε με δασκάλους τους: Αργυρό, Παρθένη, Γερανιώτη και τον Γ. Κεφαλληνό. Το 1936 συνέχισε τις σπουδές του με υποτροφία στη Ρώμη και στη συνέχεια στο Παρίσι. Το 1949 ιδρύθηκε η καλλιτεχνική ομάδα «Αρμός», της οποίας υπήρξε από την πρώτη στιγμή μέλος, μαζί με τους: Γ. Τσαρούχη, Ν. Χατζηκυριάκο - Γκίκα, Ν. Νικολάου, Ν. Εγγονόπουλο κ.ά. Σε όλο το φάσμα του έργου του, αποτελούν σταθερές θεματικές η σχέση γυναίκας - άνδρα και το δίπολο έρωτας - θάνατος.

Πολύπλευρη προσωπικότητα, φιλοτέχνησε σκηνικά και κοστούμια για τις «Εξι λαϊκές ζωγραφιές», που παρουσίασε το «Ελληνικό Χορόδραμα» το 1951, με το οποίο συνεργάστηκε τα επόμενα 15 χρόνια. Συνεργάστηκε επίσης με το Θέατρο Τέχνης και το Εθνικό Θέατρο. Φιλοτέχνησε ακόμη προμετωπίδες βιβλίων, ενώ στο έργο του περιλαμβάνονται και εικονογραφήσεις βιβλίων των ποιητών Γιώργου Σεφέρη και Οδυσσέα Ελύτη.

Τη θλίψη τους για το θάνατο του μεγάλου ζωγράφου εξέφρασαν ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κ. Παπούλιας, ο πρωθυπουργός, ο πρόεδρος της ΝΔ, ο υπουργός Πολιτισμού και άλλοι πολιτικοί.

Υπό «νέο πρίσμα» θα λειτουργήσει στο εξής το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), το οποίο καλείται να εφαρμόσει την κυβερνητική πολιτική σύνδεσης του τουριστικού κεφαλαίου με την πολιτιστική κληρονομιά, όπως αυτή επικυρώνεται με τη συγχώνευση των υπουργείων Πολιτισμού και Τουρισμού.

Χθες, κατά τη συνάντηση «γνωριμίας» της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου με τη νέα σύνθεση του ΚΑΣ, ο υπουργός, Π. Γερουλάνος, επέμεινε στην υπογράμμιση αυτής της συγχώνευσης, «καλώντας» τα μέλη του συμβουλίου να «δουν» τον πολιτισμό «υπό νέο πρίσμα» και με «νέο μάτι», αφού «υπάρχουν πολλά πεδία για συνέργειες» μεταξύ των δύο τομέων. Βέβαια, για να προσδώσει και μια «πολιτιστική» χροιά, ο υπουργός πρόσθεσε ότι το ΚΑΣ πρέπει να λειτουργεί με αυτόν τον προσανατολισμό, αλλά «χωρίς εκπτώσεις» αναφορικά με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η ουσία, όμως, δεν αλλάζει, πολύ περισσότερο που ο υπουργός σημείωσε ότι οι αρμοδιότητες του νέου υπουργείου (πολιτισμός, τουρισμός, κρατική τηλεόραση) έχουν τη «μερίδα του λέοντος» σε αυτό που χαρακτήρισε ως «ελληνική ταυτότητα», δηλαδή του τρόπου με τον οποίο ...«βγαίνουμε» στο εξωτερικό! Κατά τ' άλλα, ο υπουργός ζήτησε από το ΚΑΣ να «βρει τρόπους», ώστε να δίνονται «γρήγορα λύσεις» στα προβλήματα των «πολιτών».

Βέβαια, αυτό το «γρήγορα» σηκώνει πολλή κουβέντα, από τη στιγμή που η γγ του ΥΠΠΟ-Τ και πρόεδρος, εξ οφίτσιο, του ΚΑΣ, Λίνα Μενδώνη είπε ότι τα ανοιχτά θέματα που συσσωρεύθηκαν από την προηγούμενη διοίκηση του υπουργείου ανέρχονται σε 571(!), χώρια οι μελέτες ωρίμανσης έργων προς ένταξη στο ΕΣΠΑ που είναι πάνω από 200, συν τα θέματα που πρέπει να «περάσουν» από ΚΑΣ, αλλά χωρίς φακέλους!

Αυτό στην πράξη σημαίνει ακόμη και τρεις συνεδριάσεις του συμβουλίου κάθε βδομάδα αντί της συνηθισμένης μίας, ενώ προτεραιότητα θα έχουν οι κηρύξεις και οι Ζώνες προστασίας που «έμειναν πίσω» και τα μεγάλα έργα σε σχέση με το ΕΣΠΑ. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε η γγ του ΥΠΠΟ-Τ στο μάλλον σημαντικό και ίσως «πονηρό» θέμα του χαρακτηρισμού μνημείων ως «μείζονος ή μη σημασίας» που προωθείται... από το υπουργείο Περιβάλλοντος κατά τις χωροθετήσεις των «Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας». Η Λ. Μενδώνη είπε ότι πρέπει το ΚΑΣ να ασχοληθεί με το θέμα, αφού «υπάρχει μια κλιμάκωση προϋποθέσεων»...

Σημείωσε, επίσης, ότι σε περίπτωση ισοψηφίας στο ΚΑΣ δε θα κάνει χρήση του δικαιώματος της διπλής ψήφου, ως πρόεδρος, αλλά θα αποφασίζει ο υπουργός.

Να σημειωθεί, τέλος, ότι το μείζον πρόβλημα των απαλλοτριώσεων δε φαίνεται να λύνεται, με τη γγ να λέει ότι «η οικονομική κατάσταση ποτέ δε θα είναι τέτοια που να προχωρήσουμε σε μαξιμαλιστικές απαλλοτριώσεις». Στο μεταξύ, το υπουργείο εξακολουθεί να αιμορραγεί οικονομικά από τις αποζημιώσεις για στέρηση χρήσης προς τους ιδιώτες, όσο οι ιδιοκτησίες τους «περιμένουν» να απαλλοτριωθούν...