ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Τίποτα πέρα και πάνω από τη ζωή!

Πρεμιέρα για το αναμενόμενο «Δένδρο της Ζωής», την 5^ημεγάλου μήκους ταινία του Αμερικανού σκηνοθέτη Τέρενς Μάλικ που μόλις πριν λίγες μέρες βραβεύτηκε με τον Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ των Καννών. Πανέμορφη και εντυπωσιακά ευαίσθητη αλλά και εντυπωσιακά λιποβαρής όπως αποδεικνύει η διαδικασία μέτρησης του «καθαρού» της βάρους. Κατά τ' άλλα η εβδομάδα δεν υπολείπεται σε πληρότητα καλών και σημαντικών ταινιών, σταθμών, στην ιστορία του κινηματογράφου που όσοι - ιδιαίτερα οι νεότεροι - δεν έχουν δει στη μεγάλη οθόνη, θα έπρεπε να δουν. Ακόμα, στον κινηματογράφο «ΤΡΙΑΝΟΝ - NEWSTAR art cinema» διοργανώνεται από τις 26 Μαΐου έως και την 1^η Ιουνίου αφιέρωμα στον Θανάση Βέγγο. 7 δημοφιλείς κωμωδίες που σκηνοθέτησε κι έκανε την παραγωγή ο ίδιος ο Βέγγος. Καθημερινά θα προβάλλεται μία ταινία με εισιτήριο 5 ευρώ. Επιπλέον στις 27, 28 και 29 Μαΐου, οι θεατές, με το ίδιο εισιτήριο θα μπορέσουν να παρακολουθήσουν στις 17.00, το ντοκιμαντέρ του Γιάννη Σολδάτου: «Θανάσης Βέγγος, Ενας άνθρωπος παντός καιρού» από το 2004. (Για λεπτομέρειες επικοινωνήστε με τον κινηματογράφο «ΤΡΙΑΝΟΝ»).

Στην Ταινιοθήκη παρουσιάζεται από τις 26 Μαΐου έως την 1^η Ιουνίου, επταήμερο σπονδυλωτό αφιέρωμα στον Νίκο Νικολαΐδη το οποίο θα περιλαμβάνει ταινίες, ζωγραφική, βιβλία, live και DVD box set. (Για λεπτομέρειες επικοινωνήστε με την Ταινιοθήκη).

168 ταινίες σε 8 εβδομάδες, 3 ταινίες την ημέρα με 1 εισιτήριο, από 19 Μαΐου έως τις 13 Ιουλίου, στον κινηματογράφο «ΑΣΤΥ». (Για λεπτομέρειες επικοινωνήστε με τον κινηματογράφο «ΑΣΤΥ»).

Βγαίνει τέλος στις αίθουσες από σήμερα και το αμερικάνικο δραματικό θρίλερ του 2010 «Το Πείραμα», ριμέικ του γερμανικού «DasExperiment», σε σκηνοθεσία Πολ Σόιρινγκ με τον Αντριεν Μπρόντι στον πρωταγωνιστικό ρόλο...

ΚΡΙΤΙΚΗ:
Τζία ΓΙΟΒΑΝΗ

ΤΕΡΕΝΣ ΜΑΛΙΚ

Το δένδρο της ζωής

Ενα κλειδί ανάγνωσης, που σχετίζεται με το πλαίσιο της προσέγγισης του μύθου από την πλευρά του δημιουργού, δίνεται ήδη στους τίτλους της αρχής, μέσα από το έντονο στίγμα θρησκευτικότητας στην οποία παραπέμπει το γραπτό του Ιώβ και οι έννοιες της χάρης και αλήθειας υπό το πρίσμα της διαχείρισης του πόνου μιας ανθρώπινης απώλειας. Γιατί εδώ δεν πρόκειται για ταινία που ο θεατής καλείται να παρακολουθήσει, αλλά για εμπειρία που προσκαλείται να βιώσει. Χρήσιμη, πάντως, για τον θεατή θα ήταν η αμετάκλητη απόφασή του να αφεθεί στη σύνθετη - αρχικά και μόνο - αφήγηση του Μάλικ, ο οποίος δεν έχει φήμη «εύκολου» αφηγητή. Χρειάζεται κάποιος χρόνος μέχρις ότου προσανατολιστεί κάποιος, τόσο ως προς τις σταθερές της δόμησης του μύθου και την αποκωδικοποίηση στοιχείων και σχέσεων που συνθέτουν τη μυθοπλασία, όσο και τον προσωπικό τρόπο χρήσης της κινηματογραφικής γλώσσας, τα διαφορετικά επίπεδα παράλληλης αφήγησης, αλλά και την προσέγγιση, την οπτική δηλαδή γωνία της αφήγησης, το πλαίσιο της οποίας αποκαλύπτεται εξαρχής, ως κλειδί για την ανάγνωση όλης της ταινίας.

Η πέμπτη ταινία του Τέρενς Μάλικ, του σκηνοθέτη της θαυμαστής ελεγειακής ταινίας από το 1998, «ThinRed Line», διαγωνίστηκε την προηγούμενη βδομάδα στις Κάννες και απέσπασε το πρώτο βραβείο, τον Χρυσό Φοίνικα του 64ου Φεστιβάλ. Δοξασία στη ζωή, με επιλογές ερμηνευτικής απόχρωσης μεν, αλλά που δεν μπορεί να καταλήξει παρά στα συμπεράσματα της υλιστικής ταινίας του Μπερτράν Ταβερνιέ του 1989, «Lavie et riend' autre», ότι δεν υπάρχει τίποτα που να είναι «πέρα και πάνω» από τη ζωή. Η ταινία πραγματεύεται ένα συνολικό πακέτο αξιών. Τόσο κοινωνικών όσο πολιτικών και αισθητικών. Βρισκόμαστε μπροστά στο «American Dream» σαν εθνικό όνειρο προόδου. Μόνο που εδώ παρουσιάζεται ετεροχρονισμένο κατά μισόν αιώνα. Με τους απόηχους των αξιών ενός «έντιμου» καπιταλισμού και του ονείρου ενός ουτοπικού κράτους και της αποδοχής του αμερικανισμού! Ταινία που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μακρά φιλμική προσευχή, με μια εκπάγλου κάλλους ομορφιά στη μορφή όπου συνυπάρχει τόσο το θρησκευτικό στοιχείο, όσο κι εκείνο του φιλοσοφικού υπαρξισμού και της εξέγερσης του πρωτότοκου γιου προς τον αυταρχικό πατέρα. Η ταινία είναι μια σχηματική επινόηση, όπως ένα τεράστιο δένδρο με τις ρίζες και τα φυλλώματά του, η οποία, απελευθερωμένη από τους αφηγηματικούς κώδικες του κλασικού κινηματογράφου, διακλαδώνεται και διασκορπίζεται σε αφηγηματικές αναλαμπές.

Περιπλεγμένο το σενάριο. Περιλαμβάνει το οικογενειακό χρονικό που τοποθετείται στη βαθιά Αμερική, κάπου στο Τέξας, της δεκαετίας του '50. Παράλληλες εικόνες φτιαγμένες με ειδικά ψηφιακά εφέ που καταπλήσσουν για την εικαστικότητά τους. Η γένεση του σύμπαντος και της ζωής στη Γη, αλλά και το τέλος, μια συλλογιστική που συνδέει και εντάσσει το ειδικό στο οικουμενικό, σαν ένα γιγαντιαίο καλειδοσκόπιο, ένα κινηματογραφικό βιτρό διάρκειας δύο ωρών και 20 λεπτών.

Η κάμερα του Μάλικ παρατηρεί και καταγράφει τα πράγματα στραμμένη προς τον ουρανό, τα αστέρια ή τις κορυφές των δένδρων. Μοιάζει με το βλέμμα ενός μικρού παιδιού που κοιτά τον πατέρα του από κάτω. Εναν πατέρα δυνάστη, πετρωμένο από τη θρησκεία, ερμηνευμένο από έναν τεράστιου εκτοπίσματος και σωστό Μπραντ Πιτ.

Ο Τζακ, ο πρωτότοκος γιος της οικογένειας, μεγαλώνει ανάμεσα σε έναν αυταρχικό πατέρα και μιαν εύθραυστη μητέρα που στηρίζει τα παιδιά της στη ζωή. Η γέννηση των δύο αδελφών υποχρεώνει τον πρωτότοκο να μοιράζεται την - χωρίς όρους - μητρική αγάπη και τον έξαλλο ατομικισμό ενός πατέρα που έχει εμμονές για τη διαγωγή και το μέλλον των παιδιών. Ο πατέρας μπαίνει σε μια σύγκρουση με τον πρωτότοκό του, κάτι που λειτουργεί σαν γάγγραινα στο εσωτερικό της οικογένειας. Ως την μέρα που το τραγικό γεγονός του θανάτου θα διαρρήξει τις εύθραυστες ισορροπίες της οικογένειας.

Υμνος στη ζωή και τη φύση, μέσα από μια θεοποιημένη οπτική. Σουίτα από πλουσιοπάροχα μεστές εικόνες, στη διάταξη ενός μοντάζ σε ρυθμό που περνάει από το ροκάνισμα στο νευρικό, και δύο φωνές off - μια ανδρική και μια γυναικεία - που σχολιάζουν την εικόνα. Το ζευγάρι των Αμερικανών γονιών 3 αγοριών που ένα τους χάνει τη ζωή του. Ακολουθώντας απόλυτα μια μη-χρονολογικής τάξης αφήγηση, ο Μάλικ παίζει αποφασιστικά το χαρτί του εσωτερισμού και στο τέλος καταλήγει σε μιαν απλουστευμένη απόδειξη, παρά το γεγονός ότι αυτή η απόδειξη εκτείνεται και καταλαμβάνει περισσότερα επίπεδα. Εκτός βέβαια, αν αυτή η ειρωνική λήψη θέσης καταγγέλλει την αμερικανική μεταφυσική απλούστευση. Και από την αρχή, ένα άνδρας περιτριγυρισμένος από τους ουρανοξύστες και την υψηλή τεχνολογία των μεγαλουπόλεων φέρνει στη μνήμη του τα παιδικά του χρόνια, τη σύγκρουση με τον πατέρα του και τη συμφιλίωση, που, ούτως ή άλλως, θα έφερνε ο χρόνος. Η κάμερα μονίμως στραμμένη προς τα πάνω κοιτά ψηλά, προς τον ουρανό όπου βρίσκεται ο θρόνος του θεού. Προσωπική εμπειρία με επική ματιά, δυνατός δεσμός ανάμεσα στο προσωπικό και το καθολικό, οργανική ύφανση αυτών των δυο μαζί... Ειλικρινής λόγος... Σπουδαίες ερμηνείες! Αξίζει τον κόπο...

Παίζουν: Μπραντ Πιτ, Σον Πεν, Τζέσικα Τσαστέιν, Τζάκσον Χέρστ, Φιόνα Σόου, Τζοάνα Γκόινγκ, κ.ά.

Παραγωγή: ΗΠΑ (2009).

ΜΑΡΚΟΣ ΕΦΡΟΝ

Και ξαφνικά σκοτάδι

Θρίλερ με περιπέτεια, δράση και τρόμο, όχι μεταφυσικής αλλά ρεαλιστικής τάξης. Ταινία του είδους «τουρίστες σε κίνδυνο» που στηρίζεται σε συνταγή με κεντρική ιδέα αυτό που λέμε «πάει γυρεύοντας!»... Προβλέψιμη λοιπόν στο έπακρο η ταινία, άρα κατ' επέκταση ανιαρή, αλλά και λίαν εκνευριστική λόγω του ότι περνούν μπροστά από τα μάτια μας ισχυρές ποσότητες βλακείας, διάσπαρτης σε ολόκληρη τη διάρκεια της ταινίας.

Δύο πανέμορφες νεαρές Αμερικανίδες πάνε διακοπές στην Αργεντινή και απομακρύνονται από το ταξιδιωτικό γκρουπ γιατί θέλουν με τα ποδήλατά τους να φθάσουν σε απάτητα από τουρίστες μέρη. Η εικόνα που δίνουν στηρίζει την άποψη ότι συνήθως οι ηλίθιοι άνθρωποι, που κάνουν ηλίθια πράγματα, μπλέκονται σε επικίνδυνες ιστορίες. Με την κάμερα να υπογραμμίζει σταθερά μια μετέωρη, επικείμενη απειλή. Μπίζνες εμπορίας γυναικών, απαγωγής και διακίνησής τους σε αγορές της Λατινικής Αμερικής. Με την αστυνομία μπλεγμένη ως τα μπούνια στην επιχείρηση, όπως και οι υπόλοιποι ευυπόληπτοι επιχειρηματίες - κι αυτοί - της μικρής ορεινής κοινωνίας, η οποία, συσπειρωμένη στην επιβεβλημένη από τη μαφία της εξουσίας «ομερτά», δε βλέπει, δεν ακούει και δε μιλάει. Θα μπορούσε από το θέμα αυτό να βγει κάτι το ενδιαφέρον...

Παίζουν: Οντέτ Γιούστμαν, Καρλ Ούρμπαν, Αμπερ Χερντ, Τζία Μαντένια, Αντριάνα Μπαράτσα, Μισέλ Νόερ κ.ά.

Παραγωγή: ΗΠΑ, Αργεντινή, Γαλλία (2010).

... Και τρεις αξιόλογες επιλογές

« Η κραυγή» του Μικελάντζελο Αντονιόνι

Θα αναφερθούμε παρακάτω επιλεκτικά σε ταινίες σημαντικών δημιουργών που μέσα στην επόμενη βδομάδα θα προβληθούν στον κινηματογράφο ΑΣΤΥ.

Κυριακή 29 Μαΐου: «ΤΟ ΘΕΩΡΗΜΑ» 1968. Σκηνοθεσία: Πιέρ Πάολο Παζολίνι.

Ο μαρξιστής στοχαστής, ποιητής, κινηματογραφιστής και θεωρητικός του κινηματογράφου Πιέρ Πάολο Παζολίνι (1922 - 1975) στις καλύτερες στιγμές του. Ο Παζολίνι δημιούργησε ένα διανοητικό σινεμά, στο οποίο μεταφορές, συμβολισμοί, μύθος και αφηγηματική φόρμα τίθενται στην υπηρεσία της υλιστικής ιδεολογίας. Το «Θεώρημα», ταινία που σκανδάλισε την καθολική Εκκλησία, είναι μια μυθική αλληγορία που κινείται στα πλαίσια της παραβολής και τοποθετείται στο περιβάλλον της μπουρζουαζίας που εξισώνει την ιερότητα με το σεξ. Στην έπαυλη ενός Μιλανέζου βιομήχανου έρχεται ένας παράξενος επισκέπτης, μια εξωγήινη αμφιφυλόφιλη φιγούρα, με εκτόπισμα που παραπέμπει σε άυλη και ιερή δίνη, επισκέπτεται μια αστική οικογένεια και γίνεται πρόξενος απελπισίας, απόγνωσης, τρέλας ακόμα και θανάτου μη αφήνοντας ανέγγιχτο κανέναν και τίποτα, εξασκώντας υπνωτιστικά μυστηριώδη πίεση μέσα από τον σεξουαλικό του μαγνητισμό.

----------------------------------------------

Τρίτη 31 Μαΐου: «Ο ΠΟΡΤΟΦΟΛΑΣ» 1959. Σκηνοθεσία: Ρομπέρ Μπρεσόν.

«Ο πορτοφολάς» του Ρομπέρ Μπρεσόν

Το γαλλικό μεταπολεμικό σινεμά κατακλύζεται από λογοτεχνικές μεταφορές και σε αυτό το στοιχείο στηρίζεται ο χαρακτηρισμός «ρητορικός και θεατρικός» που συνοδεύει το γαλλικό σινεμά. Το «νέο κύμα» αντέδρασε στην παραπάνω τάση στα τέλη της δεκαετίας του '50, αρχές '60, τάση που ο Τρυφό είχε βαφτίσει «παράδοση ποιότητας» (la tradition de la qualite). Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος δεν επέφερε ρήγμα στις κινηματογραφικές παραδόσεις της Γαλλίας όπως συνέβη στην Ιταλία και σε άλλες εθνικές κινηματογραφίες και το καινοτόμο, αμέσως μετά τον πόλεμο, εμφανίζεται μέσα από τη δουλειά δύο δημιουργών. Του Ζακ Τατί και του Ρομπέρ Μπρεσόν. Ο Μπρεσόν (1907 -1999), πρώην σεναριογράφος, είναι, δίχως άλλο, ο πιο σημαντικός από τους δύο, με τις δύο πρώτες μεγάλου μήκους ταινίες του που γύρισε κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής - «Οι Αγγελοι της Αμαρτίας» (1943) και «Οι Κυρίες του Δάσους της Βουλώνης» (1944-45) - να τον καθιερώνουν ως αξιόπιστο, σοβαρό και πειθαρχημένο κινηματογραφιστή. Με την τρίτη του ταινία «Το ημερολόγιο ενός εφημέριου» του 1950, ο Μπρεσόν αποκρυσταλλώνει ένα άκρως προσωπικό στιλ γραφής όπου ο ψυχολογικός ρεαλισμός στηρίζεται σε μια απόλυτα ελεγχόμενη αυστηρότητα τόσο στην «mise en scene», όσο στην ερμηνεία και στους διαλόγους. Ολες οι επόμενες ταινίες του πειθαρχούν σε αυτήν την αυστηρότητα και την ακρίβεια στο στιλ, για το λόγο αυτό μάλιστα, κάποιοι θεωρητικοί αποκάλεσαν τον Μπρεσόν κλασικιστή, μολονότι ο ίδιος αυτοχαρακτηρίζεται ρεαλιστής στα όρια της αφαίρεσης. Ολες οι ταινίες που έπονται του απόλυτου αριστουργήματός του «Ενας καταδικασμένος σε θάνατο δραπέτευσε» του 1956, είναι μεταφορά στον κινηματογράφο ανθρωπιστικών λογοτεχνικών κειμένων, με ελλειπτικότητα, αφηγηματική λιτότητα, πλήθος κοντινών πλάνων μακράς διάρκειας. Πεσιμιστικές νότες, σκοτεινή, ασκητική οπτική για τη σύγχρονη κοινωνία που έχει επιζήσει των ιδανικών της και των υποσχέσεών της. Στην εξαιρετική του ταινία «ο Πορτοφολάς», ο Μισέλ ένας αποξενωμένος νεαρός, ανάγει την «αφαίρεση» των πορτοφολιών που ξεκίνησε από ανάγκη, σε δημιουργική τέχνη. Οπως το σύνολο των ταινιών του Μπρεσόν, και αυτή διαμορφώνεται με κόπο προσπαθώντας να φέρει στην επιφάνεια πνευματικά διλήμματα μέσα από ηθικές ατομικές συγκρούσεις, κάτι που κάνει τον Μπρεσόν, έναν σύγχρονο Καρλ Τέοντορ Ντράγιερ.

«Το θεώρημα» του Πιέρ Πάολο Παζολίνι

----------------------------------

Τετάρτη 1 Ιουνίου : «Η ΚΡΑΥΓΗ» 1957. Σκηνοθεσία: Μικελάντζελο Αντονιόνι.

Ενα από τα πιο ολοκληρωμένα και ποιητικά έργα που σηματοδοτεί μια στροφή για τον Αντονιόνι, η πρώτη του ταινία στην οποία εκθέτει ένα ώριμο στιλ. Μετά από σπουδές πολιτικής οικονομίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, ο Αντονιόνι (1912 - 2007) σπουδάζει κινηματογράφο στο Centro Sperimentale της Ρώμης. Ξεκινά την κινηματογραφική του καριέρα το 1943 με το ντοκιμαντέρ «Gente del Po», που όπως λέει ο ίδιος «μόνος μου ανακάλυψα τον νεορεαλισμό όταν κανείς δεν μιλούσε γι' αυτόν, κάτι που μου δίνει μεγάλη εσωτερική ικανοποίηση». Από τις πρώτες του ταινίες μυθοπλασίας απομακρύνεται από τις νεορεαλιστικές συμβάσεις για να διερευνήσει το μεσοαστικό περιβάλλον, θέμα ιδιαίτερα οικείο, μια που και ο ίδιος είναι γόνος εύπορου επιχειρηματία από τη Φεράρα. Με την «Κραυγή» (την 6^η μεγάλου μήκους ταινία του) ο Αντονιόνι πρόσκαιρα αποστασιοποιείται από το «αστικό περιβάλλον» και επιστρέφει στο «χώρο» που γυρίστηκε το παρθενικό του ντοκιμαντέρ. Στην «Κραυγή», η αφηγηματική δομή παρεκκλίνει από την πεπατημένη και ως εκ τούτου, μαρκάρει την έναρξη της εξερεύνησης που πρόκειται να ακολουθήσει ο Αντονιόνι στη «σχολή του βλέμματος» και στα μυστικά του ανοιχτού κειμένου. Η πλοκή στην «Κραυγή» είναι κατ' αρχήν χαλαρή με μια κατά βάση απλή κεντρική ιδέα: ο ήρωας Αλντο, εργάτης στην βιομηχανία ζάχαρης, δεν μπορεί να βρει ησυχία, πρέπει να φύγει κι αυτή είναι μια λογική ψυχολογική αντίδραση στο βαρύ χτύπημα που του έδωσε η γυναίκα του Ιρμα, ήδη από την αρχή της ταινίας όταν του ανακοινώνει, μετά από οκτώ χρόνια συμβίωσης, ότι τον εγκαταλείπει για κάποιον άλλον. Ο Αλντο ταπεινωμένος παίρνει την κόρη του Ροζίνα και φεύγει για το άγνωστο, βυθίζεται στην περιπλάνηση αναζητώντας σε παλιές φίλες και ερωμένες μια σύντροφο για τον ίδιο και μια μητέρα για το παιδί του, χωρίς επιτυχία γιατί η ανάμνηση της Ιρμα τον καταδιώκει σε κάθε γωνιά αυτού του τοπίου της μνήμης, μέσα στο οποίο ταξιδεύει. Ενα road movie κατά μήκος του Πάδου και των παραποτάμιων οικισμών των πνιγμένων το χειμώνα στην πυκνή ομίχλη, την άνοιξη στον τρόμο της υπερχείλισης και το καλοκαίρι στα κουνούπια. Το φυσικό περιβάλλον, η ατμόσφαιρα, η κίνηση και η ακινησία εκφράζουν την ψυχολογική κατάσταση των χαρακτήρων. Η τεχνική που χρησιμοποιεί ο Αντονιόνι είναι ενστικτώδης, δεν αποφασίζει από πριν ότι θα γυρίσει κατά τον α ή β συγκεκριμένο τρόπο. «Αυτό, μου φαίνεται ότι είναι ευθέως συνδεμένο με την επιθυμία μου να ακολουθώ τους χαρακτήρες για να αποκαλύψω τις πιο κρυφές τους σκέψεις, φυλακίζοντας με την κάμερα τις αντιδράσεις τους στις σκέψεις αυτές» λέει ο ίδιος. Ο Αλντο στο τέλος της ταινίας, όταν βλέπει από μακριά την Ιρμα να κρατά στην αγκαλιά το καινούριο της μωρό, πέφτει από ψηλά στο κενό δίνοντας ένα τέρμα στις βασανιστικές του μέρες. Οταν ο σκηνοθέτης κατηγορήθηκε για το τέλος που επέλεξε, ότι μπολιάζει την εργατική τάξη με αντιδράσεις αστικής προέλευσης, έδωσε την παρακάτω απάντηση: «Δεν είναι αλήθεια ότι τα συναισθήματα των εργατών είναι πιο άξεστα από τα δικά μας, η διαφορά έγκειται στον τρόπο διαχείρισης και έκφρασής τους... Εμείς οι αστοί τα περιπλέκουμε και τα κουκουλώνουμε και από ένα σημείο κι ύστερα λέμε φθάνει ως εδώ και βρίσκουμε κάποια επίλυση ακόμη και στην πιο δραματική περίπτωση. Οι εργάτες αντίθετα επιστρέφουν στην πηγή των συναισθημάτων, ζουν μέσα από τη δική τους αλήθεια, την ουσία και την υπόσταση των αισθημάτων, φθάνουν εν ολίγοις, στην καρδιά των πραγμάτων».