Η εσπευσμένη αναχώρηση του Ντόναλντ Ράμσφελντ από το Κίτο του Εκουαδόρ, όπου παρακολουθούσε από τις 16 Νοέμβρη την 6η Διάσκεψη Κορυφής των Υπουργών Αμυνας της Αμερικής, όπου παραβρέθηκαν εκπρόσωποι 20 χωρών της περιοχής, με εξαίρεση την Κούβα, αντανακλά τη νέα πραγματικότητα, που αρχίζει να διαμορφώνεται στη Νότια Αμερική, με πρωτοστάτες τη Βενεζουέλα, τη Βραζιλία, την Αργεντινή και την Ουρουγουάη απέναντι σε θέματα, όπως η οικονομία, η πολιτική και τώρα και το στρατιωτικό, ζητήματα, στα οποία οι παραπάνω χώρες έχουν εν μέρει αντίθετες απόψεις από την ανησυχητική επικρατούσα άποψη της κυβέρνησης Μπους.

Ο Ράμσφελντ εμφανίστηκε στη Συνάντηση Κορυφής, επιμένοντας στην ανάγκη να σχεδιαστεί μια νέα αρχιτεκτονική για την ασφάλεια του ημισφαιρίου. Σ' αυτήν τη συνάντηση οι ΗΠΑ, συμπεριφερόμενες όπως πάντα, έθεσαν την ατζέντα και όρισαν τις προτεραιότητες. Η Οργάνωση των Αμερικανικών Κρατών (OEA) και το Ενδοαμερικανικό Συμβούλιο Αμυνας (JID) μοίρασαν τις προσκλήσεις και το Εκουαδόρ φρόντισε για την άνετη παραμονή των προσκεκλημένων.

Οι δύο πρωτοβουλίες της Ουάσιγκτον, αλλά και της Μπογκοτά, η μια, που ανήγγειλε θρασύτατα η Κολομβία, ως «απαίτηση» προς τη Λατινική Αμερική, να δημιουργήσει μία πολυεθνική στρατιωτική δύναμη ενάντια στο ίδιο της το έδαφος και η άλλη, να συντάξουν μια λίστα με «τρομοκρατικές οργανώσεις της ηπείρου», που θυμίζει τις χειρότερες μέρες της «Επιχείρησης Κόνδορ», απορρίφθηκαν στην εσωτερική ψηφοφορία στην επίσημη συνάντηση. Η μεγάλη πλειοψηφία των Λατινοαμερικανών αντιπροσώπων απάντησαν στους Ράμσφελντ και Ουρίμπε (υπουργός Αμυνας της Κολομβίας) ότι δεν είναι διατεθειμένοι να ακολουθήσουν τον «Αντιτρομοκρατικό Προληπτικό Πόλεμο», που σχεδίασε για τον 21ο αιώνα η κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Εκείνο που ο Ράμσφελντ χαρακτηρίζει νέα αρχιτεκτονική για την περιοχή είναι ένα σχέδιο, που θα έσερνε τις λατινοαμερικανικές κυβερνήσεις σε δεσμεύσεις απέναντι σε ένα συλλογικό σύστημα ασφάλειας, που θα τις ενέπλεκε στις στρατιωτικές περιπέτειες των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το δόγμα Ράμσφελντ να μετατρέψει το Ενδοαμερικανικό Συμβούλιο Αμυνας (JID) σε ένα επιχειρησιακό όργανο, να δημιουργηθούν κοινά στρατιωτικά αποσπάσματα, να ιδρυθούν επιτροπές για την Ασφάλεια του Ημισφαιρίου, καθώς και πολιτικοί οργανισμοί, όπως τα λεγόμενα Κέντρα Αμυντικών Σπουδών, είναι μέρος ενός συνολικού σχεδίου νεοαποικισμού, που συμπεριλαμβάνει και τους στρατιωτικούς θεσμούς.

Η άρνηση των Λατινοαμερικανών στρατιωτικών, κυρίως από τη Βενεζουέλα, τη Βραζιλία και την Αργεντινή, αλλά και από το Εκουαδόρ, σε αντίθεση με την πολιτική ηγεσία του Λούσιο Γκουτιέρες, και τη Χιλή, στη μετατροπή των Ενόπλων Δυνάμεων σε σώματα χωροφυλακής, η απόρριψη της θέσης των ΗΠΑ να δοθούν στο Ενδοαμερικανικό Συμβούλιο Αμυνας εξουσίες στρατιωτικής επέμβασης στην ήπειρο είναι ορόσημα, που για πρώτη φορά γίνονται ορατά με έναν περιφερειακό τρόπο στη Νότια Αμερική.

«Για πρώτη φορά, οι λατινοαμερικανικές πολιτικές της εμπροσθοφυλακής έχουν τη δυνατότητα να ενωθούν με τους προχωρημένους στρατιωτικούς και να τους προφυλάξουν από το βορειοαμερικανικό σχέδιο βαλκανιοποίησης», αναφέρει χαρακτηριστικά, σε άρθρο του που διαβάσαμε στην εναλλακτική ηλεκτρονική εφημερίδα «Ρεμπελιόν», ο Χόρχε Γκόμες Μπαράτα, Κουβανός καθηγητής πανεπιστημίου και δημοσιογράφος.

Ηταν μία ήττα, σχετική, μερική, αλλά τελικά μία ήττα των ακραίων θέσεων των ΗΠΑ σε στρατιωτικά θέματα, σε θέματα ασφάλειας και άμυνας.

Για πρώτη φορά, διάφορες μεγάλες χώρες, ειδικά εκείνες που έχουν τις πιο ισχυρές στρατιωτικές παραδόσεις, πήραν αποστάσεις από την παραδοσιακή θέση, ξεκαθαρίζοντας ότι οι εχθροί των ΗΠΑ και της Λατινικής Αμερικής δεν είναι οι ίδιοι.

Αυτή η εξακρίβωση σημαίνει ότι ναι μεν παραδέχονται την ύπαρξη σφαιρικών προβλημάτων και μιας γενικής δέσμευσης, ωστόσο δεν υπάρχει κοινός εχθρός. Δεν υπάρχει διεθνής τρομοκρατική οργάνωση, που να απειλεί κάποια λατινοαμερικανική χώρα, η ιδέα μιας «σύγκρουσης πολιτισμών» φαντάζει εξωτική για την περιοχή, κανείς στην περιοχή δεν κατέχει όπλα μαζικής καταστροφής, καμιά θρησκεία δεν ανακατεύεται με την πολιτική, ούτε υπάρχουν εθνικιστικές υπερβολές.

Η Βραζιλία, η Αργεντινή και η Βενεζουέλα υπερασπίστηκαν το δικαίωμα της κάθε χώρας να θέσει τις προτεραιότητές της σε θέματα ασφάλειας και άμυνας, να συνεργαστεί στην εξακρίβωση κοινών πλευρών, επικυρώνοντας το ρόλο των Ενόπλων Δυνάμεων της κάθε χώρας, που είναι η διαφύλαξη της εθνικής κυριαρχίας.

Οι περισσότεροι, με εξαίρεση το Περού και μια μικρή χώρα της Καραϊβικής, δεν έπεσαν στην παγίδα της πρότασης να δημιουργηθεί ένας κατάλογος με τρομοκρατικές ομάδες στη Λατινική Αμερική, όπου οι ΗΠΑ επιθυμούσαν να συμπεριλάβουν από τις αντάρτικες οργανώσεις της Κολομβίας μέχρι τους Ζαπατίστας του Μεξικού, εξαιρώντας, βεβαίως, τη CIA.

Σε κάθε περίπτωση, δε θα πρέπει να έχει κανείς μεγάλες προσδοκίες ή μάλλον αυταπάτες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν ενδοιασμούς να παίξουν βρώμικα και να χειριστούν το θέμα όπως το έκαναν με την ALCA (Ζώνη Ελευθέρου Εμπορίου της Αμερικής). Μπορεί, δηλαδή, κάλλιστα να προχωρήσουν σε ξεχωριστές συζητήσεις και συμφωνίες με μερικές κυβερνήσεις, ώστε να περάσουν λαθραία τα σχέδιά τους.

Ο Ράμσφελντ είναι αντιδραστικός, όχι ηλίθιος, και ξέρει πολύ καλά τι κάνει. Η προσπάθειά του στο Κίτο θα πρέπει να εκτιμηθεί, τοποθετώντας την στο πιο ευρύ πλαίσιο των ηγεμονικών πολιτικών των ΗΠΑ, εφαρμόζοντας σε κάθε περίπτωση τη μεταχείριση, που, κατά τη γνώμη τους, αναλογεί.

Ενώ στην Ευρώπη γίνεται προσπάθεια να οικοδομηθούν συναινέσεις, στη Μέση Ανατολή και στην Κεντρική Ασία να διεξαχθούν αμείλικτοι πόλεμοι, στη Λατινική Αμερική γίνεται προσπάθεια εύρεσης εκείνων των «σωστών ελιγμών», που θα θέσουν φρένο στην ορμή κάποιων πολιτικών διαδικασιών, που ναι μεν μπορεί να μη διαφωνούν απαραίτητα με τη στρατηγική των ΗΠΑ, αλλά δεν είναι και υπό τον έλεγχό τους ή ακόμα και είναι εντελώς αντίθετες.