Οχι τυχαία, μεταξύ των περιοχών που ξεχωρίζουν για τη ρευστότητα και την ταχύτητα των εξελίξεων, είναι αυτή της πρώην ΕΣΣΔ, αλλά και της Νοτιο-ανατολικής Ασίας. Να θυμίσουμε μόνο ότι το 2005 είχε ξεκινήσει μέσα σε ένα κύμα «εγχρώμων επαναστάσεων», όπως της «πορτοκαλί» στο Κίεβο και στη διάρκειά του διαδραματίστηκε τόσο η «αλλαγή φρουράς» στο Κιργκιστάν, όσο κι η αιματηρή αποτυχία της όποιας αλλαγής σε Ουζμπεκιστάν και Καζαχστάν. Μεγάλη σημασία δίνεται στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας, όπου συγκεντρώνεται και μεγάλος φυσικός πλούτος αλλά κι επειδή αυτή η περιοχή βρίσκεται σε θέση «κλειδί» τόσο για τη Ρωσία, όσο και για άλλες μεγάλες χώρες της περιοχής, πρώτα και κύρια την Κίνα, αλλά και την Ινδία. Αντικειμενικά λοιπόν, κι όσο κι αν η υπουργός των Εξωτερικών των ΗΠΑ, Κοντολίζα Ράις, δηλώνει, όπως έκανε στην τελευταία της επίσκεψη (τον Οκτώβρη του 2005) στο Μπισκέκ του Κιργιστάν ότι «υπάρχει χώρος για όλους», το σίγουρο είναι ότι, όπως δείχνει και η πραγματικότητα, το τι, ποιον και πόσο «χώρο» θα καταλάβει η καθεμιά δύναμη, δεν είναι από τα πριν γνωστό.

Μέσα στο 2005 η «Οργάνωση συνεργασίας της Σαγκάης» (ΟΣΣ), που δραστηριοποιείται στην περιοχή, απέκτησε ορισμένα νέα χαρακτηριστικά, τα οποία χρήζουν προσοχής. Ενα από αυτά είναι η διεύρυνσή της, προς το παρόν βέβαια με χώρες παρατηρητές. Ετσι δίπλα στην Κίνα, τη Ρωσία, το Καζαχστάν, το Κιργκιστάν, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν, στους παρατηρητές της ΟΣΣ προστέθηκαν πέρσι η Ινδία, το Ιράν και το Πακιστάν. Από το Πεκίνο, ο Πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλ. Λουκασένκο δήλωσε στις αρχές του Δεκέμβρη 2005, ότι η χώρα του σκέφτεται σοβαρά το ενδεχόμενο εισόδου της στην ΟΣΣ ως παρατηρητής μέσα στο 2006. Κάτι στο οποίο ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Β. Πούτιν απάντησε, λέγοντας πως η ΟΣΣ είναι «μια ανοιχτή οργάνωση». Στην πραγματικότητα όμως, όπως έδειξε η φετινή σύνοδος της ΟΣΣ, κάθε άλλο παρά «μπάτε σκύλοι» είναι, αφού στη σύνοδο του καλοκαιριού του 2005, δε στάλθηκε πρόσκληση στις ΗΠΑ, παρά τον διακαή πόθο των ΗΠΑ να «βάλουν πόδι» και σε αυτή τη διαπεριφερειακή οργάνωση συνεργασίας.

Μια άλλη πλευρά στην εξέλιξη της ΟΣΣ είναι το τελεσίγραφο που έστειλε, για πρώτη φορά στις ΗΠΑ, σχετικά με την ανάγκη απομάκρυνσης των αμερικανικών βάσεων από την Κεντρική Ασία. Απόφαση στην οποία στηρίχτηκε στη συνέχεια το Ουζμπεκιστάν για να κάνει πιο αποφασιστική την απαίτησή του προς τις ΗΠΑ να πάρουν τη βάση τους από το αεροδρόμιο του Χαναμπάντ.

Ταυτόχρονα, γίνεται φανερό πως η ίδια η ΟΣΣ βρίσκεται σε ένα «σταυροδρόμι» εξέλιξης. Δεν είναι λίγες εκείνες οι φωνές που ζητούν τη συγχώνευση μιας σειράς περιφερειακών μορφών συνεργασίας που παρατηρούνται στην περιοχή τα τελευταία χρόνια, [όπως είναι ο Οργανισμός του Σύμφωνο Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ), ο Ενιαίος οικονομικός χώρος (ΕΟΧ) κι η Ευρασιατική οικονομική ένωση (ΕΟΕ)] στα πλαίσια μιας ένωσης, της ΟΣΣ.

Ακόμη, δεν είναι ξεκάθαρο το πώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις του ΝΑΤΟ με την ΟΣΣ, που ήδη ορισμένοι διεθνείς αναλυτές αποκαλούν «ανατολικό ΝΑΤΟ».

Γεγονός είναι πάντως, ότι το 2006 θα είναι ένας καθοριστικός χρόνος για την όποια εξέλιξη αυτής της διαπεριφερειακής ένωσης.

Ως «ατμομηχανή» των όποιων εξελίξεων αντιμετωπίζονται οι μεγαλύτερες χώρες της περιοχής: Η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία. Ενα πιθανό «τρίγωνο» στρατηγικής συνεργασίας των 3 αυτών χωρών, με τεράστιους πληθυσμούς κι εκτάσεις, θα αποτελούσε σημαντική δύναμη για την προώθηση εκείνων ή των άλλων αποφάσεων, όχι μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή, αλλά και παγκόσμια.

Βλέπουμε ότι το 2006 έφερε ακόμη πιο κοντά τις συγκεκριμένες χώρες, χωρίς βέβαια ακόμη κάποιος να εκτιμά ότι διαμορφώθηκε αυτό το «τρίγωνο». Τόσο η Κίνα, όσο και η Ινδία δείχνουν τεράστιο ενδιαφέρον για την απόκτηση φυσικών πόρων από τη Ρωσία και προσπαθούν με μια σειρά κινήσεις να ενισχύσουν τις θέσεις τους στον ενεργειακό χάρτη της Ρωσίας. Από την άλλη είναι ίσως οι μόνες μεγάλες δυνάμεις, στις οποίες η Ρωσία βρίσκει και άλλα οικονομικά ενδιαφέροντα, πέρα από τον ενεργειακό τομέα, για τον οποίο π.χ. διακαώς ενδιαφέρονται ΕΕ, ΗΠΑ κι Ιαπωνία. Ετσι βλέπουμε τη Ρωσία να πραγματοποιεί τα τελευταία χρόνια τεράστιες πωλήσεις όπλων και στις δύο χώρες, να αναπτύσσει κοινές πρωτοβουλίες στον τομέα της ατομικής ενέργειας, των νέων τεχνολογιών, του Διαστήματος αλλά και σε άλλους τομείς. Μόνο στις συνοριακές περιοχές Κίνας και Ρωσίας δραστηριοποιούνται σήμερα 1.500 κοινές εμπορικές επιχειρήσεις.

Την περσινή χρονιά επίσης πραγματοποιήθηκαν, για πρώτη φορά στην ιστορία, κοινά στρατιωτικά γυμνάσια της Κίνας με τη Ρωσία και της Ρωσίας με την Ινδία. Και χωρίς κανείς να υπερτιμά ένα τέτοιο γεγονός, δεν μπορεί και να το αγνοεί, πολύ περισσότερο που τα κοινά ρωσο-κινεζικά γυμνάσια έγιναν τη στιγμή που υπήρξε όξυνση στις σχέσεις της Κίνας με τις ΗΠΑ, και μετά από εμπρηστικές δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων σχετικά με τον «δυνάμει παγκόσμιο κίνδυνο» που αποτελεί ο στρατός της Κίνας.

Σ' αυτήν την κατεύθυνση δε θα πρέπει να μας διαφύγει και η κοινή συνάντηση, που πραγματοποίησαν για πρώτη φορά, οι υπουργοί Εξωτερικών των τριών χωρών στις 2 Ιούνη 2005 στο Βλαδιβοστόκ, (ορισμένοι μάλιστα πρότρεξαν να τη χαρακτηρίσουν ως «συνάντηση του αιώνα»), ενώ ακολούθησε και δεύτερη συνάντησή τους το Σεπτέμβρη στη Νέα Υόρκη.

Πάντα όταν μπαίνει το ζήτημα της «ενότητας» δεν μπορείς να αποφύγεις και το ζήτημα «ενότητα, αλλά ενάντια σε ποιον;» Οσο κι αν οι διπλωμάτες έχουν την ικανότητα να περιγράφουν συχνά έναν κόσμο λίγο-πολύ «αγγελικό», όπου οι διαφορές επιλύονται σε «ζεστές» κουβεντούλες δίπλα στο τζάκι, ή σε μαραθώνιες, αλλά παρ' όλα αυτά, ειρηνικές διαβουλεύσεις γύρω από στρογγυλά και τετράγωνα τραπέζια, όλοι γνωρίζουν την πραγματικότητα των σοβαρών αντιθέσεων, εσωτερικών και διεθνών, που σπαράσσουν από τα μέσα το διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Δεν είναι λοιπόν καθόλου άσχετο το γεγονός ότι για πρώτη φορά η ιδέα του «τριγώνου» Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας, ακούστηκε δημόσια από ρωσικά χείλη το 1998, λίγο πριν τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, προκαλώντας μια πολύ προσεκτική κι επιφυλακτική, θα λέγαμε, στάση από μεριάς Κίνας και Ινδίας. Κι όμως ένα χρόνο μετά, το 1999, αμέσως μετά την επιδρομή του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία, η ρωσική πρόταση ακούστηκε πολύ πιο «εύηχα» σε Πεκίνο και Δελχί. Για να φτάσουμε σήμερα, αφού έχουν προηγηθεί οι αμερικανικές επεμβάσεις σε Αφγανιστάν, Κεντρική Ασία κι ο πόλεμος και κατοχή του Ιράκ, να δοκιμάζουν οι τρεις χώρες τα όπλα τους σε κοινές ασκήσεις στα πεδία βολής.

Οι δηλώσεις των ΥΠΕΞ των τριών χωρών ότι δεν ικανοποιούνται από έναν «μονοπολικό» κόσμο, από έναν κόσμο δηλαδή με ένα «αφεντικό», τις ΗΠΑ, είναι ενδεικτικές. Κι εδώ το θέμα της αντιμετώπισης του Ιράν αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα «διαχείρισης» μιας πολιτικής γραμμής αντίθετης με αυτήν που ακολουθούν οι ΗΠΑ.

Εννοείται πως τόσο οι ΗΠΑ, όσο και άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις σαν την ΕΕ και την Ιαπωνία, όχι απλώς παρακολουθούν τις συγκεκριμένες εξελίξεις, αλλά και κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να εμποδίσουν μια τέτοια «συμμαχία». Οχι τυχαία λοιπόν στις 12/12/2005 η αμερικάνικη εφημερίδα «The International Herald Tribune» καλούσε Ρωσία και Κίνα «να μην μπουν στο μεγάλο παιχνίδι» της αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ και να φροντίσουν να επικεντρωθούν μαζί με τις ΗΠΑ στην καταπολέμηση του κινδύνου της «ισλαμικής τρομοκρατίας».

Το γεγονός ότι μιλάμε για τις σχέσεις που αναπτύσσουν μεταξύ τους αυτές οι χώρες, δεν πρέπει να μας αφαιρεί από το σύνολο του «τοπίου» των διεθνών σχέσεων και πρώτα απ' όλα ότι και οι 3 χώρες (Ρωσία, Ινδία, Κίνα) έχουν ιδιαίτερα συμφέροντα και επαφές και με αυτές τις δυνάμεις. Ιδιαίτερο ζήτημα είναι π.χ. οι ενεργειακές πηγές της Ρωσίας και το πού αυτές θα στραφούν. Σ' αυτή τη διαμάχη εμπλέκονται πλέον όλες οι παραπάνω δυνάμεις. Σ' αυτήν την κατάσταση τα διάφορα ιμπεριαλιστικά κέντρα δε χρησιμοποιούν μόνο το «καρότο» αλλά και το «μαστίγιο», το ίδιο επιδέξια.

Πρόσφατα, π.χ. συγκροτήθηκε μια «νέα» διαπεριφερειακή ένωση χωρών με τον τίτλο «Κοινότητα δημοκρατικής επιλογής», στην οποία εκτός από τις χώρες της GUAM (Γεωργία, Ουκρανία, Αζερμπαϊτζάν, Μολδαβία), προσχώρησαν επίσης Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία, Ρουμανία, Σλοβενία και ΠΓΔΜ, με στόχο δήθεν την προώθηση της «δημοκρατίας» από τη Βαλτική ως τη Μαύρη Θάλασσα. Μια τέτοια οργάνωση, που αντιλαμβάνεται τη «δημοκρατία» όπως την ορίζει το αμερικάνικο Πεντάγωνο, έχει σαφώς αντιρωσικό χαρακτήρα.

Ορισμένοι επίσης Ρώσοι πολιτικοί συνδέουν ακόμη και την προώθηση του πρόσφατου αντικομμουνιστικού μνημονίου από την Πολιτική Επιτροπή της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, με την προσπάθεια ενοχοποίησης της σημερινής Ρωσίας. Από την οποία οι χώρες που εντάχθηκαν τελευταίες στην ΕΕ θα μπορούσαν κάποια στιγμή να ζητήσουν μεγάλες αποζημιώσεις με το επιχείρημα ότι στο παρελθόν βρίσκονταν με τη βία στο «σοβιετικό μπλοκ», εξαιτίας της απειλής της σοβιετικής στρατιωτικής «αρκούδας». Μάλιστα αυτή η πολιτική εκτίμηση πηγαίνει βαθύτερα και ισχυρίζεται ότι λόγος γίνεται για «δάκτυλο» των ΗΠΑ, που χρησιμοποιούν ορισμένες χώρες της ΕΕ, όπως αυτές της Βαλτικής, για να εμποδίσουν την παραπέρα ενίσχυση των σχέσεων της Ρωσίας με την ΕΕ και κυρίως με τον Γερμανο-γαλλικό άξονα.

Την ίδια ώρα, ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, προσπαθούν και με το «καρότο» να πείσουν τις 3 αυτές μεγάλες χώρες, ότι θα έχουν μεγαλύτερα οφέλη αν ακολουθήσουν μια πολιτική συνεργασίας με τις ΗΠΑ κι όχι αντιπαράθεσης. Αυτό θα προσπαθήσουν να δείξουν οι ΗΠΑ και στην προσεχή συνάντηση των G-8, όπου θα προεδρεύσει η Ρωσία. Ταυτόχρονα, όχι άσκοπα, προσπαθούν να δείξουν, σε Ρωσία και Ινδία, τον κίνδυνο στενότερης συνεργασίας τους με την Κίνα. Η γραμμή αυτή συμπυκνώθηκε εύστοχα στην προειδοποίηση του γνωστού Μπζεζίνσκι προς τη Ρωσία, ότι «ο ανταγωνισμός με τις ΗΠΑ είναι ανώφελος, ενώ η ένωση με την Κίνα, θα σημάνει την υποταγή της Ρωσίας». Η πρόσφατη επίσης πυρηνική συνεργασία ΗΠΑ-Ινδία είναι άλλο ένα κομμάτι στο παζλ της παρέμβασης των ΗΠΑ.

Η πρόσφατη δηλητηρίαση του μεγάλου ποταμού Αμούρ, που διασχίζει τόσο την Κίνα όσο και τη ρωσική Απω Ανατολή, από ατύχημα που έγινε σε μεγάλη βιομηχανική επιχείρηση της Κίνας, οδήγησε, σύμφωνα με πληροφορίες ρωσικών ΜΜΕ στην αναζωπύρωση των αντικινεζικών διαθέσεων σε πλατιά τμήματα του ρωσικού πληθυσμού της συγκεκριμένης περιοχής. Επανέφερε, από έναν άλλο δρόμο, την εκτίμηση πως η οικοδόμηση του «τριγώνου» (Ρωσίας- Ινδίας-Κίνας) θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το πόσο ισομερώς θα αναπτυχθούν οι διμερείς σχέσεις των τριών αυτών δυνάμεων. Είναι χαρακτηριστικό για παράδειγμα, ότι οι «πολέμιοι» του «τριγώνου» στη Ρωσία σημειώνουν ότι τα συμφέροντα των τριών χωρών μπορούν να συμπέσουν μόνο προσωρινά και στην προοπτική τους οι λεγόμενες «δημοκρατικές» χώρες (Ρωσία, Ινδία) δε θα μπορέσουν να συμφωνήσουν με την «κομμουνιστική» Κίνα, με αποτέλεσμα την κατάρρευση αυτής της προσπάθειας.

Ενα άλλο σενάριο, που συζητιέται σχετικά με την αδυναμία της συγκρότησης αυτού του άξονα, εκτιμά πως «ταφόπλακα» στην ιδέα της συγκρότησης του «τριγώνου», μπορούν να είναι οι εσωτερικές εξελίξεις κι η αστάθεια, που μπορεί να προκληθεί στις χώρες αυτές, για διαφορετικούς λόγους.

Ετσι, για παράδειγμα, στη Ρωσία, εξαιτίας της εξάρτησης της ανάπτυξής της βασικά από την εκμετάλλευση των πρώτων υλών (το 54% των εξαγωγών της Ρωσίας στηρίζονται στις πρώτες ύλες και την ίδια ώρα το 89% των μηχανημάτων εξόρυξης πιστεύεται πως είναι πεπαλαιωμένο).

Εδώ βέβαια υπάρχει ο ισχυρός αντίλογος εκείνων που εκτιμούν ότι η πλήρης εξόφληση των διεθνών χρεών της Ρωσίας προς το ΔΝΤ και κατά τα 2/3 προς τη Λέσχη του Παρισιού, όπως κι η συγκρότηση του λεγόμενου σταθεροποιητικού ταμείου, στο οποίο έχουν ήδη σωρευτεί 44 δισ. δολάρια, αποτελούν δείγματα ενίσχυσης της καπιταλιστικής Ρωσίας. Οπως και η νέα αύξηση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της σε χρυσό (που έφτασαν τα 182,2 δισ. δολάρια) και ο διπλασιασμός μέσα στο 2005 των άμεσων ξένων επενδύσεων σε 26,1 δισ. δολάρια, από 12,5, που ήταν το 2004.

Πέρα όμως από τα ποσοτικά νούμερα αξίζει να δει κανείς και την ποιοτική πλευρά, δηλαδή την ενίσχυση 20-30 ρωσικών μονοπωλίων, που έχουν συγκεντρώσει το μεγαλύτερο μέρος των αγορών και της παραγωγής στη Ρωσία, την όλο και μεγαλύτερη σύμφυσή τους με το κράτος.

Σίγουρα ο χώρος της εφημερίδας δε μας επιτρέπει να αναφέρουμε όλα τα ενδεχόμενα και πιθανά σενάρια των εξελίξεων, εκείνο που όμως είναι σίγουρο, είναι ότι το επόμενο διάστημα και οι παραπάνω 3 χώρες χώρια ή από κοινού (π.χ. το Μάρτη του 2006 θα πραγματοποιηθεί τριμερής συνάντηση για ζητήματα οικονομικής συνεργασίας), θα αντιμετωπίσουν νέες μεγάλες προκλήσεις σε διεθνές επίπεδο. Τέτοιες είναι και οι πιθανές επεμβάσεις των ΗΠΑ στο Ιράν, στη Λατινική Αμερική, στην Αφρική, στον Καύκασο, στην Κεντρική Ασία αλλά και στη Λευκορωσία, Ουκρανία κ.α.. Εξελίξεις που ορατά διαγράφονται, αλλά και άλλες που υποβόσκουν και μπορούν να φέρουν σημαντικές αλλαγές στον παγκόσμιο χάρτη.

Ομως η ενδιαφέρουσα παρακολούθηση αυτών των εξελίξεων, δεν πρέπει να μας αποσπά από το χαρακτήρα, την ταξική ουσία των κρατών και των συμμαχιών που διαμορφώνουν. Δεν πρέπει λοιπόν να χάνεται η ουσία που υπάρχει πίσω από τα όποια «σχήματα» και στις διεθνείς σχέσεις!

Κι η αλήθεια είναι πως μόνο η ενίσχυση των λαϊκών κινημάτων, του αντιιμπεριαλιστικού αγώνα, του συντονισμού του, ενός αγώνα που όλο και περισσότερο σήμερα συνδέεται με τον αγώνα για τη σοσιαλιστική προοπτική, μπορεί να βάλει τέλος στην επιθετικότητα του ιμπεριαλισμού σε βάρος των λαών.