Η Συμφωνία της Βάρκιζας αποτελεί "απαράδεκτο συμβιβασμό και ουσιαστική συνθηκολόγηση απέναντι στους Αγγλους και την ντόπια αντίδραση..."

(Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, σ. 500)

Ηταν η πιο οδυνηρή απ' όλες τις συμφωνίες που υπογράφτηκαν, σε βάρος του εθνικοαπελευθερωτικού και προοδευτικού κινήματος της χώρας μας.

Στο σύντομο αυτό σημείωμα, δεν μπορούμε να αναφερθούμε στις λεπτομέρειες που προηγήθηκαν πριν η αντιπροσωπεία μας (Γ. Σιάντος, Δ. Παρτσαλίδης και Ηλ. Τσιριμώκος) καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με την αντιπροσωπεία της άλλης πλευράς (Ι. Σοφιανόπουλος, Περ. Ράλλης και Ι. Μακρόπουλος).

Το σίγουρο συμπέρασμά μου, απ' τη μελέτη των συνθηκών που προηγήθηκαν, είναι ότι κακώς, κάκιστα αποφάσισε η ηγεσία του κινήματος να αρχίσει συζητήσεις...

Ποιοι οι λόγοι; Αρχιεπίσκοπος - αντιβασιλέας Δαμασκηνός και κυβέρνηση Πλαστήρα, τυφλά όργανα των Αγγλων, απέρριψαν τις προτάσεις της ΕΑΜικής πλευράς για πενταμελείς αντιπροσωπείες και επέμεναν σε τριμελείς. Πέρα απ' αυτό, το κυριότερο μειονέκτημα που έπρεπε να προβληματίσει την ηγεσία του Αγώνα ήταν η αξίωσή τους να είναι οριστική η υπογραφή της συμφωνίας. Αυτή η αξίωση, ιδιαίτερα, έκαμε πάνω από φανερό ότι η αντίθετη πλευρά ήθελε να φέρει το κίνημα ολόκληρο, μπροστά σε τετελεσμένα γεγονότα...

***

Η υποχωρητικότητα αυτή της ηγεσίας μας οφείλεται σε λαθεμένη εκτίμηση της κατάστασης, που πιο αναλυτικά αναφέρω στο βιβλίο μου "Ο Δεκέμβρης 1944". Κι, αλήθεια, πώς μπορούσαν να έχουν σαφή αντίληψη των ικανοτήτων και δυνατοτήτων του ΕΛΑΣ, να συνεχιστεί ο αγώνας, αφού δεν πήραν υπόψη τη γνώμη της ηγεσίας του ΕΛΑΣ (των Αρη Βελουχιώτη και Στ. Σαράφη);

Σχετικά μ' αυτό, η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το 1958, αναφέρει:

"Ο ΕΛΑΣ στη σύγκρουση του Δεκέμβρη έπαθε μερική ήττα. Ομως διατήρησε ανέπαφες τις κύριες ένοπλες δυνάμεις του και το ΕΑΜ μπορούσε, στηριζόμενο στις δυνάμεις αυτές και εκμεταλλευόμενο τις αδυναμίες των Αγγλων και της αντίδρασης, να εξασφαλίσει λύση που να ανταποκρινόταν στο συσχετισμό των δυνάμεων".

***

...Μην ξεχνάμε, ακόμη, ότι τη μέρα της υπογραφής της Συμφωνίας στη Βάρκιζα - 12.2.45 - συνερχόταν η Διάσκεψη των τριών μεγάλων στη Γιάλτα. Αν ο αγώνας συνεχιζόταν, ο Τσόρτσιλ θα βρισκόταν σε αμηχανία... Πρέπει δε να σημειωθεί ότι μια απ' τις σημαντικές αποφάσεις της Συμφωνίας εκείνης ήταν ο σχηματισμός Αντιπροσωπευτικών Κυβερνήσεων,στις απελευθερωμένες, από τους Γερμανούς, χώρες. Αν δεν υπογράφαμε τη Συμφωνία της Βάρκιζας, αν συνεχίζαμε τον αγώνα, θα μπορούσαμε με το όπλο στο χέρι να διεκδικήσουμε την εφαρμογή της και στη χώρα μας. Με μια αντιπροσωπευτική κυβέρνηση, άλλος θα ήταν ο χαρακτήρας και τα αποτελέσματα των γενικών βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα. Και συνεπώς και οι μεταπολεμικές εξελίξεις στη χώρα μας.

***

• Η αντιπροσωπεία μας, ιδιαίτερα οι Σιάντος και Παρτσαλίδης, έχουν σοβαρότατες ιστορικές ευθύνες, γιατί παραβίασαν την απόφαση του ΠΓ να μην υπογράψουν, αν δεν υπάρχει ο όρος Γενική Πολιτική Αμνηστία.Και ΔΥΣΤΥΧΩΣ, γι' αυτήν την παραβίαση δεν πάρθηκαν οι ανάλογες, με το πρόβλημα, ΚΥΡΩΣΕΙΣ.
• Υπογράφοντας αυτή τη Συμφωνία, δεν πήραν υπόψη ότι οι ιμπεριαλιστές και η αντίδραση δεν έχουν μπέσα.Κι όπως αποδείχτηκε και στη χώρα μας από προηγούμενα (Συμφωνία Σκλάβαινα - Σοφούλη), οι Αγγλοι και η αντίδραση παραβίασαν και τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Και δεν είναι μόνο το ΚΚΕ και το ΕΑΜ ευρύτερα που καταγγέλλανε την κατάφωρη και κατ' εξακολούθηση παραβίασή της. Και δυο, απ' τα μέλη της Αντιπροσωπείας της αντιθέτου πλευράς, διαμαρτυρήθηκαν έντονα. Ο Περ. Ράλλης παραιτήθηκε από υπουργός, ενώ ο Ι. Σοφιανόπουλος, σε προεκλογική συγκέντρωση το 1950, αναφώνησε εμφαντικά: "Καλύτερα να είχα κόψει το χέρι μου".

***

Την ανθελληνική και απάνθρωπη πολιτική συνέχισαν οι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές, με το Δόγμα Τρούμαν. Από τότε άρχισαν οι εκτελέσεις των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και οξύνθηκε ο εμφύλιος πόλεμος.

Ωστόσο, ο αγώνας συνεχίζεται. Το ΚΚΕ, εξοπλισμένο με τη θετική και αρνητική, ντόπια και διεθνή πείρα, αποτελεί και σήμερα την κύρια πατριωτική, όσο και διεθνιστική, φιλειρηνική πολιτική δύναμη. Το 15ο Συνέδριό του θ' ανοίξει μια νέα σελίδα δράσης του, για τη δημιουργία των προϋποθέσεων, που θα οδηγήσουν το λαό σε μια νέα - την τρίτη - εποποιία του, ενάντια στη Νέα Τάξη Πραγμάτων - που με την ανάπτυξη του διεθνούς επαναστατικού κινήματος θα καταλήξει στην υλοποίηση των ιδανικών της τρισένδοξης Εθνικής Αντίστασης, στο θρίαμβο του σοσιαλισμού στην Ελλάδα και τον κόσμο ολόκληρο.

Νίκανδρος ΚΕΠΕΣΗΣ