Η πλήρης ασυδοσία της εργοδοσίας. Αυτό καθρεφτίζεται στην κατάσταση που βιώνουν οι εργαζόμενοι στην αλυσίδα σούπερ-μάρκετ «ΝΟΒΑ ΑΛΙΜΕΝΤΑ». «Η λογική της εργοδοσίας είναι "σ' όποιον αρέσει. Σ' όποιον δεν αρέσει τα γραφεία είναι Ποσειδώνος 118" λένε...», εξηγούν στον «Ρ» η Ειρήνη, η Ευαγγελία, η Ηβη και η Τζένη, εργαζόμενες σε διαφορετικά καταστήματα της αλυσίδας, από 4 μέχρι και 22 χρόνια.

«Το ωράριο είναι αυτό που λέμε "ελαστικό". Το κυλιόμενο ρεπό δεν τηρείται», τονίζει η Τζένη. Μπορεί, μάλιστα, ο εργοδότης - αξιοποιώντας το νόμο της «διευθέτησης» - να ανακοινώσει ότι, για ένα χρονικό διάστημα (π.χ. περίοδο Χριστουγέννων), λόγω «μεγάλης κίνησης» οι εργαζόμενοι δε θα πάρουν ρεπό, «θα τα πάρουν αργότερα». «Ή μπορεί να σε πάρουν τηλέφωνο και να σου λένε για αλλαγή τελευταία στιγμή», προσθέτει η Ευαγγελία. Ειδικά όσοι έχουν προσληφθεί με καθεστώς μερικής απασχόλησης «μαθαίνουν το πρόγραμμά τους για την επόμενη βδομάδα - αν δηλαδή, θα είναι πρωί ή απόγευμα - κάθε Σάββατο. Πολλές φορές, το πρόγραμμα που συμπληρώνεται για την Επιθεώρηση Εργασίας δεν έχει καμία σχέση με αυτό που μαθαίνουν οι εργαζόμενοι», επισημαίνει η Ηβη.

Μιλώντας για την επέκταση των ελαστικών σχέσεων εργασίας, οι εργαζόμενες εξηγούν ότι «όλοι οι καινούριοι δουλεύουν για 4, 5 ή 6 ώρες», κι ένας απ' τους άγραφους νόμους που έχει επιβληθεί είναι ότι «διαλείμματα κάνουν μόνο οι 8ωροι». Σ' όποιον αντιδράσει, η απάντηση είναι: «Σιγά μην κουράστηκες εσύ τώρα, που δουλεύεις για 4 - 5 ώρες»...

Οι αυθαίρετες μεταθέσεις τείνουν να παγιωθούν ως τρομοκρατική τακτική της εργοδοσίας. Οταν έκλεισε το μαγαζί όπου δούλευε, η Τζένη ενημερώθηκε ότι θα μεταφερθεί σε άλλο, της ίδιας περιοχής, αλλά τελικά μετατέθηκε από το κέντρο της Αθήνας, κοντά στην παραλία. «Αυτή η μετάθεση έγινε, αφού τους έκανα καταγγελία, επειδή δε μου έδιναν το επίδομα γάμου...». Ανάλογη μετάθεση επέβαλαν και στην Ευαγγελία, την περίοδο που «είχαν μάθει ότι είμαι στο σωματείο». Στις διαμαρτυρίες της εργαζόμενης, η εργοδοσία απάντησε με απειλές, αν και η κοπέλα εξήγησε ότι προβλήματα υγείας του πατέρα της, δεν της επιτρέπουν να απομακρύνεται από το σπίτι. «"Ζυγίζουν" κάποια άτομα ανάλογα με το πώς τους βολεύει...».

Απ' την άλλη μεριά, η εντατικοποίηση, το ότι τα περισσότερα άτομα τρέχουν απ' το ταμείο στο ψυγείο, κι έπειτα στα ράφια να τα γεμίσουν με εμπορεύματα, και μετά να καθαρίσουν, οδηγεί σε συχνά εργατικά «ατυχήματα». Πολλοί πέφτουν απ' τις σκάλες, άλλοι τραυματίζονται στις μηχανές των αλλαντικών. Υπερωρίες δεν καταβάλλονται. «Αυτά δεν υπάρχουν στα "ΝΟΒΑ ΑΛΙΜΕΝΤΑ". Εφτασαν μια φορά να πουν σ' ένα παιδί που του χρωστούσαν λεφτά ότι "εσύ είσαι αργός, γι' αυτό κάνεις τόσες ώρες"...»

Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες, με τη στήριξη του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας συγκροτήθηκε και λειτουργεί «Επιτροπή Αγώνα των Εργαζομένων στα ΑΛΙΜΕΝΤΑ». Ο συλλογικός αγώνας αποτελεί δύναμη για τους εργαζόμενους. Πριν δύο χρόνια, όταν με την πρωτοβουλία του Συλλόγου και της Επιτροπής οργανώθηκαν κινητοποιήσεις στο κατάστημα της Πατησίων, οι εργαζόμενοι πήραν τελικά τα δεδουλευμένα που η εργοδοσία παρακρατούσε.

«Δε θυμάμαι καμιά που να "έβγαλε" όλη την εγκυμοσύνη εκεί μέσα», τονίζει η Ειρήνη. «Επειδή σήκωναν πολλά βάρη, περνούσαν τους περισσότερους μήνες στο κρεβάτι...». Η εμπειρία των εργαζομένων στα «ΝΟΒΑ ΑΛΙΜΕΝΤΑ» μαρτυρά τους ιδιαίτερους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενες μέσα στους τόπους δουλιάς και αναδεικνύει επιτακτικά την ειδική δράση που πρέπει να αναλάβουν τα συνδικάτα.

Η ίδια η ικανότητα της γυναίκας να τεκνοποιήσει, που συνδέεται με τις βιολογικές λειτουργίες του γυναικείου οργανισμού, τίθεται διαρκώς σε κίνδυνο. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση μιας κοπέλας στην οποία «ο γιατρός είπε ότι η μήτρα της είχε πάρει κλίση δεξιά, από τα βάρη. Η κοπέλα δουλεύει από τα 18 - 19 της στα σούπερ - μάρκετ». «Ξέρεις πόσο ζυγίζει ένας τενεκές τυρί;... 25 κιλά. Ενα κουτί γάλα εβαπορέ, περίπου 26...», σχολιάζει η Τζένη. Σε άλλες περιπτώσεις, εργαζόμενες που είναι σε διαρκή επαφή με ψυγεία παρουσιάζουν «ψύξη στις σάλπιγγες». Ή διαταραχές στην έμμηνο ρύση. Οι πιθανότητες για επιπλοκές στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι κίνδυνοι για το έμβρυο, αλλά και τη μητέρα, πολλαπλασιάζονται.

Την κατάσταση επιδεινώνουν οι απαράδεκτες συνθήκες υγιεινής. Υπάρχουν καταστήματα όπου τα διαλείμματα γίνονται στις αποθήκες, στον προθάλαμο της κατάψυξης, με καφάσια ή τελάρα από εμπορεύματα για καρέκλες. «Σ' ένα απ' τα καταστήματα όπου δούλευα, δεν μπορούσες να πλησιάσεις καν στην τουαλέτα. Δεν έμπαινες...! Βρώμα!... "Μη δημιουργείς πρόβλημα", μου έλεγε ο προϊστάμενος, "πήγαινε τουαλέτα σε κανένα διπλανό μαγαζί..."», τονίζει μία από τις εργαζόμενες.

«Εδώ, υπάρχουν περιπτώσεις που, από την πολλή δουλιά, μπορεί να μη βρεις ούτε δύο λεπτά να σταματήσεις για να πας στο μπάνιο...», συμπληρώνει μια άλλη. Κι η κουβέντα πάει στις φήμες που κυκλοφορούν για τις τακτικές της εργοδοσίας, στα «πηγαδάκια» που στήνονται κάθε μέρα στον τόπο της δουλιάς: για τότε που στην Αργεντινή ανάγκασαν εργαζόμενους σε σούπερ - μάρκετ να φορούν πάνες για να μη χάνουν χρόνο στην τουαλέτα. Για μια άλλη εταιρία όπου «φόρεσαν» στους εργαζόμενους πατίνια, για «να πηγαίνουν πιο γρήγορα»...

Οι επαγγελματικές ασθένειες «θερίζουν». «Προβλήματα στη μέση, στον αυχένα, τενοντίτιδες, φλεγμονές στους ώμους, φλεβίτιδες... Δισκοπάθειες και ισχιαλγίες από τα βάρη...», περιγράφουν οι εργαζόμενες. «Δεν υπάρχει καμιά κατανόηση για προβλήματα που μπορεί να έχει κανείς στην οικογένειά του. Μια κοπέλα έτρεχε για να κάνει εξωσωματική, μια άλλη - με δυο παιδιά - έχασε τον άνδρα της, 36 χρόνων από καρδιά... Η αντιμετώπιση ήταν "κι εμένα τι με νοιάζει";» «Κι η Επιθεώρηση Εργασίας, λέει, "μέχρι κάποιο σημείο μπορούμε κι εμείς να κάνουμε κάτι"». Απάντηση η οποία θυμίζει αυτές του υπουργείου Απασχόλησης: «δεν μπορούμε να παρέμβουμε, αφού πρόκειται για ιδιωτική επιχείρηση».

Τις δηλώσεις τους, βέβαια, συνοδεύει μια συγκεκριμένη πολιτική: Οταν οι γιατροί Εργασίας σ' όλη τη χώρα φτάνουν μόλις τους 50 και τη σημερινή (δημοσιευμένη στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης από το 1979!) λίστα με τις επαγγελματικές ασθένειες απαρτίζουν μόλις 52 περιπτώσεις, αντιλαμβάνεται κανείς τι «πολιτική βούληση» υπάρχει. Και για την εφαρμογή όσων μέτρων υγιεινής και ασφάλειας - τυπικά - υπάρχουν ακόμα, και για τη λήψη νέων, όπως επιβάλλει η προστασία της τεκνοποιητικής ικανότητας και το σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον, γενικότερα.