Αποτελεί επιτακτική ανάγκη το να ανέβει ο βαθμός συνείδησης και οργάνωσης της εργατικής τάξης της Βενεζουέλας, ώστε να παίξει τον πρωταγωνιστικό ρόλο που ιστορικά της αναλογεί, σημειώνει στον «Ρ» ο Πέδρο Εουσε, συνδικαλιστικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Βενεζουέλας (ΚΚΒ).

Στη συζήτηση που έγινε με αφορμή μια πρόσφατη επίσκεψή μας στη χώρα, ο Π. Εουσε αναφέρεται στην πολύμορφη δράση που αναπτύσσει το ΚΚΒ, για την αντιμετώπιση δυσκολιών και κινδύνων που υπάρχουν σήμερα για την «μπολιβαριανή διαδικασία», αλλά και για να ανοίξει ο δρόμος για τη σοσιαλιστική προοπτική. Η συζήτηση που ακολουθεί «φωτίζει» πολλές κρίσιμες πλευρές για τις εξελίξεις, ιδιαίτερα στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, σε αυτή τη λατινοαμερικανική χώρα.

-- Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στο εργατικό κίνημα της Βενεζουέλας;

-- Αυτό που χαρακτηρίζει το βενεζουελάνικο εργατικό κίνημα είναι η διαίρεση. Υπάρχει μεγάλη οργανωτική αδυναμία. Στην παρούσα φάση αυτή η οργανωτική αδυναμία κι αυτό το επίπεδο διαίρεσης προκαλούν μεγάλη ζημιά, μεγαλύτερη από ποτέ. Γιατί βρισκόμαστε σε μια διαδικασία αλλαγής, κατά την οποία, για να καθοριστεί η δημιουργία της νέας κοινωνίας, απαιτείται μια δυνατή εργατική τάξη. Οργανωμένη, πολύ ενωμένη, με σαφείς επιδιώξεις στη στρατηγική και στην τακτική της.

Κατά τη γνώμη μας, αυτή είναι η αληθινή «αχίλλειος πτέρνα» της βενεζουελάνικης επανάστασης. Η πιο σημαντική.

Επιπλέον, υπάρχουν τμήματα της αστικής τάξης (μικροαστικά κτλ.), που συμμετέχουν σ' αυτή τη διαδικασία και επηρεάζουν πολιτικά την εργατική τάξη.

Η εργατική τάξη της Βενεζουέλας, όπως η εργατική τάξη κάθε χώρας, για να έχει μια επαναστατική θέση μέσα στην κοινωνία, στο πλαίσιο της πάλης των τάξεων, πρέπει να έχει τη δική της κατεύθυνση. Για να μπορεί να καθοδηγήσει γενικά την πάλη που δίνει ο λαός. Για την κατάκτηση του σοσιαλισμού. Η βενεζουελάνικη εργατική τάξη δεν μπορεί ακόμα να καθορίσει και να τραβήξει το δικό της δρόμο. Υπάρχει ένα ανεπαρκές επίπεδο συνείδησης. Υπάρχει κάποια πρόοδος σ' αυτό το θέμα, αλλά η συνείδηση παραμένει αδύναμη.

Ενας ακόμα κίνδυνος που υπάρχει για το βενεζουελάνικο εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα είναι οι αδυναμίες στην καθοδήγησή του. Υπάρχουν διάφορες τάσεις που αντιπαρατίθενται στο θέμα της καθοδήγησης. Αυτό συμβάλλει στο να υπάρχει σύγχυση.

Στη Βενεζουέλα υπάρχουν διάφορες Συνομοσπονδίες, τριτοβάθμιες οργανώσεις. Εξακολουθεί να υπάρχει η CTV (Συνομοσπονδία Εργαζομένων Βενεζουέλας), πολύ αποδυναμωμένη, αλλά ακόμα υπάρχουν σημαντικές συνδικαλιστικές οργανώσεις που είναι μέλη της. Η CTV είναι η Συνομοσπονδία που είναι παραδοσιακά αντιδραστική. Η οποία, για περίπου 40 χρόνια, εξυπηρέτησε ως συνδικαλιστικό όργανο το πολιτικό σύστημα που στήριζε τα σχέδια που είχε ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός στη Βενεζουέλα. Κυριαρχούν σ' αυτή δυνάμεις της Accion Democratica, σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, με τη συνοδεία του COPEI, σοσιαλχριστιανικού κόμματος.

Επίσης, εμφανίστηκε η UNT (Εθνική Ενωση Εργαζομένων), της οποίας η αποκρυστάλλωση ως ισχυρού, ενωτικού συνδικαλιστικού κινήματος δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Επίσης, υπάρχει η CUTV (Ενωτική Συνομοσπονδία Εργαζομένων), στην οποία συμμετέχουν οι δυνάμεις του ΚΚΒ. Η CUTV είναι ακόμα πολύ αδύναμη, βρίσκεται σε φάση μετάβασης, ενσωμάτωσης στην UNT, μετά από μια πολιτική απόφαση που πήραμε. Επίσης, υπάρχουν δύο πολύ μικρές ενώσεις, σχεδόν χωρίς σημασία στο συνδικαλιστικό πολιτικό πανόραμα. Η CONFESA (Αυτόνομη Συνδικαλιστική Συνομοσπονδία) και η CGT (Γενική Συνομοσπονδία Εργαζομένων).

Η κύρια διαίρεση που υπάρχει στη Βενεζουέλα αφορά στη βάση των εργαζομένων. Υπάρχουν αμέτρητα συνδικάτα ακόμα και μέσα στον ίδιο κλάδο. Για παράδειγμα, στον κλάδο των Κατασκευών υπάρχουν δύο εθνικές ομοσπονδίες, μία τρίτη που δημιουργείται τώρα. Το βασικό πρόβλημα σ' αυτά τα συνδικάτα είναι η αντίληψη, το συνδικαλιστικό μοντέλο που υπάρχει. Δεν είναι οργανώσεις εργαζομένων, αλλά οργανώσεις στελεχών. Τα στελέχη αντιμετωπίζουν τα συνδικάτα σαν ένα πεδίο συναλλαγών, που τους επιτρέπει να έχουν εξουσία, προνόμια, προσωπικές ανέσεις.

Αυτή η κατάσταση αφήνει τη σφραγίδα της σε πολύ σημαντικούς κλάδους του συνδικαλιστικού κινήματος. Συμβάλλει στην όλο και μεγαλύτερη διαίρεση του συνδικαλιστικού κινήματος στις Κατασκευές. Με συνέπεια, π.χ., οι εργαζόμενοι να κρατούν - συχνά - μια παθητική στάση, ή μια στάση αποστασιοποίησης. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις που τους ενδιαφέρει πώς τα συνδικαλιστικά στελέχη θα τους διασφαλίσουν μια θέση δουλιάς. Τίποτα άλλο.

Στον κλάδο του Πετρελαίου, επίσης υπάρχει μεγάλη διαίρεση στα πρωτοβάθμια συνδικάτα. Μόλις λίγους μήνες πριν, προέκυψε μία κλαδική Ομοσπονδία (με τη συνένωση των 4 που υπήρχαν πριν), με την παρέμβαση του υπουργείου Εργασίας. Αλλά διατηρείται η διαίρεση στη βάση, υπάρχουν αμέτρητα συνδικάτα στη βάση των εργαζομένων.

Κάτι που βαθαίνει τη διάσπαση ως προς την ποιότητά της είναι ο τρόπος με τον οποίο προωθείται η ενοποίηση. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της Ομοσπονδίας στο Πετρέλαιο. Εμείς λέμε ότι η ενότητα είναι σημαντική, πρέπει να γίνουν μεγάλες προσπάθειες για την επίτευξη της οργανωτικής ενότητας ανά κλάδο, αλλά επίσης είναι σίγουρο ότι αυτό δεν μπορεί να προκύψει από την κυβέρνηση. Από μια συμφωνία που γίνεται σ' ένα γραφείο, μεταξύ της κυβέρνησης και μιας μικρής ομάδας συνδικαλιστών, ή γραφειοκρατών. Πρέπει να είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας των εργαζομένων. Των συνδικαλιστικών στελεχών της βάσης, που πρέπει να δεσμευτούν, να καταλήξουν σε ένα μοντέλο συνδικαλισμού ως αποτέλεσμα διαλόγου, συλλογικής προσπάθειας, με καθορισμένο πρόγραμμα αγώνα, συνδικαλιστικές αρχές, καταστατικό, μορφές οργάνωσης, μηχανισμούς ανάδειξης της ηγεσίας. Ομως, αυτό που έγινε ήταν εντελώς αντίθετο στη συνδικαλιστική δημοκρατία. Στην ανεξαρτησία που πρέπει να έχει το συνδικαλιστικό κίνημα.

-- Τι κίνημα επομένως πιστεύετε ότι χρειάζεται σήμερα;

-- Το τελευταίο διάστημα διεξάγεται ένας δημόσιος διάλογος για το αν πρέπει ή όχι το συνδικαλιστικό κίνημα να έχει ανεξαρτησία, και μέχρι πού φτάνει αυτή.

Υπάρχει μια άποψη από τη μεριά της μπολιβαριανής κυβέρνησης, ότι το συνδικαλιστικό κίνημα δεν πρέπει να είναι ανεξάρτητο και αυτόνομο. Εμείς λέμε ότι η ανεξαρτησία και η αυτονομία του συνδικαλιστικού κινήματος είναι πάντα σχετικές. Μέσα σε μια καπιταλιστική κοινωνία, όπου οι οργανώσεις πρέπει να αντιπαρατίθενται με τους εργοδότες, πρέπει να αναλαμβάνουν επίσης μια πολιτική αποστολή κόντρα στην εξουσία του κεφαλαίου και για μια καινούρια κοινωνία, είναι απαραίτητη η μεγαλύτερη δυνατή ανεξαρτησία του κινήματος.

Οι σχέσεις μεταξύ του κόμματος της εργατικής τάξης και των συνδικάτων πρέπει να διακρίνονται από αλληλεγγύη, μεγάλη στήριξη, όπου υπάρχει μια σχετική ανεξαρτησία. Με την έννοια ότι το κόμμα πρέπει να δουλεύει πολύ με τα συνδικάτα, προσπαθώντας να είναι ταξικά συνδικάτα, επαναστατικά, αλλά διατηρώντας την αυτονομία τους φυσικά. Αν υπάρχει μια επαναστατική κυβέρνηση, μια κυβέρνηση που εκφράζει τους σοσιαλιστικούς στόχους, επίσης αυτή η ανεξαρτησία μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν κάτι σχετικό.

Αλλά η κυβέρνηση που συνδέεται με το μετασχηματισμό, στη Βενεζουέλα, δεν είναι κυβέρνηση της εργατικής τάξης. Είναι μια κυβέρνηση με ισχυρή παρουσία μικροαστικών στρωμάτων, με επιρροή του μονοπωλιακού κεφαλαίου, με μια αστική τάξη που χρειάζεται το βενεζουελάνικο κράτος. Και την οποία επίσης χρειάζεται το βενεζουελάνικο κράτος. Γι' αυτό και είναι αναμφισβήτητη, σ' αυτή την περίοδο της μετάβασης, της ταξικής αντιπαράθεσης, η μέγιστη δυνατή ανεξαρτησία του οργανωμένου κινήματος των εργαζομένων.

-- Το τελευταίο διάστημα, υπάρχει κινητικότητα για τη δημιουργία μιας ενιαίας τριτοβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης.

-- Ξεκίνησε μια προσπάθεια, την οποία στηρίζουμε κι εμείς, ώστε να καταλήξουμε σε συμφωνία ορισμένα συνδικαλιστικά ρεύματα που συναντιούνται στην UNT.

Κατ' αντιστοιχία του επιπέδου ανάπτυξης και της συνείδησης των εργαζομένων και της ικανότητας αντιμετώπισης των διασπαστικών σχεδίων, δεν έχουν προηγηθεί - ακόμα - εξελίξεις για τη μετατροπή της UNT σε μια οργάνωση με την ικανότητα να καθοδηγήσει την εργατική τάξη στους αγώνες της. Να εξασφαλίσει ένα χώρο στην κοινωνία όπου η εργατική τάξη θα μπορεί να επανακαθορίσει την αποστολή της, τις επιδιώξεις που θέτει όσον αφορά σε θέματα όπως οι εργασιακές σχέσεις, η Κοινωνική Ασφάλιση, η Συνταγματική Αναθεώρηση, η κοινωνικοποίηση της παραγωγής, κτλ. Η UNT δεν έχει γίνει η συνδικαλιστική ένωση που χρειάζεται για κάτι τέτοιο.

Εγινε μια συνάντηση, πριν περίπου ένα μήνα, όπου συμμετείχαν πολλά ρεύματα και καταλήξαμε σε μια ελάχιστη συμφωνία, η οποία αφορά στη δουλιά με στόχο να δυναμώσει η UNT, να διασφαλιστεί η ενότητά της. Γιατί υπάρχει μια τάση, ένα τμήμα, που φαίνεται ότι θέλει να αποχωρήσει, οριστικά, ή να δημιουργηθεί μια νέα Συνομοσπονδία. Κάτι που θα ήταν αληθινά ένα έγκλημα για την ενότητα των Βενεζουελανών εργαζομένων.

Εμείς κάνουμε ό,τι μπορούμε ώστε η UNT να κάνει βήματα, να δυναμώσει. Κάτι που συνδέεται και με τη διεξαγωγή εκλογών, αφού δεν έχουν γίνει ακόμα εκλογές. Η UNT ιδρύθηκε το 2003 και δεν υπήρξε ακόμα ευκαιρία οι εργαζόμενοι να εκλέξουν μια ηγεσία.

-- Το ΚΚ Βενεζουέλας έχει καταθέσει ένα σχέδιο νόμου για τη δημιουργία των «σοσιαλιστικών συμβουλίων των εργαζομένων». Μιλήστε μας για τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία.

-- Αυτά τα συμβούλια των εργαζομένων πρέπει να συμβάλουν για τη «μεταμόρφωση» του συνδικαλιστικού κινήματος της Βενεζουέλας. Γιατί δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με τη σημερινή κατάσταση. Πρέπει να γίνει ποιοτικό άλμα.

Το να περιμένουμε μόνο να δούμε τι θα γίνει με την UNT, αν θα γίνει ή όχι συζήτηση, εκλογές κτλ., είναι ένας «αργός» δρόμος, όχι μόνο απ' την πλευρά του χρόνου, αλλά και από την πλευρά της αποτελεσματικότητας. Χρειάζεται να φτιάξουμε εργαλεία που θα συμβάλουν στο να γίνει η εργατική τάξη εξουσία.

Με αυτή την πρόταση, καταθέτουμε ταυτόχρονα μια αντίληψη για το πώς πρέπει να εξελιχθεί η διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Με μαρξιστική επεξεργασία, με βάση τη θεωρία της πάλης των τάξεων. Η δική μας οπτική έχει διαφορές από άλλες απόψεις που εμφανίζονται, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που διατυπώνει ο κομαντάντε Τσάβες. Που λένε ότι η εργατική τάξη δεν είναι πια το ιστορικό υποκείμενο της επανάστασης. Οτι τώρα υπάρχουν οι συλλογικότητες. Πρόκειται για μία προσέγγιση που συνδέεται με τον Τόνι Νέγκρι, αφορά στις κοινότητες, όπου ο κόσμος οργανώνεται για να προωθηθούν η λαϊκή εξουσία και ο μετασχηματισμός. Το πεδίο αναφοράς της οργάνωσης δεν είναι το παραγωγικό περιβάλλον, το κέντρο δουλιάς, είναι ο τόπος κατοικίας.

Αυτό είναι κάτι επικίνδυνο κατά την άποψή μας, γιατί χάνεται το ζήτημα της πάλης των τάξεων, χάνεται αυτή η προσέγγιση. Η εργατική τάξη δε διαπαιδαγωγείται για να πάρει την εξουσία, μαζί με άλλα τμήματα της κοινωνίας βέβαια, τους αγρότες, τις κοινότητες, τη λαϊκή βάση. Δεν μπαίνει αυτό στο επίκεντρο της ιδέας της λαϊκής εξουσίας. Ετσι, πιστεύουμε ότι μπορεί να μπει σε μεγάλο κίνδυνο η ιδέα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Οπως επίσης και με ιδέες για νέες μορφές οικονομίας, υποτίθεται μη καπιταλιστικές, με συνεταιρισμούς που στην πραγματικότητα ανήκουν σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ολα αυτά πιστεύουμε ότι δε συμβάλλουν αποφασιστικά και αληθινά στο να γίνει η εργατική τάξη μια ανεξάρτητη τάξη, μια επαναστατική τάξη. Δε συμβάλλουν στη δημιουργία νέων σχέσεων παραγωγής. Αλλά μακιγιάρουν κάπως τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, διαδίδουν την ιδέα του εκδημοκρατισμού του κεφαλαίου, αντίληψη καθαρά ρεφορμιστική και επιζήμια για το εργατικό κίνημα.

Ολα αυτά μας προβληματίζουν. Και πιστεύουμε ότι ο καλύτερος τρόπος να τα αντιμετωπίσουμε είναι η δουλιά για τη συνειδητοποίηση, την οργάνωση, την ενότητα της εργατικής τάξης. Γι' αυτό και νομίζουμε ότι η ιδέα των σοσιαλιστικών συμβουλίων δεν είναι απλά ένα σχέδιο νόμου.

Ενα ακόμα ζήτημα είναι ότι στο σχέδιο για τη Συνταγματική Αναθεώρηση η μεγαλύτερη σημασία αποδίδεται στις κοινότητες, στα κοινοτικά συμβούλια κτλ., αλλά όσον αφορά στο περιβάλλον που συνδέεται με τον καθοδηγητικό ρόλο της εργατικής τάξης στην παραγωγική διαδικασία και γενικότερα στην κοινωνικο-πολιτική διαδικασία, αυτό πρακτικά δεν καθορίζεται. Υπάρχει μόλις μια αναφορά, κι αυτή είναι αμφίσημη.

-- Σε όλη αυτή τη συζήτηση, εσείς, ως κόμμα, πώς συμμετέχετε;

-- Στη σημαντική συζήτηση για όλα αυτά τα θέματα συμμετέχουμε ανοίγοντας πλευρές επιστημονικές, για την εργατική τάξη, πλευρές του επιστημονικού σοσιαλισμού. Εδώ, πολλοί αρνούνται τον επιστημονικό σοσιαλισμό, ως την κυρίαρχη θεωρία που πρέπει να προσανατολίζει την επαναστατική διαδικασία. Υπάρχει αρκετός μπολιβαριανισμός, που έχει βάσεις, που είναι σωστός, αλλά ο μπολιβαριανισμός δε μας επιτρέπει να οδηγήσουμε το λαό και τους εργαζόμενους στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού.

Ο μπολιβαριανισμός αναφέρεται βασικά σε ένα συνδυασμό κοινωνικών ιδεών για την εθνική απελευθέρωση, την ανεξαρτησία, τη λατινοαμερικάνικη συνεργασία, στην πάλη για την κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά χωρίς να καθορίζει σημεία που πρέπει να έχει κανείς καθαρά για μια κοινωνία διαφορετική από την καπιταλιστική. Ο Μπολίβαρ πέθανε τη δεκαετία του 1830 και οι πρώτοι «σπόροι», οι πρώτες προγραμματικές ιδέες για το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό εμφανίστηκαν το 1848, 18 χρόνια μετά το θάνατό του.

Ο μπολιβαριανισμός είναι σημαντικός, αλλά δεν μπορεί να ιδωθεί ως γενικός προσανατολισμός προς την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Εχει ως βασική κατεύθυνση κάποιες θέσεις που περισσότερο θα φαίνονταν να έχουν ρεφορμιστική ουσία, που αφορούν στις κοινότητες. Αλλά σε ένα κοινοτικό περιβάλλουν ζουν οι εργαζόμενοι, αλλά ζουν κι άλλοι όπως τα μικροαστικά στρώματα, ή τμήματα της αστικής τάξης.

Γι' αυτό την πρόταση για τα σοσιαλιστικά συμβούλια δεν τη βλέπουμε μόνο σαν μια πρόταση νόμου. Θέλουμε να συζητηθεί και να προωθηθεί σαν πρόταση νόμου. Αλλά αυτό που έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία είναι οι προσπάθειες για να ενημερωθούν οι εργαζόμενοι για το περιεχόμενο αυτής της πρότασης. Να αρχίσουν να ζουν την εμπειρία της διαμόρφωσης των σοσιαλιστικών συμβουλίων, ως ανεξάρτητου οργανισμού της εργατικής τάξης, σε δημόσιους, ιδιωτικούς, μεικτούς τόπους δουλιάς κτλ. Για να σχεδιαστεί το αντικείμενο της καθοδήγησης της παραγωγικής διαδικασίας. Για την πάλη για την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. Για να συνδεθούν τα συμβούλια των εργαζομένων με τα κοινοτικά συμβούλια. Να περάσει η αντίληψη της πάλης των τάξεων στα κοινοτικά συμβούλια, μέσα από αυτή τη σχέση, μια πολύ δυναμική σχέση, όπου παρουσιάζεται η πάλη για τις νέες σχέσεις παραγωγής και ενός νέου κράτους. Ενός κράτους, δημοκρατικού, λαϊκού, επαναστατικού, που θα δώσει τις βάσεις για ένα σοσιαλιστικό κράτος.

Ολα αυτά τα στοιχεία ενυπάρχουν στην πρόταση. Τη θεωρούμε ως ένα εργαλείο για την ιδεολογική και πολιτική πάλη. Πρώτα μέσα στην εργατική τάξη και γενικά στην κοινωνία. Αναμφισβήτητα πρέπει να εντείνουμε τη δουλιά μας στους νέους εργαζόμενους, να δημιουργήσουμε συνδικαλιστικά στελέχη, δεσμευμένα στην τάξη τους, πιο δυναμικά, χωρίς προκαταλήψεις και φοβίες, που θα παλεύουν για τα συλλογικά συμφέροντα των εργαζομένων. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε μπροστά.