Η Μαρία Κάλλας, το ιερό τέρας, η γυναίκα που συγκλόνισε με την ανεπανάληπτη φωνή της και τη σκηνική της παρουσία τον κόσμο της λυρικής μουσικής, η ντίβα, η θεά, που κατάφερε να αλλάξει ακόμη και το ίδιο το πρόσωπο της όπερας με μια νέα δυναμική και δραματική ερμηνεία που είχε από χρόνια χαθεί, θα εμφανιστεί στην ΕΤ-1 στις 23.15 τη Δευτέρα στην εκπομπή "Μεγάλες Παραστάσεις".Πρόκειται για ένα βραβευμένο ντοκιμαντέρ με χρυσό μετάλλιο το 1987 ως το καλύτερο και σημαντικότερο ντοκιμαντέρ στο Διεθνές Κινηματογραφικό και Τηλεοπτικό Φεστιβάλ της Νέας Υόρκης. Μια ταινία που παρουσιάζει τη λαμπρή πορεία της, πορεία προς τη δόξα, σπαρμένη από δάφνες και "πικροδάφνες". Ο φακός παρακολουθεί την Μαρία από τη γέννησή της στη Νέα Υόρκη, τις σπουδές της και τη ζωή της στην Ελλάδα, ως τις στιγμές της δόξας της, όταν το άστρο της άστραφτε και μεσουρανούσε μέσα στα μεγαλύτερα Λυρικά Θέατρα του κόσμου. Ομως η περιέργειά του, του φακού δηλαδή, αυξάνεται και προχωρεί. Προχωρεί μακριά και φτάνει μέχρι τη ζωή της στο Παρίσι. Ζωή μελαγχολική, μοναχική, και καθόλου λυρική.

Η Καικίλια - Σοφία, Αννα - Μαρία Καλλογεροπούλου γεννήθηκε το Δεκέμβρη του 1923 στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ. Ηρθε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1937 και επειδή ήδη είχαν εμφανιστεί τα πρώτα φωνητικά της χαρίσματα έγινε δεκτή δωρεάν από τον Καλομοίρη στο Εθνικό Ωδείο, όπου και φοίτησε από το φθινόπωρο του 1937 έως το καλοκαίρι του 1939. Την πρώτη δημόσια εμφάνισή της έκανε στις 11 Απρίλη του 1938. Κατόπιν φοίτησε στο Ωδείο Αθηνών με καθηγήτρια την Ελβίρα ντε Ιντάλγκο,της οποίας η διδασκαλία έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής της προσωπικότητας. Δεν πήρε δίπλωμα διότι δεν (...) παρακολούθησε κανονικά τα θεωρητικά μαθήματα. Η πράξη όμως, δηλαδή, το ταλέντο, δεν είχε ανάγκη από καμιά θεωρία, από κανένα δίπλωμα.

Στα 1940 προσλαμβάνεται ως χορωδός στην Εθνική Λυρική Σκηνή, αλλά δε συμμετείχε στη χορωδία. Στην ΕΛΣ εμφανίστηκε στα εξής έργα: "Βοκάκιος" του Σουπέ, "Τόσκα" του Πουτσίνι - πρώτη εμφάνιση ως πρωταγωνίστρια. Ο "Κάμπος" του Ντ' Αλμπέρ, "Καβαλερία Ρουστικάνα" του Μασκάνι και άλλα. Το Σεπτέμβρη - μοιραίος μήνας για την Κάλλας (πέθανε 16 Σεπτέμβρη 1977) - του 1945 φεύγει για τη Νέα Υόρκη. Η Κάλλας έχει πλήρη επίγνωση της θεϊκής φωνής της, έχει πλήρη γνώση των στενών - καλλιτεχνικών - ορίων της χώρας μας, έχει συνείδηση της αποστολής της, έχει δείγματα από την τροχιά που θα ακολουθήσει το πεπρωμένο της. Εχει.. τόσα και τόσα. Χρήματα όμως όχι. Εκεί, στη Μετροπόλιταν Οπερα, ο τότε διευθυντής τής προτείνει ένα συμβόλαιο για ένα δευτερεύοντα ρόλο. Η Κάλλας παρόλο που δεν έχει δεκάρα, που δεν έχει κανέναν να τη βοηθήσει, να την αναδείξει, αρνείται. Είναι γεννημένη για πρώτη. Δεν έχει ανάγκη από μια θεσούλα στον ήλιο, είναι και σελήνη και ήλιος από μόνη της. Απορρίπτει την πρόταση και λέει μέσα της: (άλλοι υποστηρίζουν ότι το είπε και δυνατά) "Σε ένα χρόνο θα πέφτετε στα γόνατά μου". Οπως και έγινε. Φεύγει για την Ιταλία και δέχεται να ερμηνεύσει στο αμφιθέατρο της Βερόνας την "Τζιοκόντα" του Πονκιέλι. Εκεί γνωρίζεται με τον βιομήχανο Μπατίστα Μενεγκίνι, που αργότερα έγινε σύζυγός της και μάνατζέρ της και με τον Τούλιο Σεραφίν. Ο Σεραφίν υπήρξε για την Μ. Κ. ένας δεύτερος πυγμαλίωνας, παίρνοντας τη "θέση" αυτή που κατείχε μέχρι εκείνη τη στιγμή η μεγάλη Ιντάλγκο. Ο Τούλιο Σεραφίν προσανατόλισε το "βελούδινο φωνητικό άστρο" προς το "μπελ κάντο". Από εκείνη τη στιγμή η "Δύναμη του Πεπρωμένου" δεν ερμηνεύεται μονάχα με τη φωνή, αλλά με την ίδια τη ζωή. Η μια επιτυχία διαδέχεται την άλλη, με αποκορύφωμα την ημέρα (30.11.48) που η Μαρία έγινε συνώνυμο της "Κάστα Ντίβα" και τραγούδησε τη "Νόρμα" του Μπελίνι. Η Κάλλας ήξερε να περνά από τη μια φωνητική περιοχή στην άλλη. Με την ίδια άνεση ήταν υψίφωνος, με την ίδια γινόταν κολορατούρα. Αυτή η άνεση αργότερα έβλαψε κάποιο φωνητικό της όργανο, αλλά η Κάλλας είχε γίνει ήδη "ντίβα", ήταν ήδη η ανεπανάληπτη, ο θρύλος, ο μύθος, που με ιλιγγιώδη ταχύτητα άλλαζε ρόλους, κοστούμια, κινήσεις και ύφος και που σε κάθε παράσταση έγραφε μια χρυσή, εντελώς προσωπική σελίδα στην παγκόσμια ιστορία του πενταγράμμου. Από τη "Νόρμα" στη "Λαίδη Μάκβεθ" και από την αιματοβαμμένη κυρία στην άδολη "Σταχτοπούτα" ή στην "Υπνοβάτιδα". Και από την "Υπνοβάτιδα" στην τραγική βασίλισσα, την "Αννα Μπόλεϊν".

Ας μας επιτραπεί μια υπόθεση να κάνουμε... Μια υπόθεση μόνο. Υποθέτουμε, λοιπόν, πως αν ζούσαν οι μεγάλοι συνθέτες αυτών των λυρικών έργων, πως αν μπορούσε για παράδειγμα ο Βέρντι, ο Ντονιτσέτι, ο Ροσίνι, ο Μπελίνι, ο Πουτσίνι, ο Γκλουκ, ο Μότσαρτ και ο Βάγκνερ να δουν την Κάλλας να κινείται πάνω στη σκηνή και να ερμηνεύει τους ρόλους, που εκείνοι επινόησαν, πως αν μπορούσαν να ακούσουν το φλογερό ελληνικό ιερό τέρας να τραγουδά και να μεθά από τις νότες που εκείνοι συνέθεσαν, σίγουρα θα δάκρυζαν από ευγνωμοσύνη. Ο Τζεφιρέλι είπε κάποτε ότι "η Κάλλας έκανε τόσα για την ιταλική όπερα όσα περίπου έκανε και ο Τζιουζέπε Βέρντι".

Τη σκηνοθεσία του ντοκιμαντέρ, που θα παρακολουθήσουμε τη Δευτέρα, υπογράφει ο Τόνι Πάλμερ.

Τ. Δ.

Μια κοινωνική δραματική ταινία, αμερικανικής παραγωγής του 1954, μια ταινία πρωτοποριακή θα προβάλει τη Δευτέρα το MEGA στις 00.45. Πρόκειται για την ταινία του Λάσλο Μπέντεκ "Ο ατίθασος" με πρωταγωνιστή τον Μάρλον Μπράντο, που πέρασε στην ιστορία του κινηματογράφου ως μια από τις πρώτες ταινίες που καταπιάστηκαν με το θέμα των μηχανόβιων. Οι επαναστατημένοι μηχανόβιοι έκαναν τότε τη μικρή, ανόητη, προσωπική τους επανάσταση με το να αποστρέφουν το βλέμμα τους από την άνεση μιας μεγάλης αμερικανικής λιμουζίνας και να προτιμήσουν μια μηχανή!. Αυτούς τους τρομερούς "επαναστάτες" το κατεστημένο τούς έβαλε στο περιθώριο. Τους έκανε πέρα. Τους έβαλε μια ετικέτα, που έλεγε: παλιόπαιδα, αλήτες, αχάριστοι, προδότες της τάξης ΜΑΣ. Η αντίδραση αυτών των νέων, και όχι φυσικά, προς θεού, η επανάστασή τους, τους έδωσε μια ξεχωριστή θέση στη νεολαία εκείνης της εποχής. Ο τρομερός Μάρλον Μπράντο ερμηνεύει το ρόλο που τον καθιέρωσε ως ασυμβίβαστο και ως μαχητή και που τον έφερε αντιμέτωπο με τον άλλο "επαναστάτη νέο χωρίς αιτία" εκείνης της εποχής, τον Τζέιμς Ντιν... Πέρασαν δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια από τη μέρα που γυρίστηκε το έργο για να δούμε μια ταινία με ανάλογο θέμα, που και εκείνη είχε ενθουσιάσει και είχεξεσηκώσει τους νέους ταράζοντας τα ρηχά ύδατα της Μέκκας του κινηματογράφου. Αναφερόμαστε στον "Ξέγνοιαστο καβαλάρη" του Ντένις Χόπερ.

Πάνω στη σκηνή, πάνω στο πλατό, περισσότερο από την "ιδιωτική προσωπική μας σκηνή", νιώθουν οι ηθοποιοί την ανάγκη να επικοινωνήσουν με τους άλλους συντελεστές. Πολλές φορές δεν πρέπει να μιλήσουν, δεν πρέπει να βγάλουν άχνα, απλώς επιθυμούν να ακουμπήσουν το βλέμμα τους πάνω σ' ένα ζευγάρι μάτια που θα τους ξεκουράσει και θα τους δώσει δύναμη να συνεχίσουν και τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν. Από την ενδιαφέρουσα σειρά κινηματογραφικής ανθολογίας "Ντουπλ - φας" θα προβληθεί από την ΕΤ - 1 τη Δευτέρα στις 19.10 η τέταρτη εκπομπή του 6ου κύκλου: "Πέστο χωρίς λόγια" που θα μας ξεναγήσει μέσα στα βλέμματα, μέσα στις ανάγκες και τις επιθυμίες των πρωταγωνιστών. Και θα μας εξηγήσει πώς και με ποιο τρόπο "συνομιλούν" χωρίς να μιλούν με τους άλλους, με τρόπους υπαινικτικούς ασφαλώς, τρόπους αθέατους και αόρατους, που ο θεατής αδυνατεί να αντιληφθεί. Το "Ντουμπλ - φας" θα μας δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα που, ευθέως, δεν έχουν τεθεί και θα ανθολογήσει κάποιες χαρακτηριστικές σκηνές, όπου οι ηθοποιοί - από επιλογή ή κατ' ανάγκη - εκφράστηκαν έχοντας κλειστό το στόμα και κομμένη την ανάσα. Ετσι είναι πάντα το νόμισμα, έτσι είναι η ζωή, έτσι είναι και αυτή η εκπομπή: έχει δυο όψεις.

Εξι ντοκιμαντέρ, παραγωγής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, στο πλαίσιο του προγράμματος "Ανοιχτές θύρες",θα προβληθούν από την ΕΤ - 2 στις 18.15. Στην εκπομπή της Τετάρτης που θα είναι και το πρώτο ντοκιμαντέρ της σειράς θα έχει για τίτλο "Από το χώρο στις ανθρώπινες σχέσεις. Τα κερκυραϊκά φέουδα 15ος - 18ος αιώνας".Είναι ένα μάθημα ιστορίας από τον Σπύρο Αδραχτά, που έχει στόχο να δείξει πώς ακριβώς παράγεται η ιστορική γνώση και πώς είναι εφικτό να ενταχθούν σε νέα ερμηνευτικά σχήματα οι ήδη κεκτημένες ιστορικές γνώσεις. Τα κερκυραϊκά φέουδα έχουν επιλεγεί ως πεδίο παρατήρησης και προγραμματισμού, επειδή εκεί υπάγεται το μεγαλύτερο μέρος του καλλιεργημένου χώρου του νησιού. Η σκηνοθεσία είναι του Νίκου Γραμματικόπουλου.

"Ο Μαγιακόφσκι χαμογελάει" είναι ο τίτλος της σοβιετικής ταινίας σε σκηνοθεσία Σερκέι Γιουτεγκέβιτς, που προβάλλει σήμερα η ΕΤ-3 στις 20.00. Πρόκειται για μια φιλόδοξη πειραματική ταινία του 1975, που ανατρέχει στα κινούμενα σχέδια, τις έμψυχες κούκλες, το ντοκιμαντέρ, το σινεμά βαριετέ και την κανονική μυθοπλασία, σε μια προσπάθεια ελεύθερης απόδοσης του "Κοριού" του Μαγιακόφσκι, που εμπνέεται από τα ίδια τα κείμενα του ποιητή και την μπρεχτική θεωρία της αποστασιοποίησης. Ο "Κοριός" είναι μια καυτή σάτιρα του μικροαστισμού και του οπορτουνισμού: Ο Πρίσπιν, ο κεντρικός ήρωας, είναι ένα παρασιτικό άτομο που καταφέρνει να επιβιώσει το ίδιο καλά σε όλα τα καθεστώτα. Πρωταγωνιστούν: Αλεξέι Κάπλε και Γ. Τσεντόροφ.

Ο Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι (1893-1930) είναι ο Ρώσος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας που υπήρξε μια μεγάλη επαναστατική μορφή του 20ού αιώνα. Με το ξέσπασμα της Επανάστασης του Οχτώβρη του 1917, ο Μαγιακόφσκι τάχθηκε στο πλευρό των μπολσεβίκων και εργάστηκε όπως και άλλοι φουτουριστές για την εδραίωση του καθεστώτος και την ανύψωση του λαϊκού φρονήματος, καθώς η Ρωσία υφίσταται αποκλεισμό και στο εσωτερικό, εντείνονται οι επιθέσεις των αντικαθεστωτικών. Το 1928 γράφει τον "Κοριό", το σημαντικότερο θεατρικό του έργο που ανεβάζεται τον επόμενο χρόνο με μουσική του Ντ. Σοστακόβιτς. Στο εξαιρετικό αυτό έργο περιγράφεται μια φανταστική περιπέτεια ενός νιόγαμπρου που "παγώνει" για πενήντα χρόνια και επανέρχεται στη ζωή του 1979.