Ημέρα αφιερωμένη ενάντια στα πειραματόζωα ήταν η προηγούμενη Κυριακή. Ενα θέμα που ελάχιστα απασχολεί την κοινή γνώμη. Κι αυτό, γιατί ούτε πληροφορημένη είναι και έχει σχηματιστεί η εικόνα, ότι χάρη στα πειραματόζωα οφείλονται τα τεράστια άλματα πολλών κλάδων της επιστήμης και κυρίως της ιατρικής. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Μάλλον όχι, αν πάρουμε υπόψη μας τις καταγγελίες διακεκριμένων επιστημόνων που πληθαίνουν μέρα με τη μέρα, αλλά οι απόψεις τους αποσιωπούνται ή υποβαθμίζονται, επειδή τα εμπλεκόμενα συμφέροντα, όπως θα δούμε, είναι τεράστια.

Το 1941 στις ΗΠΑ δόθηκαν για έρευνες σε πειραματόζωα 100 εκατομμύρια δολάρια, 8 δισεκατομμύρια το 1960, 15 δισ. το 1970. Κι έπεται συνέχεια... Ομως το πιο ενδιαφέρον είναι να δούμε πώς κατανεμήθηκαν τα χρήματα αυτά. Πάνω από 30.000 δολ. για να γίνουν αλκοολικοί αρουραίοι, ξεχνώντας (;) ότι τα αίτια του αλκοολισμού στον άνθρωπο είναι ψυχολογικά, 1.000.000 δολ. για να μελετηθεί η μητρική αγάπη στους πιθήκους, 500.000 δολ. για τη μελέτη της ερωτικής ζωής των ψύλλων, 150.000 δολ. για την ανακάλυψη του αιτίου που οι κότες έχουν φτερά, 100.000 δολ. για τον ερωτικό βόμβο των κουνουπιών, 100.000 δολ. για τις επιπτώσεις του τζιν στα ψάρια, 500.000 δολ. για την ανακάλυψη της αιτίας που οι πίθηκοι σφίγγουν τα σαγόνια τους όταν νευριάσουν και 500.000 δολ. για να διαπιστωθεί πώς κάνουν εμετό οι σκύλοι και οι γάτες, όταν υφίστανται ηλεκτροσόκ ή κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών. Το μεγαλύτερο όμως - και δαπανηρότερο - φιάσκο, 92 εκατ. δολ., αποτέλεσε η διαστημική πτήση ενός πιθήκου, της Μπόνι, με στόχο να παρατηρήσουν τις αντιδράσεις του. Είχε συνδεθεί με 100 ηλεκτρόδια και καθετήρες και το ταξίδι του θα διαρκούσε 30 μέρες. Από τις πρώτες μέρες το ζώο παρουσίασε σοβαρά προβλήματα και ο δορυφόρος επέστρεψε. Μόνο που το ζώο ήταν νεκρό από φόβο και μοναξιά. Αξιωματούχος της ΝΑΣΑ λίγα χρόνια μετά δήλωσε ότι οι ίδιες πληροφορίες με ελάχιστο κόστος θα μπορούσαν να δοθούν από ένα υπολογιστή. Πριν από μερικά χρόνια διεξάγονταν οι παρακάτω έρευνες:

- Οι εκφράσεις του προσώπου.

- Η πρωκτική θερμοκρασία των σκύλων που σέρνουν έλκηθρα στην Αλάσκα.

- Το νευρικό σύστημα των καλαμαριών της Χιλής.

- Η καμπυλότητα των δοντιών των αυτόχθονων της Αυστραλίας.

Μέσα της δεκαετίας του ογδόντα παρόμοιες έρευνες στις ΗΠΑ ξεπερνούν τα 38 δισ. δολ., αλλά οι ερευνητές θεωρούν το ποσό ανεπαρκές.

Εκτός τις κρατικές επιχορηγήσεις - μέσω των φόρων φυσικά - στο χορό είναι και οι φαρμακοβιομηχανίες. Τα διενεργούμενα πειράματα σε χιλιάδες ζώα τους επιτρέπουν να προσφέρουν στην αγορά νέα προϊόντα που ελκύουν τους καταναλωτές, μέσω υποσχέσεων του τύπου "θεραπεία για όλες τις βλάβες". Το αστείο είναι ότι τα προϊόντα αυτά δημιουργούνται από άλλα σκευάσματα που ήδη έχουν αποσυρθεί από την κυκλοφορία. Πέρα από τα χρήματα που δίνει το κράτος και η βιομηχανία πρέπει να συνυπολογίσουμε τις δωρεές ιδιωτών που συνεπαρμένοι από τα αποτελέσματα της επιστήμης δίνουν συχνά τεράστια ποσά. Κινητήρια δύναμη για το όλο κύκλωμα που αφορά τα πειράματα στα ζώα είναι τα οικονομικά συμφέροντα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ή να υποβαθμίζουμε τον καριερισμό. Συχνά επιστημονικές μετριότητες ή εκκολαπτόμενοι πανεπιστημιακοί, στερούμενοι κάθε δυνατότητα παρουσίασης αξιόλογου έργου ή στον αγώνα για κάποια έδρα και γενικότερα προβολής πραγματοποιούν σειρά "παραδοσιακών πειραμάτων" που τις περισσότερες φορές τα αποτελέσματα είναι γνωστά από τον περασμένο αιώνα. Η αξία τους είναι ίδια με την ανακάλυψη της ομπρέλας, όπως χαρακτηριστικά περιγράφει ο Hans Ruesch στο καταπληκτικό βιβλίο του για τα πειραματόζωα (σ.σ. κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ). Ο ίδιος μιλά και για τις σαδιστικές τάσεις πολλών πειραματιστών "... το να τους θεωρήσουμε όλους σαδιστές είναι λάθος. Μεγαλύτερο όμως λάθος είναι να πιστέψουμε, ότι ο σαδισμός είναι κάτι άσχετο με τον πειραματισμό πάνω στα ζώα".

Μια σειρά από πειράματα που θα αναφέρουμε παρακάτω έγιναν και γίνονται σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Το πόσο μπορούν να ωφελήσουν την επιστήμη το αφήνουμε στην κρίση σας.

- Ξεκοιλιάζονται έγκυες γάτες για να παρατηρηθεί μέσα από τη φρίκη του πόνου το μητρικό ένστικτο.

- Στα ίδια ζώα προκαλούνται σπασμοί για τη μελέτη των εγκεφαλικών κυμάτων κατά τη διάρκεια επιθέσεων.

- Ζεματίζονται χιλιάδες ζώα για να πάρουν εκκρίσεις συκωτιού - που εμφανίζονται σε περιπτώσεις σοκ - για να μετρηθεί πόσο περισσότερο θα υποφέρουν (σ' ένα πείραμα παρόμοιο είχαν χρησιμοποιηθεί 15.000 ζώα).

- Σκύλοι (από ήρεμες ράτσες) υφίστανται ηλεκτροσόκ μέχρι να φτάσουν στο σημείο να επιτίθενται ο ένας στον άλλον. Κι αυτό στα πλαίσια ερευνών για τη νεανική εγκληματικότητα!

- Αλλα τυφλώνονται με οξέα ή ακτίνες λέιζερ, εμβολιάζονται με θανατηφόρους ιούς, βυθίζονται σε υγρά (για να δουν τις αντιδράσεις πνιγμού), αφήνονται σε ασιτία - δίψα - κρύο και τρελαίνονται από πόνο (υπάρχουν παραδείγματα για γάτες που πεθαίνουν χτυπώντας το κεφάλι τους σε σύρματα των κλουβιών τους μη αντέχοντας τον πόνο ή πίθηκοι που ξεκοιλιάζονται για τον ίδιο λόγο). Κι όλα αυτά για να πάρουμε κάποια στατιστικά διαγράμματα που στην πλειοψηφία τους είναι εντελώς άχρηστα. Γιατί είναι σαφές ότι οι αντιδράσεις των ανθρώπων είναι τελείως διαφορετικές. Να σημειώσουμε ότι μια σειρά από φάρμακα που υποτίθεται είχαν δοκιμαστεί σε πειραματόζωα κυκλοφόρησαν στην αγορά με ολέθρια αποτελέσματα. Αναφέρουμε μερικά: Paracetamol, Orabilex, Mel 29, Metaqualom, Stilboestrol, Isoproterrenol, Flamanil. Φυσικά κανένας από τους πανεπιστημιακούς ερευνητές δεν έχασε την έδρα του και καμιά φαρμακοβιομηχανία δεν έβαλε λουκέτο. Γιατί άλλωστε; Μερικά θύματα μπρος στα κέρδη των πολυεθνικών σίγουρα δεν αποτελούν πειστικό επιχείρημα για κάποιο φρένο όλων όσα γίνονται στο όνομα της "ελεύθερης" αγοράς...

Το Δίκαιο του περιβάλλοντος μπορεί να είναι σχετικά πρόσφατο, όμως έχει τεράστιο ενδιαφέρον και σπουδαιότητα. Δεν πάει πολύς καιρός που εντάχτηκε σαν μάθημα στο Νομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου της Αθήνας κι απ' ό,τι μαθαίνουμε το ενδιαφέρον των φοιτητών είναι πολύ μεγάλο. Πολλοί πανεπιστημιακοί και νομικοί ασχολούνται συστηματικά με το δίκαιο του περιβάλλοντος γεγονός ενθαρρυντικό αν σκεφτούμε ότι τα περιβαλλοντικά προβλήματα στην Ελλάδα αντί να λιγοστεύουν πληθαίνουν. Η βίαιη και καθυστερημένη καπιταλιστικοποίηση που επιχειρείται στη χώρα μας έχει υποβαθμίσει δραματικά το περιβάλλον. Στη σύγχρονη όμως βαρβαρότητα υπάρχουν και αντιστάσεις των πολιτών είτε μεμονωμένες, είτε συλλογικές. Ολο και συχνότερα καταφεύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας για πράξεις και παραλείψεις του κράτους ή ιδιωτών και δεν είναι λίγες οι φορές που δικαιώνονται. Η γνώση της υπάρχουσας νομοθεσίας και η ευαισθητοποίηση πολιτών και επιστημόνων αναμφισβήτητα αποτελούν τροχοπέδη στα σχέδια των μααστριχτικών αναπτυξιολόγων που έχουν πάρει φόρα και δεν ξέρουν πού να σταματήσουν. Κι από την άποψη αυτή κάθε νέα έκδοση γύρω από αυτά τα θέματα είναι κάτι παραπάνω από καλοδεχούμενη.

Συγγραφείς του βιβλίου αυτού η Ευπραξία Μαριά και Τζέλικα Χαροκόπου (γνωστή από την παρουσία της σε μια σειρά οικο-δικαστικές υποθέσεις). Η Τ. Ζ. έγραψε τα πρώτα τρία κεφάλαια που αφορούν τις διατάξεις για το περιβάλλον μέχρι την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη. Αναλύει με συστηματικό τρόπο το περιεχόμενο της ΕΠ και της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Η Ε. Μ. απ' την πλευρά της σ' ένα πυκνογραμμένο κείμενο είκοσι σελίδων περιγράφει την προστασία του περιβάλλοντος στη νομολογία του ΔΕΚ. Το βιβλίο συμπληρώνεται με την ανάλυση 71 αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε περιβαλλοντικά θέματα.

Με την επιμέλεια του γνωστού συνταγματολόγου Γ. Παπαδημητρίου κυκλοφόρησε ο τόμος αυτός που περιέχει τα πραχτικά του συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε στους Δελφούς το Μάη του 1993. Μια σειρά γνωστών πανεπιστημιακών και επιστημόνων από διαφορετικές ειδικότητες έδωσαν τις πραγματικές διαστάσεις του κοινοτικού περιβαλλοντικού δικαίου στην Ελλάδα, την εφαρμογή και αξιοποίησή του στην πράξη και τέλος τις πολιτικο-διοικητικές και κοινωνικές διαστάσεις της προστασίας του περιβάλλοντος. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους Ι. Καρακώστα, Γ. Σιούτη, Τ. Βαλαώρα, Κ. Σοφούλη, Η. Ευθυμιόπουλο, Κ. Σπανού, Ν. Παλαιολόγου, Τ. Χαροκόπου και Μ. Μοδινό.

Μια φιλόδοξη προσπάθεια από τις εκδ. "Α. ΣΑΚΚΟΥΛΑ" που υπόσχεται κάθε έξι μήνες να καταγράφει και να αναλύει όλα όσα σχετίζονται με το Δίκαιο του Περιβάλλοντος. Με συνεργασίες των καλύτερων νομικών (πανεπιστημιακών και μη) περιλαμβάνει και τις σημαντικότερες δικαστηριακές αποφάσεις που σχετίζονται με περιβαλλοντικά προβλήματα. Μάλιστα είναι χωρισμένες θεματολογικά σε εννέα κατηγορίες: δάση, άγρια πανίδα, χωροθέτηση, περιβαλλοντικοί όροι, ρυθμιστικό Αθήνας, πολεοδομία, αυθαίρετα, παραδοσιακοί οικισμοί, βιομηχανία - βιοτεχνία. Να σημειώσουμε τις βιβλιοκρισίες και τις σημειώσεις για τις εξελίξεις στο διεθνές δίκαιο. Μια έκδοση που θα μας απασχολήσει ξανά.