Για μια ακόμη χρονιά η «Κόκκινη Γωνιά», το Στέκι του Φεστιβάλ για την ισοτιμία και τη χειραφέτηση των γυναικών πλημμύρισε από κόσμο κατά τη διάρκεια της βιβλιοπαρουσίασης - συζήτησης της έκδοσης της «Σύγχρονης Εποχής» «Σεξουαλικότητα και Επανάσταση», του Βάλτερ Χόλιτσερ.

Το άνοιγμα της εκδήλωσης έκανε η Γωγώ Θεοδωροπούλου, μέλος του ΚΣ της ΚΝΕ και επικεφαλής της Επιτροπής του ΚΣ για τις νέες γυναίκες και τα νέα ζευγάρια. Οπως ανέφερε, με βάση το ενδιαφέρον μελών της ΚΝΕ να προμηθευτούν την έκδοση από την πρώτη κιόλας στιγμή κυκλοφορίας του στην Αντιιμπεριαλιστική Κατασκήνωση της ΚΝΕ, η συζήτηση στοχεύει «να ενισχύσουμε τη θέληση και την αναγνωστική αντοχή καθώς πρόκειται για ένα απαιτητικό βιβλίο» ενός μαρξιστή επιστήμονα, αναδεικνύοντας πλευρές της συμβολής του στην επιστημονική σκέψη σε γενικά φιλοσοφικά ζητήματα, όπως και σε ζητήματα φυσικών επιστημών, βιολογίας, ψυχολογίας, ιατρικής.

Την κεντρική ομιλία έκανε η Ελένη Μπέλλου, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, που από την αρχή στάθηκε στην αξία του βιβλίου, αν και γράφτηκε πριν από 50 χρόνια «με έντονα τα στοιχεία της τότε τρέχουσας ιδεολογικής πάλης, με τις τότε θεωρίες περί σεξουαλικότητας, αλλά και με ορισμένες αδυναμίες σε ζητήματα της επαναστατικής στρατηγικής (σημειώνονται στον πρόλογο και σε υποσημειώσεις) αλλά και σε άλλα (...)

Προσφέρει στο κύριο, δηλαδή με ποιο κριτήριο, μέθοδο μπορούμε να ερμηνεύουμε και να διαμορφώνουμε στάση στα ζητήματα της σεξουαλικής συμπεριφοράς», σημείωσε χαρακτηριστικά, ενώ διευκρίνισε: «Ο τίτλος του ίσως δημιουργεί παραπλανητικές προσδοκίες (...) θα ήταν λάθος να θεωρήσει κάποιος ότι ο τίτλος υπονοεί ότι η ελευθερία στη σεξουαλικότητα είναι ή οδηγεί σε κοινωνική επανάσταση». Η πραγματική επιδίωξη του συγγραφέα είναι «να προετοιμάσει τον αναγνώστη για να συνειδητοποιήσει την ανάγκη και τη δυνατότητα να υπάρξει ριζική επαναστατική αλλαγή όλων των οικονομικών - πολιτικών συνθηκών, ώστε η ανθρώπινη σεξουαλικότητα να μη γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης, στοιχείο εξάρτησης, αποτέλεσμα κοινωνικής ανισοτιμίας, να εκδηλώνεται με ελεύθερη αλλά συνειδητή ατομική επιλογή του σεξουαλικού - ερωτικού συντρόφου και σε κάθε περίπτωση με σεβασμό απέναντί του».

Στην ομιλία της ανέδειξε τον άξονα διαπραγμάτευσης της ανθρώπινης σεξουαλικής συμπεριφοράς του συγγραφέα: «Ο άξονας της διαπραγμάτευσης του Χόλιτσερ είναι ότι τα ενδιαφέροντα για το σεξ, τον έρωτα, τα συναισθήματα και τις αξίες που περιβάλλουν τις σεξουαλικές σχέσεις, την επιθυμία και πραγματοποίηση τεκνοποίησης δεν μπορούν να αποσπαστούν από το κεντρικό ζήτημα, που αποτελεί και στόχο της επανάστασης: "Σε ποια κοινωνία διαμορφώνονται, με ποιες βασικές οικονομικές - πολιτικές προϋποθέσεις". Δηλαδή με ποιες προϋποθέσεις ιδιοκτησίας των βασικών μέσων παραγωγής, σε ποιες συνθήκες παραγωγής και συνολικά οργάνωσης της κοινωνίας μπορούν να ανθίσουν οι προσωπικές σχέσεις, να ανθίσει ο ατομικός έρωτας, απαλλαγμένος από οικονομικούς παράγοντες και ξεπερασμένες κοινωνικές προκαταλήψεις, από ηθικές αντιλήψεις που αναπτύχθηκαν στη βάση της υποταγής της γυναίκας στον άνδρα, όταν εμφανίστηκε η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής.

(...) Το βιβλίο διαπραγματεύεται την ανθρώπινη σεξουαλική συμπεριφορά στην ιστορική εξέλιξή της... η οποία δεν είναι στενά βιολογική, ενστικτώδης, ίδια στο διάβα των αιώνων από τόπο σε τόπο, αλλά εξελίσσεται σύμφωνα με την ιστορική εξέλιξη του ανθρώπου. Ο άνθρωπος, ως κοινωνικό ον, διαφέρει απ' όλα τα άλλα είδη - και τα ανώτερα - στο ζωικό βασίλειο. Είχε ως αποκλειστικό χαρακτηριστικό της κοινωνικότητάς του, όχι απλά την τάση να ζει σε ομάδες και να επικοινωνεί (που σε απλούστερες μορφές τη συναντάμε και σε άλλα είδη του ζωικού βασιλείου), αλλά ο άνθρωπος έχει ως μοναδική ικανότητά του να κατασκευάζει εργαλεία. Κι έτσι όχι απλά να προσαρμόζεται, να επιβιώνει στο φυσικό περιβάλλον, αλλά να το μετασχηματίζει. Ετσι εξελίχθηκε ως ανώτερο είδος, εξελίχθηκαν και οι μορφές κοινωνικής συμβίωσης που ακολουθούσαν και αντιστοιχούσαν στην εξελισσόμενη ικανότητά του να κατασκευάζει εργαλεία για να βελτιώνει τις συνθήκες επιβίωσής του. Βέβαια όχι ως μεμονωμένο άτομο, αλλά ως σύνολο ατόμων.

Απ' αυτήν τη διαδικασία καθορίζεται και η εξέλιξη των κοινωνικών ρόλων των δύο φύλων, των μεταξύ τους σχέσεων, των ευθυνών τους απέναντι στους απογόνους τους, η εξέλιξη των μορφών κοινωνικής συμβίωσης, δηλαδή και η εξέλιξη της ίδιας της οικογένειας ως μιας μορφής κοινωνικής συμβίωσης, αλλά και της θεσμικής μορφής της, του γάμου. (...)

Ο Χόλιτσερ αναλύει και ερμηνεύει τις κοινωνικές σχέσεις αξιοποιώντας το θεωρητικό έργο των Μαρξ - Ενγκελς (...). Ολη αυτή η μέθοδος συμπυκνώνεται στη φράση του Λένιν, που την έχουμε στον Πρόλογο του βιβλίου: "Στη σεξουαλική ζωή δεν εκδηλώνεται μόνο ό,τι είναι δοσμένο από τη φύση, αλλά και ό,τι έχει προκύψει από τον πολιτισμό, ευγενικό ή ποταπό"».

Παρουσιάζοντας τα 7 κεφάλαια της έκδοσης και την επικαιρότητα των συμπερασμάτων, η Ελ. Μπέλλου σημείωσε σχετικά με το πρώτο κεφάλαιο που τιτλοφορείται «"Κατάργηση των ταμπού" και εμπορευματοποίηση»:

«Ο Χόλιτσερ δίνει πολύ καλά τη σχέση του καπιταλιστικού συστήματος τόσο με τον μηχανισμό των σεξουαλικών ταμπού, της ψευτοηθικής, όσο και με τις θεωρίες και πρακτικές περί της σεξουαλικής απελευθέρωσης, ως όψεις του ίδιου νομίσματος. Αναφέρει ο Χόλιτσερ στο πρώτο κεφάλαιο: "Η απλή κατάργηση των σεξουαλικών ταμπού, η οποία αφήνει ανέγγιχτες τις δομές της κοινωνίας - κυρίως την οικονομική της βάση - δεν μπορεί να πετύχει τίποτα περισσότερο από το να αντικατασταθεί ο πουριτανός από τον εξαγριωμένο (δηλ. αποχαλινωμένο) συντηρητικό, που παραμένει "μοναχικός", "επιφανειακός", "άσεμνος" και εγωκεντρικός (...) προσδίδοντας στην παραμόρφωσή του το πρόσημο του "πρωτοποριακού".

Η μεθοδολογία του Χόλιτσερ για τη διάκριση μεταξύ συντηρητικού - προοδευτικού στον καπιταλισμό μάς είναι χρήσιμη για την κατανόηση ανάλογων σημερινών παραπλανητικών διαχωρισμών.

Σήμερα, σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, επιδιώκουν να εμφανίσουν τη σεξουαλική ελευθεριότητα ως το Α και το Ω των ατομικών δικαιωμάτων, της ελευθερίας, της προοδευτικότητας. Θέλουν να τραβήξουν τους νέους και τις νέες στην αναζήτηση της προσωπικής τους ανάπτυξης - ολοκλήρωσης με κύριο και μοναδικό άξονα τη σεξουαλικότητα».

Στη συνέχεια της ομιλίας στάθηκε στο κεφάλαιο σχετικά με τη βιολογία της σεξουαλικότητας: «Ισως είναι από τα πιο δύσκολα κεφάλαια, παρόλο που ο Χόλιτσερ είχε σπουδάσει Βιολογία και εργάστηκε σε προγράμματα Εκπαίδευσης. Βέβαια, στα 50 χρόνια που μεσολάβησαν, έχει προχωρήσει η έρευνα, η γνώση όσον αφορά τις βιο- και νευροεπιστήμες, που δεν αναιρούν, αλλά τεκμηριώνουν καλύτερα τις γνώσεις που περιλαμβάνει το 2ο κεφάλαιο.

Συχνά νέοι και νέες δυσκολεύονται να κατανοήσουν τι σημαίνει δυαδικότητα του φύλου στην αναπαραγωγή του είδους και την μπερδεύουν με χαρακτηριστικά του ενός ή του άλλου φύλου που είναι αποτελέσματα - προϊόντα των διαφορετικών κοινωνικών τους ρόλων στο διάβα εκατοντάδων ή και χιλιάδων χρόνων».

Αξιοποιώντας απόσπασμα του ανατόμου Young, που περιλαμβάνεται στην έκδοση, η ομιλήτρια τόνισε: «Σε αυτή τη βάση εξηγεί πώς η τυπική ετερόφυλη σεξουαλική συμπεριφορά - από βιολογικής/ψυχολογικής πλευράς - ΔΕΝ είναι συντηρητισμός ή έλλειψη προοδευτικής σκέψης.

Αλλά και η ομοφυλόφιλη σεξουαλική συμπεριφορά, ενδεχομένως στο έδαφος κάποιας δυνητικής βιολογικής προδιάθεσης, μόνο κάτω από συγκεκριμένους κοινωνικούς παράγοντες εξελίσσεται ως τέτοια». Ενώ έκανε εκτενή αναφορά στα αποσπάσματα που σχετίζονται με «το πώς εξελίσσεται η βιολογική διαφοροποίηση του φύλου».

Επικεντρώνοντας στην ουσία του κεφαλαίου σημείωσε στην ομιλία της: «Ο διαχωρισμός των δύο φύλων είναι βιολογικός, σχετίζεται με τη θέση τους στη διαδικασία αναπαραγωγής του είδους. Aυτή η διαφοροποίηση έπαιξε ρόλο στην κοινωνική διαφοροποίηση των φύλων μόνο σε συνθήκες ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης ανθρώπου από άνθρωπο...

Συναισθήματα όπως "ζήλια", "αίσθημα ιδιοκτησίας του θηλυκού απ' το αρσενικό" αλλά και συναισθηματικής υποταγής - εξάρτησης της γυναίκας, συμπεριφορά σεξουαλικής βίας του άνδρα, δεν είναι ζωώδη ένστικτα αλλά επίκτητες κοινωνικές συμπεριφορές».

Αφού στάθηκε στην παρουσίαση των Κεφαλαίων 3 και 4 για την ιστορική εξέλιξη της σεξουαλικότητας, αλλά και της οικογένειας, στη βάση της εξέλιξης των μέσων παραγωγής και των αντίστοιχων σχέσεων ιδιοκτησίας τους, τόνισε στην ομιλία της:

«Ουσιαστικά βασίζεται στο εμβληματικό έργο του Ενγκελς "Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους", αξιοποιώντας και μεταγενέστερα ανθρωπολογικά ευρήματα.

Το Κόμμα μας έχει πλούσια βιβλιογραφία και αρθρογραφία ως προς το ζήτημα της προέλευσης της γυναικείας ανισοτιμίας για την εξέλιξή της στον καπιταλισμό, και ειδικότερα στη χώρα μας. Εχουμε αναδείξει ότι η νομική ισότητα των δύο φύλων, αποτέλεσμα της συμμετοχής της γυναίκας στην εργασία, δεν έφερε ταυτόχρονα και πραγματική ισοτιμία των δύο φύλων σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής. Κατάλοιπα παρωχημένων κοινωνικών αντιλήψεων και πρακτικών, όπως είναι η μικρότερη συμμετοχή γυναικών και της αστικής τάξης στα όργανα της εξουσίας της, αλλά και της εργατικής στα όργανα του κινήματος και του κόμματός της, κατάλοιπα ή καταπιεστική ή η υποτιμητική συμπεριφορά άνδρα προς γυναίκα δεν αφορούν εξουσία φύλου, τη λεγόμενη "πατριαρχία", αλλά έχουν τη ρίζα τους στην εμφάνιση ταξικού διαχωρισμού, θεμέλιό τους είναι η εξουσία τάξης προς άλλη ή άλλες τάξεις.

Εύστοχα ο Χόλιτσερ επισημαίνει στο κλείσιμο του κεφαλαίου ότι η πραγματική ισότητα της γυναίκας με τον άνδρα θα γίνει "στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού, ως αποτέλεσμα της ταξικής πάλης, που καταργεί «την οικογένεια ως μέσο για τη διατήρηση και μεταβίβαση της περιουσίας και της κοινωνικής θέσης»"».

Παρουσιάζοντας το 5ο κεφάλαιο για την κοινωνική ψυχολογία της σεξουαλικότητας, τόνισε στην ομιλία της:

«Δεν είναι η ψυχολογία του ατόμου που καθορίζει την κοινωνική του δράση, τη συμπεριφορά του, αλλά οι κοινωνικές συνθήκες, όπως βέβαια τις βιώνει το κάθε άτομο και επενεργώντας σε αυτές.

Αυτό το κεφάλαιο μας βοηθά να δούμε τις καπιταλιστικές προθέσεις στις διάφορες καμπάνιες κατάρριψης ταμπού του παρελθόντος, που δεν είναι καινούργιο φαινόμενο.

Αναφέρει ο συγγραφέας: "Είναι προφανές ότι μια «ιδεολογία της ελευθερίας» που δεν στρέφεται κατά των οικονομικών βάσεων της καπιταλιστικής κοινωνίας και η οποία εστιάζει στην ελευθερία από τα «παραδοσιακά ταμπού», συμπεριλαμβάνοντας αυτά που αφορούν τη σεξουαλική ζωή, δεν φαίνεται να είναι σοβαρή απειλή για την αστική τάξη αυτής της κοινωνίας". (...)

Εύστοχα κάνει κριτική στον Βίλχελμ Ράιχ, που αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αποσπώντας την "ψυχική δομή" από την ιστορικότητά της, πρόβαλλε ολοένα και περισσότερο τη "σεξουαλική επανάσταση" στη θέση της κοινωνικής επανάστασης.

Ο Χόλιτσερ σωστά αναδεικνύει ότι τέτοιος αποπροσανατολισμός - να ανάγεται η σεξουαλικότητα σε στοιχείο επαναστατικότητας - αφορούσε και τη σεξουαλική απελευθέρωση της γυναίκας στις πρώτες μεταπολεμικές συνθήκες, όταν με τη μαζική είσοδό της στην κοινωνική εργασία, μαζικά έσπαγε την περιθωριοποίησή της στο σπίτι.

Κινήσεις όπως της "Sexpol" υπήρξαν οι προκάτοχοι άλλων κινήσεων περί σεξουαλικής ελευθεριότητας της δεκαετίας του 1970 ή σημερινών, των "ΛΟΑΤΚΙ+".

Οπως εύστοχα επισημαίνει: "...Η σεξουαλική αποξένωση είναι στην ουσία μια συνέπεια της κοινωνικοοικονομικής αποξένωσης"».

Ενώ σε άλλο σημείο της ομιλίας τονίστηκε: «Και σήμερα, η δήθεν άρνηση της αστικής ψευτοηθικής, ακίνδυνη για τον καπιταλισμό, προβάλλει την πορνεία ως προοδευτισμό, ως δήθεν "ελευθερία στην αυτοδιάθεση του σώματος" ή και επιλογή μιας μορφής εργασίας. Κρύβει ότι πρόκειται για ακραία και βάρβαρη μορφή εμπορευματοποίησης όχι απλά της εργατικής δύναμης, αλλά και βιολογικών λειτουργιών. Φυσικά υπάρχουν κι άλλες τέτοιες ακραίες και βάρβαρες μορφές, π.χ. το εμπόριο ανθρώπινων οργάνων, η εμπορευματοποιημένη παρένθετη κύηση».

Οπως αναφέρεται σε απόσπασμα του βιβλίου από το κεφάλαιο για το «σεξ στον σύγχρονο καπιταλισμό»: «Σε αυτήν την ιστορική διαδικασία, σε αυτήν την "πραγματική αφαίρεση", αναπτύσσεται κοινωνικά μόνο ό,τι είναι λειτουργικό για το κεφάλαιο. Η σεξουαλική ζωή διαχωρίζεται από την κοινωνική, αποκτά αυτοτέλεια και χάνει τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου ως κύριας παραγωγικής δύναμης, δηλαδή η σεξουαλική σχέση τίθεται ως κοινωνική σχέση μόνο στον βαθμό που εξυπηρετεί τη βιολογική αναπαραγωγή, τη δημιουργία νέων εργατικών δυνάμεων».

«Αυτό το κίνητρο - σημείωσε η Ελ. Μπέλλου - καθορίζει σήμερα την τάση αστικών δυνάμεων και καπιταλιστικών κρατών να προσανατολίζουν την έρευνα - τεχνολογία προς την κατεύθυνση να γενικευτεί η απόσπαση της τεκνοποίησης από τη φυσική διαδικασία. Δεν εννοούμε άρνηση της ιατρικής υποβοήθησης της γονιμότητας, αλλά τα περί τεχνητής κύησης. Εννοούμε επίσης όλη την παρέμβαση - προτροπή προς την αμφισβήτηση της αποδοχής και συνειδητοποίησης του βιολογικού φύλου, την προτροπή σε πρόχειρες και αλλεπάλληλες φυλομεταβάσεις.

Ολα αυτά σχετίζονται με μεγάλη συσσώρευση κεφαλαίου σε φαρμακοβιομηχανίες, βιομηχανία παραγωγής σχετικών μηχανημάτων κλινικών κ.λπ.», τόνισε η ομιλήτρια.

«Το τελευταίο 7ο κεφάλαιο αποτελεί μια σύνοψη της μαρξιστικής προσέγγισης... με ορισμένα πολύ δυνατά κομμάτια, αξιοποιώντας θέσεις των Μαρξ - Ενγκελς - Λένιν», σημείωσε χαρακτηριστικά στην ομιλία της και στάθηκε στις αναφορές του βιβλίου σχετικά με «την κριτική του Μαρξ στον "πρωτόγονο κομμουνισμό". Αναφέρει επίσης τη γνωστή επιστολή του Λένιν προς την επαναστάτρια Ινές Αρμάντ, κάνοντας κριτική στην αναφορά μπροσούρας για τις εργάτριες (...) περί "ελευθερίας του έρωτα". Ο Λένιν το θεωρούσε ως αστικό και όχι εργατικό αίτημα. Επιδίωξε να διαχωρίσει τα ταξικά εργατικά - λαϊκά αιτήματα κοινωνικής απελευθέρωσης της γυναίκας από τα αστικά (...)

Δεν είναι καινούργιο στην αστική ιδεολογία, στην οπορτουνιστική, να παρουσιάζεται ανεστραμμένα η εξής σχέση: Τα ζητήματα του σεξ, του έρωτα κ.λπ. να παρουσιάζονται ως κύρια κοινωνικά ζητήματα, αντίστοιχα ως καθοριστικά αξιών όπως η "ελευθερία", η "δημοκρατία", κοινωνικών πράξεων, όπως η επανάσταση, και όχι ως συμπληρώματα του κύριου κοινωνικού ζητήματος της ατομικής ιδιοκτησίας, που προσδιορίζει και τον βασικό στόχο της κοινωνικής επανάστασης.

Στις τελευταίες σελίδες του κεφαλαίου, ο Χόλιτσερ επιχειρεί να σκιαγραφήσει τι σημαίνει επαναστατικοποίηση των ερωτικών σχέσεων (...) τη διαμόρφωση των σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων απαλλαγμένων από την υποκρισία, καταστρέφοντας τον πατριαρχικό χαρακτήρα των οικογενειακών σχέσεων.

Οσο εξελίσσονται οι ανθρώπινες μορφές συμβίωσης θα αναπτύσσονται συναισθήματα όπως η τρυφερότητα, η φροντίδα, η αλληλοαποδοχή της ερωτικής ψυχικής ευφορίας, ο σεβασμός στα συναισθήματα του εκάστοτε ερωτικού συντρόφου, που είναι γνωρίσματα της ανθρώπινης αγάπης στην πιο γνήσια και βαθιά έννοιά της, όπως αναφέρει κι ο συγγραφέας.

Στον καπιταλισμό μπορούν να εμφανιστούν μόνο ως φύτρα στους κομμουνιστές επαναστάτες/-τριες, χωρίς να αποσπόμαστε από την επίδραση που ασκεί το καπιταλιστικό περιβάλλον και σε αυτούς, οπότε απαιτείται συνεχής ανεβασμένη κομμουνιστική συνείδηση και προσπάθεια στην καθημερινή πρακτική. Πιο γενικευμένα θα το συναντήσουμε κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Η ουσία είναι ότι οι νέες ερωτικές σχέσεις προϋποθέτουν τις οικονομικές - πολιτικές συνθήκες και όχι το αντίστροφο».

Τον μύθο των «ελεύθερων επιλογών» που λανσάρει το σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα αποτυπώνει η έκθεση στο Στέκι για την Ισοτιμία και τη Χειραφέτηση των Γυναικών.

Για ποια ελευθερία γίνεται λόγος, όταν μια νέα γυναίκα -εργαζόμενη - φοιτήτρια - υφίσταται την εκμετάλλευση, την ανισοτιμία, τα εκβιαστικά διλήμματα του συστήματος; Πώς διαμορφώνονται τα πρότυπα για τα νέα κορίτσια μέσα από τα social media και πώς αναπαράγονται οι κυρίαρχες αντιλήψεις για τις ανισότιμες σχέσεις των δύο φύλων, τη σεξουαλικότητα, τον κυρίαρχο αστικό τρόπο ζωής, όπως προωθούνται μέσα από όλους τους θεσμούς του αστικού κράτους και τους ιδεολογικούς μηχανισμούς της καπιταλιστικής εξουσίας;

Μέσα από έξυπνα και ζωντανά ερωτηματολόγια που έχει επιμεληθεί η Επιτροπή του ΚΣ της ΚΝΕ για τις νέες γυναίκες και τα νέα ζευγάρια, η «Κόκκινη Γωνιά» φωτίζει αυτά και άλλα ερωτήματα, τη διαστρέβλωση, τα σάπια πρότυπα και στερεότυπα που αναπαράγονται για τη θέση της γυναίκας σήμερα, για τις διαπροσωπικές σχέσεις, προσελκύοντας το ενδιαφέρον εκατοντάδων νέων.

Το μεγάλο ενδιαφέρον αποτυπώνεται εξάλλου και στις ξεναγήσεις, στον ζωντανό διάλογο που αναπτύσσεται με νέες σπουδαστριες αλλά και σπουδαστές της κατάρτισης, φοιτήτριες και φοιτητές που ξεναγούνται στην έκθεση. «Πόση ελευθερία υπάρχει όταν πχ στις ΗΠΑ η άμβλωση είναι παράνομη» λέει μια νέα σπουδάστρια. «Δεν υπάρχει "σεξεργασια", σκλαβιά είναι, ειδικά για τις γυναίκες από άλλήη χώρα» λέει ένας νέος σπουδαστής, ενώ όλοι έχουν κάτι να πουν όταν φτάνει η ώρα να συμππληρωθούν τα ερωτηματολόγια για το περιεχόμενο και την επίδραση των Social media.

Η φετινή "σφήνα" δίνει απάντηση στα καλπικα διλήμματα που γέννα το σύστημα. Σφήνα στα σχέδια τους είναι να γίνει η νέα γυναίκα «μαχήτρια στον δρόμο της ανατροπής, για τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό, την κοινωνία της πραγματικής ελευθερίας και ισοτιμίας».