Από το Νοέμβρη του 1973 και τη λαϊκή και φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου, που αποτέλεσε ορόσημο στην αντιδικτατορική πάλη του λαού μας, μας χωρίζουν 29 χρόνια. Σήμερα, σε τυπικά άλλες συνθήκες, η ιμπεριαλιστική βαρβαρότητα πλανιέται πάνω από τις τύχες της ανθρωπότητας. Μετά τα μακελειά των ευρωΝΑΤΟικών φονιάδων, που προηγήθηκαν σε Γιουγκοσλαβία και Αφγανιστάν, τώρα προετοιμάζεται ένας νέος ιμπεριαλιστικός άδικος πόλεμος στο Ιράκ, στα πλαίσια της λεγόμενης αντιτρομοκρατικής εκστρατείας που εγκαινιάστηκε μετά το χτύπημα στις ΗΠΑ, το Σεπτέμβρη του 2001. Η τελευταία εξέλιξη με το σχέδιο μειωμένης κυριαρχίας και κηδεμονίας της Κύπρου, που πάει να ολοκληρωθεί, είναι άλλο ένα στοιχείο της επιθετικότητας του ιμπεριαλισμού. Ταυτόχρονα, εντείνεται η επίθεση στα εργασιακά, κοινωνικά και δημοκρατικά δικαιώματα των εργαζομένων. Ολες αυτές οι εξελίξεις κάνουν σήμερα ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη και ο δικός μας λαός να υψώσει το ανάστημά του στο καθεστώς της εξάρτησης της χώρας μας και να συμβάλει στην ανατροπή της σημερινής τάξης πραγμάτων. Αυτό θα διαδηλώσει και σήμερα στη μεγάλη αντιιμπεριαλιστική πορεία στην αμερικάνικη πρεσβεία στην Αθήνα, στο προξενείο στη Θεσσαλονίκη και με τα λαϊκά συλλαλητήρια σε άλλες πόλεις. Ο «Ριζοσπάστης», μέσα από τη σημερινή συνέντευξη, ψηλαφεί το «νήμα» του τότε και του σήμερα, συνομιλώντας με έναν εκπρόσωπο της γενιάς του Πολυτεχνείου και ένα νέο της σημερινής γενιάς.

«Πολυτεχνείο», λοιπόν. Λαϊκοί και νεολαιίστικοι αγώνες τότε και σήμερα. Η κατάσταση που βίωνε ο εργαζόμενος, ο νέος πριν 29 χρόνια, η πορεία προς την εξέγερση και η δικαίωση των οραμάτων. Στο «Ρ» μιλούν γι' αυτά και για τη διέξοδο από τη σύγχρονη δικτατορία των πολυεθνικών και του πολέμου, ο Θ. Παφίλης μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και πρόεδρος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης, ο οποίος έζησε την εξέγερση και ο Θ. Τζίμας φοιτητής, μέλος του ΚΣ της ΚΝΕ και γραμματέας της Οργάνωσης Σπουδάζουσας Αθήνας. Ξεκινώντας την κουβέντα μας θελήσαμε να προσεγγίσουμε το κλίμα της εποχής του '73 και πριν.

- Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της κατάστασης που βίωνε ο ελληνικός λαός και οι νέοι την περίοδο της χούντας;

Θ. Παφίλης: Υπήρχε στρατοκρατία παντού. Στα πανεπιστήμια, υπήρχε ένας οργανωμένος μηχανισμός διορισμένων από τη χούντα φοιτητών στρατιωτικών σχολών στα συμβούλια των σχολών, ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη. Υπήρχε και από ορισμένους καθηγητές ένα κλίμα δικτατορίας που αφορούσε και το μάθημα. Υπήρχαν συνεχή μπλόκα όλο το εικοσιτετράωρο στους δρόμους, ιδιαίτερα μετά την έναρξη των γεγονότων στη Νομική στην Αθήνα και στο Χημείο στη Θεσσαλονίκη. Παρακολουθήσεις, βασανιστήρια, τραμπουκισμοί.

- Βλέπει ένας νέος ομοιότητες με την κατάσταση που βιώνει σήμερα;

Θ.Τζίμας: Σήμερα έχουμε κάποια δεδομένα. Με βάση τη ζωή που ζει ένας φοιτητής, από το πώς αντιλαμβάνεται τις σπουδές του, από την κατάσταση που ζει στο σπίτι του, από την επαφή του με τη δουλιά που αναγκάζεται όλο και πιο νωρίς να συμβαδίζει παράλληλα με τις σπουδές του διαπιστώνει ότι γίνονται προσπάθειες να ενταχτεί με συγκεκριμένο τρόπο στην παραγωγή. Οτι παίρνονται απ' την κυρίαρχη τάξη μέτρα απέναντι στην όποια δυσαρέσκεια υπάρχει. Ολα αυτά μπορούν να βρουν αντιστοιχία με την περίοδο που συζητάμε. Ολο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια ανοίγει κουβέντα και στα πανεπιστήμια για τις συνδικαλιστικές ελευθερίες και πώς εκφράζονται. Δεν είναι τυχαίο ότι επιχειρείται να εκφυλιστεί η διαδικασία του φοιτητικού κινήματος.

Θ. Παφίλης: Αν και με άλλα μεγέθη, υπάρχουν κοινά στοιχεία. Ενα είναι οι οικονομικές συνθήκες. Τότε ήταν άθλιες. Οσα παιδιά από την εργατική τάξη μπόρεσαν να μπουν στα πανεπιστήμια ζούσαν σε συνθήκες απαράδεκτες. Πολλοί αναγκάζονταν να δουλέψουν. Δεν επιτρεπόταν καμία διεκδίκηση. Ο συνδικαλισμός ήταν απαγορευμένος. Ερμαια στην εργοδοσία. Μια τρομοκρατία με πολλά κοινά με το σήμερα. Απλώς, το επιπρόσθετο ήταν η ασφάλεια και όσα μπορούσε να έκανε ένα δικτατορικό καθεστώς.

Ενα άλλο σημείο ήταν η αμερικανοκρατία. Στον Πειραιά την εισπράτταμε με τη μόνιμη παρουσία του 6ου στόλου στο Φάληρο. Οπως συμβαίνει και σήμερα και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ισως θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Αμερικανός πρέσβης μάλλον κάνει περισσότερες δηλώσεις σήμερα από ό,τι έκανε τότε.

Και, τέλος, είναι οι δύο μεγάλες αντιλήψεις που συγκρούονταν: Η μία της μοιρολατρίας ότι δεν μπορούμε να τους ρίξουμε, έχουν τα όπλα έχουν τους Αμερικάνους και η άλλη που έλεγε, βασισμένη στην αγωνιστική ιστορία του λαού μας, μπολιασμένη και από εξόριστους και από τη δράση του ΚΚΕ, άλλων αγωνιστών αλλά και μέσα από τα πανεπιστήμια που έλεγε «μπορούμε» και σιγά σιγά προετοίμαζε την οργανωμένη αντίδραση του λαού να ρίξει τη δικτατορία.

- Να περάσουμε όμως στις συνθήκες που οδήγησαν στην εξέγερση του «Πολυτεχνείου»;

Θ. Παφίλης: Την ίδια ώρα που το καθεστώς της τρομοκρατίας βασίλευε παντού, ανέβαινε και το αγωνιστικό φρόνημα των φοιτητών. Μετά τα γεγονότα της Νομικής στην Αθήνα και του Χημείου στη Θεσσαλονίκη, όπου οι φοιτητές χτυπήθηκαν με αλύπητο τρόπο από τραμπούκους και από την αστυνομία πλέον το αγωνιστικό κλίμα είχε ανέβει κατακόρυφα στο φοιτητικό χώρο. Γινόταν πιο φανερή η εκδήλωση της δυσαρέσκειας κατά του δικτατορικού καθεστώτος. Κατά καιρούς γίνονταν επιδρομές της Ασφάλειας και μαζικές συλλήψεις, εκβιασμοί, βασανιστήρια και κυρίως ο στόχος ήταν να χτυπηθούν οι αντιδικτατορικές οργανώσεις όπως η αντι-ΕΦΕΕ που είχε ισχυρή παρουσία και η ΚΝΕ. Οι ιδέες του ΚΚΕ, παρά το ότι αυτό ήταν σε βαθιά παρανομία, είχαν σημαδέψει όλη την πολιτική ζωή της Ελλάδας και είχαν μεγάλη απήχηση και μέσα στα πανεπιστήμια.

Ενα σημαντικό σημείο που βοήθησε και στο να εκδηλωθεί η εξέγερση του «Πολυτεχνείου» ήταν η είσοδος της εργατικής τάξης πιο οργανωμένα στο αντιδικτατορικό κίνημα που έδωσε άλλη πνοή. Θυμάμαι μια συγκλονιστική στιγμή πάνω στα κάγκελα του Πολυτεχνείου το «έρχονται οι οικοδόμοι». Οι οποίοι έρχονταν από την Πατησίων από την πλευρά των Χαυτείων με μια μεγάλη πορεία. Αλλαξε αμέσως το κλίμα και την ψυχολογία σε όλους όσοι ήταν στο Πολυτεχνείο.

- Πώς φαίνεται στους νέους αυτή η συμπόρευση με το εργατικό κίνημα;

Θ. Τζίμας: Παρά την προσπάθεια που γίνεται και μέσα στα πανεπιστήμια κύρια από τις παρατάξεις που στηρίζουν τα δύο μεγάλα κόμματα, αλλά και από άλλες αριστερίστικες ομάδες, να ξεκοπεί η ίδια η δράση των φοιτητών από τους γονείς τους από τους υπόλοιπους εργαζόμενους, ένα μεγάλο κομμάτι φοιτητών καταλαβαίνει ότι η προοπτική του φοιτητικού κινήματος είναι να βαδίσει με τους υπόλοιπους εργαζόμενους. Οι δυνάμεις της ΚΝΕ και η ΠΚΣ παλεύουν, ώστε οι αγώνες των φοιτητών να συναντιούνται με τους γενικότερους αγώνες του εργατικού κινήματος. Γιατί τα προβλήματα είναι κοινά και τα ζουν στο πετσί τους οι νέοι και στα σπίτια τους, γιατί δε ζουν μόνο στη «γυάλα» του πανεπιστημίου, κάθε σημείο επαφής με την ίδια την εργατική τάξη, τα σωματεία το χώρο της δουλιάς μπορεί να δείξει την ενότητα αυτών των δύο συνιστωσών, διαμορφώνει άλλο κλίμα, φέρνει αισιοδοξία, προσανατολίζει για το αύριο.

- Τι λέει, λοιπόν το «Πολυτεχνείο» σήμερα στο νέο άνθρωπο, τον μαθητή, τον φοιτητή, τον εργαζόμενο;

Θ.Τζίμας: Παρ' όλη την προσπάθεια που γίνεται να εμφανιστεί ότι η νέα γενιά «δεν ασχολείται», είναι απογοητευμένη, ψάχνει να βρει πρότυπα στο «λάιφ - στάιλ», έχει αξία το γεγονός ότι το «Πολυτεχνείο» πάντα συγκινεί. Ακριβώς γιατί αναδεικνύει πάντα τη δυνατότητα της νίκης απέναντι στα προβλήματα. Αναδεικνύει το ότι υπάρχει προοπτική και γι' αυτή πρέπει να παλεύεις.

Θ. Παφίλης: Χρειάζεται να θυμηθούμε κάτι ακόμα που έχει μεγάλη σημασία. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας έλεγαν για τους νέους ότι είναι η «γενιά του Γουέμπλεϊ», γιατί προσπαθούσαν να περάσουν τη δική τους ιδεολογία τότε μέσα από το ποδόσφαιρο, για να μην πολιτικοποιείται η νεολαία. Ομως το «Πολυτεχνείο» και όλοι οι αγώνες της εποχής γκρέμισαν αυτό το μύθο. Ετσι γκρεμίζονται και σήμερα οι μύθοι, όπως αυτός των «γιάπηδων» της δεκαετίας του '90 που κατέρρευσε όταν αντιλήφθηκαν ότι οι περισσότεροι είναι καταδικασμένοι στην ανεργία και στην υποβάθμιση της ζωής τους και από το ότι υπάρχει ένα ζωντανό κομμάτι που μάχεται στο χώρο της νεολαίας. Είναι τόσο εκρηκτικές οι αντιθέσεις της σύγχρονης εποχής κάτω από την κυριαρχία του ιμπεριαλισμού, που σίγουρα θα γεννηθούν και γεννιούνται όλο και περισσότεροι αγωνιστές.

Οπως και τότε, έτσι και τώρα, είναι δύο οι αντιλήψεις που συγκρούονταν: Η μία της μοιρολατρίας ότι δεν μπορούμε να τους ρίξουμε, έχουν τα όπλα, έχουν τους Αμερικάνους και η άλλη που έλεγε, βασισμένη στην αγωνιστική ιστορία του λαού μας μπολιασμένη και από εξόριστους και από τη δράση του ΚΚΕ, άλλων αγωνιστών αλλά και μέσα από τα πανεπιστήμια που έλεγε «μπορούμε» και σιγά σιγά προετοίμαζε την οργανωμένη αντίδραση του λαού να ρίξει τη δικτατορία.

- Φέτος όμως είχαμε και πρόταση του γραμματέα του ΠΑΣΟΚ Κ. Λαλιώτη σχετικά με το «Πολυτεχνείο». Πώς τη σχολιάζετε;

Θ. Παφίλης: Ολα αυτά τα χρόνια υπήρξε μια συστηματική προσπάθεια των Αμερικάνων να μην πηγαίνει η πορεία στην αμερικάνικη πρεσβεία. Το τελευταίο διάστημα τον «ταχυδρόμο» της αμερικάνικης πρεσβείας τον έκανε ο Λαλιώτης. Εδώ βλέπει κανείς την εξέλιξη. Ενας από τους αγωνιστές του Πολυτεχνείου που τότε συμφωνούσε με το σύνθημα «Εξω οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ», βρέθηκε σε ένα κόμμα που έχει εδραιώσει την αμερικανοκρατία και την υποτέλεια της Ελλάδας στη νέα τάξη πραγμάτων.

Η πρόταση που κατατέθηκε, για να γίνει η εκδήλωση της επετείου του Πολυτεχνείου εκδήλωση κατά της τρομοκρατίας υπηρετεί δυο στόχους. Ο ένας είναι να απαλειφθεί ο ρόλος του ιμπεριαλισμού ιδιαίτερα του αμερικάνικου χωρίς να υποτιμάμε και τον ευρωπαϊκό, τόσο κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, όσο και ιδιαίτερα σήμερα. Η δεύτερη, εξίσου επικίνδυνη πλευρά, αφορά το θέμα της ονομαζόμενης τρομοκρατίας, η οποία χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για μέτρα στραγγαλισμού των δημοκρατικών ελευθεριών και των ατομικών δικαιωμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο και στη χώρα μας.

- Ρωτάνε όμως κάποιοι, ποιο «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία», σήμερα;

Θ.Παφίλης: Οπωσδήποτε το «ψωμί, παιδεία, ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία», συμπληρωνόταν με το «κάτω η Χούντα, έξω οι Αμερικάνοι» - κι αυτό το περιεχόμενό του δεν μπορεί κανείς, ποτέ να το πλαστογραφήσει - ανταποκρινόταν στις συνθήκες της εποχής εκείνης.

Σήμερα, λέω ότι είναι πιο επίκαιρα ακόμα τα συνθήματα, από την άποψη ότι έχουμε πλήρη ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, επιδείνωση της θέσης της εργατικής τάξης και της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, τη στιγμή που συσσωρεύεται ασύλληπτος πλούτος σε λίγα χέρια. Στο όνομα της «αντιτρομοκρατικής εκστρατείας» καταργούνται αρχές που έχουν κατοχυρωθεί από τη Γαλλική Επανάσταση, όπως το τεκμήριο της αθωότητας. Διαμορφώνεται ένα αυταρχικό πλαίσιο σε παγκόσμιο επίπεδο με στόχο να τσακίσει τους αγώνες των λαών, οι οποίοι έτσι κι αλλιώς θα έρθουν.

Θ.Τζίμας: Το αίτημα «ψωμί» σχετίζεται με τον τρόπο ένταξής των νέων στη δουλιά, στην παραγωγή, υπάρχουν μια σειρά δείγματα για το ότι τα πράγματα παίρνουν μονίμως την κατιούσα. Γίνονται προσπάθειες χειραγώγησης για να μπουν χιλιάδες νέοι σε μια διαδικασία εθελοντικής εργασίας, ουσιαστικά «μαύρης εργασίας», με στόχο όλη την υπεραξία, που θα παραχθεί να την καρπωθούν οι μεγάλοι επιχειρηματίες. Στους χώρους της εκπαίδευσης οι αναδιαρθρώσεις στα πανεπιστήμια βάζουν στο επίκεντρο τον απόφοιτο και το ρόλο που θα παίζει. Δε θα μιλάμε πια για ολοκληρωμένο επιστήμονα, αλλά για ένα εργατικό δυναμικό που θα έρχεται και θα φεύγει ανάλογα με τις απαιτήσεις της εκάστοτε επιχείρησης.

Οσο για το σκέλος που αφορά στην ελευθερία, χρειάζεται να θυμηθούμε και τις δίκες χιλιάδων μαθητών, τις δίκες λαϊκών αγωνιστών, πρόσφατα την καταδίκη μελών της ΚΝΕ στην Καλαμάτα, γιατί προπαγάνδιζαν ενάντια στην επίσκεψη του Αμερικανού πρέσβη.

Θ. Παφίλης: Στις σημερινές συνθήκες και παρά τις δυσκολίες που υπάρχουν, τα συνθήματα του «Πολυτεχνείου» είναι από μια άποψη περισσότερο επίκαιρα. Και το λέω με πλήρη συναίσθηση γιατί, αν τότε φαίνονταν δύσκολα να πραγματοποιηθούν, δεν πρέπει να ξεχνά κανείς ότι και μέχρι τη δεκαετία του '80 ο σοσιαλισμός είχε μια νικηφόρα πορεία σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Τα συνθήματα αυτά του Πολυτεχνείου επανέρχονται με έναν δραματικό τρόπο με την έννοια της αναγκαίας πάλης, της συγκρότησης του αντίπαλου δέους στον καπιταλισμό, που δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο από το λαϊκό κίνημα, με στόχο την ανατροπή της νέας ιμπεριαλιστικής νέας τάξης πραγμάτων.

Είναι δραματικά επίκαιρη και η ιδεολογική σύγκρουση, γιατί όταν η χούντα προσπάθησε να εμφανίσει ένα πιο δημοκρατικό πρόσωπο με το πείραμα Μαρκεζίνη, υπήρξαν δυνάμεις όπως το λεγόμενο ΚΚΕ Εσωτερικού που δέχονταν να νομιμοποιήσουμε και όχι να προχωρήσουμε σε μια γενικότερη σύγκρουση για την ανατροπή αυτής της δικτατορίας. Θα μπορούσε κανείς να κάνει τη σύγκριση με σήμερα, με αφορμή και τη Φλωρεντία, με την ίδια θεωρία του συμβιβασμού και της αναζήτησης ενός ιμπεριαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο, έννοιες ασυμβίβαστες βέβαια, που επανέρχεται για να παγιδεύσει τη διογκούμενη αγανάκτηση των λαών για την κατάσταση και να τη διοχετεύσει σε ανώδυνους για το σύστημα δρόμους.

Επομένως, η σύγχρονη εξέγερση του λαού και της νεολαίας, ιδιαίτερα μπροστά στην επίθεση που εξαπολύεται από το κεφάλαιο, είναι το ζητούμενο. Και βέβαια, στην κατεύθυνση της συγκρότησης του λαϊκού μετώπου που δε θα έχει χαρακτηριστικά αποδοχής για τον εξανθρωπισμό της βαρβαρότητας, αλλά χαρακτηριστικά σύγκρουσης και ανατροπής».