Οταν οι αρχαίοι Ελληνες έβαζαν το στερητικό α πριν από τη λέξη λήθη, σχηματίζοντας τη λέξη αλήθεια, θέλησαν να δείξουν την άρρηκτη σχέση της αλήθειας με τη μνήμη. Η μνήμη είναι οδηγός της αλήθειας, αυτής που οφείλει να αναζητά και να υπερασπίζεται κάθε γενιά. Η Μακρόνησος έχει αλήθεια. Είναι το κολαστήριο όπου μαρτύρησαν δεκάδες χιλιάδες κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές. Είναι συνάμα ο φάρος της υπέρτατης θυσίας και της πίστης σε υψηλά ιδανικά, της αξιοπρέπειας, της περηφάνιας. Η Μακρόνησος έχει μνήμη. Αναβλύζει μέσα από αιματοβαμμένα χώματα και τις πέτρες της, μέσα από τις χαράδρες των εκτελέσεων, μέσα από τα βουβά ερείπια των ταγμάτων του μαρτυρίου. Αυτά, που το ελληνικό κράτος επί δεκαετίες έκανε τα αδύνατα δυνατά για να τα αφήσει έρμαια, βορά στο χρόνο, στα αιγοπρόβατα, στην ασυδοσία.

Η Μακρόνησος έχει μνήμη. Είναι η μνήμη όσων δοκιμάστηκαν στο θανατονήσι. Είναι αυτή που σφράγισε τα έργα μεγάλων δημιουργών. Είναι η μνήμη που κουβαλά η ποίηση του Ρίτσου, του Λειβαδίτη, του Λουντέμη και πολλών, πολλών άλλων διανοουμένων και καλλιτεχνών που υπήρξαν εκεί δεσμώτες. Είναι η μνήμη που μετουσιώθηκε σε τραγούδια από τον Μίκη Θεοδωράκη, πολλά από τα οποία ερμήνευσαν στις συναυλίες στη Μακρόνησο οι Μαρία Σουλτάτου, Γιάννης Μπέζος, Δημήτρης Μπάσης, Παντελής Θεοχαρίδης και ο ίδιος ο συνθέτης (το βράδυ του περασμένου Σαββάτου). Αυτές οι μουσικές δημιουργίες που γεννήθηκαν από τη συνάντηση του Μ. Θεοδωράκη με τη μεγάλη, με την αληθινή ποίηση, όπως τη γευτήκαμε και μέσα από τις απαγγελίες του Γιάννη Φέρτη και της Κάκιας Ιγερινού, είναι κομμάτι της μνήμης και της αλήθειας του λαϊκού κινήματος της χώρας μας. Εκείνου, που πάλεψε με νύχια και με δόντια και με τίμημα ακόμα και την ίδια του τη ζωή για να πάρουν τα όνειρα εκδίκηση.

Αυτά τα όνειρα που παραμένουν ανεκπλήρωτα, όσο και αν κάποιοι προσπαθούν να ισχυριστούν το αντίθετο. Η πρόθεση της κυβέρνησης να παρουσιάσει τις συναυλίες της ορχήστρας «Μίκης Θεοδωράκης» στη Μακρόνησο ως δικαίωση της θυσίας των Μακρονησιωτών δεν πείθει. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, που προεκλογικά θυμήθηκε τη Μακρόνησο με στόχο να την κάνει «κολυμπήθρα» της αντιλαϊκής πολιτικής της, είναι αυτή που με την πολιτική της αντιμάχεται τις ίδιες τις μνήμες, τις αξίες, τα ιδανικά που αναβλύζουν από τα τραγούδια του Ρίτσου, του Λειβαδίτη, του Θεοδωράκη. Μπορεί να μην τόλμησαν τελικά να κάνουν το Μακρονήσι πασαρέλα για τον πρωθυπουργό και τον πρόεδρο της ΝΔ. Οι συναυλίες όμως έγιναν το ντεκόρ της προεκλογικής εμφάνισης πολλών κυβερνητικών στελεχών, που κατέφθασαν στο νησί με τα ιδιωτικά τους κότερα και με σκάφη του Λιμενικού και όχι με το φεριμπότ των «πληβείων». Τι κοινό όμως έχει η υπέρτατη θυσία για κοινωνική δικαιοσύνη, εθνική ανεξαρτησία, σοσιαλισμό με τα χαμόγελα του Γιάννου Παπαντωνίου, του Χριστοδουλάκη, του Λυκουρέζου, του Κοντογιαννόπουλου;

Πώς μπορεί η κυβέρνηση να μιλά για υπεράσπιση της μνήμης και της αλήθειας, τη στιγμή που η κηρυγμένη ως ιστορικός τόπος Μακρόνησος βρίθει περιττωμάτων, σκουπιδιών, αυθαιρέτων; Πώς δεν ωχριούν οι κυβερνώντες μπροστά στην εικόνα των στάβλων, που σήμερα παρουσιάζουν χτεσινοί τόποι μαρτυρίου; Πώς έχουν το θράσος να μιλούν για ιστορική αλήθεια τη στιγμή που δεν ανοίγουν το φάκελο της Μακρονήσου; Τη στιγμή που κάνουν τα μέγιστα για τον «αποχρωματισμό» της Μακρονήσου, αρνούμενοι ακόμα και να ψελλίσουν τη λέξη κομμουνιστής όταν αναφέρονται στους αγωνιστές που μαρτύρησαν στο νησί. Φαίνεται πως ακόμα και η λέξη τούς ενοχλεί.

Δεν τους ενόχλησαν όμως ούτε τα σουβλάκια Κέας, ούτε το μέλι Μακρονήσου, που πωλούνταν μαζί με άλλα «καλούδια» μπροστά από το θέατρο του Β' Τάγματος, όπου έγιναν οι συναυλίες. Οπως και τα καπελάκια με τη λέξη «Μακρόνησος» πάνω από το γείσο, που φορούσαν οι υπάλληλοι στις καντίνες... Εκεί που τα ερείπια συνεχίζουν ακόμα να βογκάνε...

ΡΕΠΟΡΤΑΖ:

Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ

Γεράσιμος ΧΟΛΕΒΑΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:

Μανόλης ΠΑΚΙΑΣ

«...Ετσι θαρρούν πως θα μας πνίξουν, σύντροφε./ Δεν ξέρουν τι θα πει κομμουνιστής/ Δεν ξέρουν πόσες χιλιάδες παράθυρα έχει η καρδιά του όλα ανοιγμένα διάπλατα στο μέλλον»./ «Ολα ανοιγμένα διάπλατα στο μέλλον/ Τραγουδώ σύντροφε, τραγουδώ/ τον ήλιο και τον κόσμο και το μέλλον». Γ. Ρίτσος, «Οι γειτονιές του κόσμου», Μακρόνησος, Αϊ - Στράτης, 1949-1951

Αυτή ήταν η μόνη φορά που ακούστηκε η λέξη κομμουνιστής στη συναυλία στη Μακρόνησο, στον τόπο που ποτίστηκε με το αίμα χιλιάδων κομμουνιστών και αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Μόνον ο Γιάννης Ρίτσος «φρόντισε» με το ποίημά του να θυμίσει πως στον τόπο αυτό μαρτύρησαν άνθρωποι, που υπερασπίστηκαν την ελευθερία, την επιλογή του ανθρώπου να ζει σε έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση, την επιλογή του να ζει σε έναν κόσμο σοσιαλιστικό. «Φρόντισε» να φωτίσει την αλήθεια, σε αντίθεση με τη ...διαφημιστική καμπάνια της συναυλίας. Θέλαν να μας πείσουν πως κάποια βάρβαρη εξουσία δολοφονούσε και βασάνιζε κάποιους δημοκρατικούς Ελληνες πολίτες...

Σ' αυτό, λοιπόν, το κολαστήριο, που ούτε ένα δέντρο δε σκεπάζει τα χώματά του και που η αστική τάξη είχε βαφτίσει «νέο Παρθενώνα», σήμερα, τη θέση των ηρώων έχουν πάρει οι καταπατητές και γιδοπρόβατα που έχουν μετατρέψει τον ιστορικό τόπο - φάρο αντίστασης σε στάνες γεμάτες περιττώματα. Αυτή είναι η τιμή των σημερινών εκπροσώπων της αστικής τάξης στο ματωμένο Μακρονήσι.

Η μεγαλύτερη υποκρισία, σε ό,τι αφορά στην εγκατάλειψη, είναι πως υπάρχει απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΟ) απ' τις 16 Μάη του 1989, με την οποία χαρακτηρίζεται ολόκληρη η Μακρόνησος ως ιστορικός τόπος και ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία όλα τα κτίρια των στρατοπέδων του νησιού. Το 1995, η «προστασία» της Μακρονήσου «ολοκληρώθηκε» με το Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ) για τις χρήσεις γης του νησιού, που σημειώνει πως «απαγορεύονται χρήσεις ή επεμβάσεις που μπορούν να αλλοιώσουν το χαρακτήρα του ιστορικού τόπου».

Με τις παραπάνω αποφάσεις και βλέποντας τη σημερινή εικόνα του νησιού, γίνεται ξεκάθαρο πως η άρχουσα τάξη εκμεταλλεύεται τη Μακρόνησο, κόβοντας και ράβοντας, μόνο για κομματικές και πολιτικές σκοπιμότητες.

Κατεβαίνοντας απ' το πλοίο και αντικρίζοντας το θανατονήσι, ανατριχιάζεις σκεπτόμενος αυτά που έχεις διαβάσει και έχεις ακούσει γι' αυτά τα χώματα. Πριν προλάβεις να κάνεις δυο βήματα όμως, εμφανίζεται το πρώτο αυθαίρετο και λίγο πιο δίπλα το κτίριο του κυνηγετικού συλλόγου Λαυρίου. Αναρωτιέσαι, είναι δυνατόν, τι γίνεται;

Προχωρώντας λίγο πιο πάνω προς το Α` Ειδικό Τάγμα Οπλιτών (Α` ΕΤΟ), αντικρίζεις ένα σωζόμενο κτίσμα. Πλησιάζεις και συνειδητοποιείς πως έχει μετατραπεί σε στάνη. Ανεβαίνοντας προς το εκκλησάκι του Αγ. Αντώνη, ακούγονται τα κουδούνια απ' τα γιδοπρόβατα που έλειπαν απ' τη στάνη, βρίσκονται πίσω απ' τους θάμνους.

Φτάνοντας στην εκκλησία, η μυρωδιά αρχίζει και γίνεται ...δυσάρεστη και καταλαβαίνεις πως δεν πατάς πλέον χώμα. Τα περιττώματα των ζώων κάνουν και πάλι την παρουσία τους. Μια κυρία πιο δίπλα ακούγεται να λέει: «Μα, πώς είναι δυνατόν δεν ντρέπονται;». Ξεκινάμε να κατέβουμε στο θεατράκι του Α` ΕΤΟ. Στο δρόμο μια ...καλοφτιαγμένη στάνη. Φτάνουμε στο θεατράκι, η ίδια μυρωδιά. Στη σκηνή δεν μπορείς να περπατήσεις. Και αυτό στάνη. Ντροπή!

Αρχίζει η διαδρομή για το Β` ΕΤΟ, όπου θα γίνει και η συναυλία. Η απόσταση είναι περίπου τρία χιλιόμετρα και αρκετοί είναι αυτοί που «αρνήθηκαν» τα λεωφορεία για να μεταφερθούν και προτίμησαν να μάθουν για το μαρτυρικό τόπο. Λίγη ώρα, ένα ακόμα αυθαίρετο κάνει την παρουσία του. Ο ιδιοκτήτης του είχε υψώσει μάλιστα μια ελληνική σημαία, δηλώνοντας μάλλον την εθνικοφροσύνη του... Απέναντι ακριβώς υπήρχαν πεταμένα σκουπίδια. Λίγο μετά, και δεύτερο και τρίτο. Ανάμεσα στα αυθαίρετα και τα παράνομα μελίσσια. Οι ιδιοκτήτες τους λίγο αργότερα εμφανίστηκαν να πουλάνε, με την ανοχή των διοργανωτών, «Μέλι Μακρονήσου 12 ευρώ». Δίπλα στο «παράνομο μέλι» στο χώρο κάτω απ' το θέατρο του Β` ΕΤΟ έκαναν την παρουσία τους επίσης «Σουβλάκια Κέας» και οι πωλητές, που φορούσαν διαφημιστικά καπέλα και μπλουζάκια «Μακρόνησος»...

Οργή μετά τη συγκίνηση, αφού λίγα μέτρα πριν στέκονταν περήφανα τα κτίσματα που έφτιαξαν με τα χέρια τους και έζησαν οι Μακρονησιώτες. Αντεξαν, παρόλο που είναι παρατημένα και φιλοξενούν τα γιδοπρόβατα που τους έχει προσφέρει η πολιτεία σαν φόρο τιμής... Τα κτίσματα φωτίζονταν μάλιστα με μικρούς προβολείς, ελέω συναυλίας...

Οταν καθίσαμε στο θεατράκι, άρχισαν να καταφθάνουν οι κυβερνητικοί παράγοντες και τα φλας άστραφταν, ακούγονταν από παντού μουρμουρητά... Μου ήρθαν στο νου τα λόγια ενός γνωστού που συναντήσαμε στο Λαύριο λίγες ώρες πριν. «Πάμε στη συναυλία να αποτίσουμε φόρο τιμής στον πατέρα μου που ήταν Μακρονησιώτης. Είναι μια ευκαιρία να πάμε. Ξέρουμε βέβαια τις σκοπιμότητες». Ο κόσμος τούς καταλαβαίνει, τούς έχει μάθει...