H σοσιαλιστική ιδεολογία, όπως βγήκε μέσα από τους αγώνες της εργατικής τάξης σαν ιδεολογικό της όπλο και σαν καθοδηγητική δημιουργική δύναμη, έχει στον υπέρτατο βαθμό σε καθαρότητα και ένταση όλα τα γνωρίσματα των μεγάλων πνεματικών κινημάτων, που με γενεσιουργό αφετηρία τους κοινωνικούς αγώνες οδήγησαν τους λαούς στη δημιουργία νέων μορφών ζωής, είτε με τη θρησκευτική τους μορφή, όπως λ.χ. ο βουδισμός, ο χριστιανισμός, ο μουσουλμανισμός, ο λουθηρανισμός, είτε με τη φιλολογικοεπιστημονική τους μορφή, όπως λ.χ. η Αναγέννηση, ο διαφωτισμός (Aufklaerung), η αστικοδημοκρατική ιδεολογία και ο εθνικισμός.

α) Η σοσιαλιστική ιδεολογία έχει για πρώτο μεγάλο της γνώρισμα την ενότητα την ιδεολογική. Είνε μια γερά σφιχτοδεμένη και με απόλυτη ακολουθία διανοητική επεξεργασία και της φυσικής και της κοινωνικής πραγματικότητας σε όλο της το πλάτος και το βάθος, μια ενιαία καθολική κοσμοθεωρία και βιοθεωρία που υψώνεται απέναντι στη διάσπαση, στο κομμάτιασμα, στην πολυμορφία, τις αντιφάσεις και την αλληλοσύγκρουση των ιδεαλιστικών κοσμοθεωριών, που φυτρώνουν απάνω στο έδαφος της αστικής κοινωνίας. Ξαναφέρνει τη χαμένη ιδεολογικήν ενότητα, ξεκαθαρίζει τη σκέψη, την οπλίζει με ένα ακαταμάχητο όπλο για να φωτίσει ως τα βαθύτατα βάθη της την υπόσταση, την κίνηση, την εξέλιξη και τη διαμόρφωση της πραγματικότητας. Οπλίζει την ανθρώπινη σκέψη με μια αληθινή πηγή φωτός, τη διαλεχτική μέθοδο. Ανοίγει τους διανοητικούς ορίζοντες του ανθρώπου σε απέραντην έκταση και του ξαναδημιουργεί μιαν αυτοπεποίθηση και ένα αισιόδοξο αντίκρισμα της ζωής και των προβλημάτων της και, τέλος, δείχνει το μόνο πραγματικό και μόνο αλάνθαστο δρόμο για να πραγματωθούνε τα πιο υψηλά ιδανικά που ο ανθρώπινος νους διαμόρφωσε και η ανθρώπινη ψυχή λαχταράει, τα ιδανικά της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αδελφοσύνης, της αληθινής λευτεριάς και της αιώνιας ειρήνης για όλους τους ανθρώπους της γης.

β) Για τούτο το λόγο, η σοσιαλιστική ιδεολογία έχει για δεύτερο γνώρισμά της μια τεράστια ψυχοκινητική δύναμη, που γεννάει ένα απέραντο ενθουσιασμό, μια ηρωική διάθεση δράσης, μιαν αντοχή στους αγώνες και στις θυσίες μοναδική. Μόνο στη δημιουργική περίοδο του χριστιανισμού, με τους αγώνες και τις θυσίες της ατέλειωτης σειράς των μαρτύρων του, μπορούμε να βρούμε μιαν αναλογία με την ψυχική ορμή και αντοχή, την αυτοθυσία, τον ηρωισμό των μαρτύρων της σοσιαλιστικής ιδεολογίας, των ηρώων και των μαρτύρων, που σήμερα γεμίζουνε τις φυλακές, τις εξορίες, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και αντιμετωπίζουνε τα βασανιστήρια και τους φριχτούς θανάτους, που τους επιβάλλει η αστική τυραννία.

γ) Γιατί η σοσιαλιστική ιδεολογία έχει τούτο το τρίτο γνώρισμα, πως δεν είνε μια θεωρία αφηρημένη, έξω από τη ζωή, κλεισμένη μέσα σ' ένα κρυστάλλινο πύργο. Δεν είνε «καθαρή» φιλοσοφία, «καθαρή» διανόηση, «καθαρή» επιστήμη. Είνε γνώση για τη ζωή. Πηγάζει από την πραγματικότητα, για να καθοδηγεί και φωτίζει τη νέα διαμόρφωση της πραγματικότητας. Η σοσιαλιστική ιδεολογία ξαναφέρνει την απόλυτη ενότητα ανάμεσα στη θεωρία και στην πράξη, την αλληλεπίδραση και αλληλογονιμοποίηση θεωρίας και πράξης.

δ) Η σοσιαλιστική ιδεολογία έχει και τέταρτο σημαντικότατο γνώρισμά της, πως δεν προορίζεται να είνε χτήμα των λίγων, κλεισμένη μέσα στον εγκέφαλο μιας πνεματικής ολιγαρχίας. Είνε ιδεολογία της μεγάλης μάζας, όλου του λαού. Καταργεί την έννοια του «βέβηλου πλήθους». Το φως της πρέπει να φωτίζει και να καθοδηγεί όλες τις διάνοιες, πρέπει να ενώνει, να ομαδοποιεί, να κινητοποιεί όλες τις ψυχές. Η σοσιαλιστική ιδεολογία δημιουργεί την πνεματική δημοκρατία, όπως δημιουργεί και την οικονομική, πολιτική και κοινωνική δημοκρατία. Καταργεί τα μεσότοιχα, συντρίβει τα πλαίσια των πνεματικών ολιγαρχιών. Είνε καθολική κοσμοθεωρία όχι μόνο με την έννοια πως αγκαλιάζει όλα τα προβλήματα της φυσικής και κοινωνικής πραγματικότητας, παρά και με την έννοια, πως αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους, όλες τις συνείδησες, όλες τις ψυχές. Είνε λοιπόν ενιαία, καθολική, γενική, επιστημονική, ψυχοκινητική κοσμοθεωρία και βιοθεωρία που φωτίζει ζεσταίνει και καθοδηγεί τον άνθρωπο για να καταχτήσει μιαν ανώτερη μορφή ζωής και σαν τέτοιο είνε το ανώτατο πνεματικό δημιούργημα της ανθρωπότητας ως σήμερα, η πιο αρμονική, η πιο ολοκληρωμένη, η πιο πλατιά και βαθιά, η πιο πλούσια σε αποτελέσματα, η πιο πολύτιμη για τον άνθρωπο πνεματική κατάχτηση.

ε) Και τέλος, η σοσιαλιστική ιδεολογία έχει και τούτο το γνώρισμα, που την ξεχωρίζει ιδιαίτερα. Δεν είνε κλείσιμο, είνε άνοιγμα του ορίζοντα σε απέραντο πλάτος και βάθος. Δεν είνε τέρμα, είνε αφετηρία. Δεν είνε το τέλος της ανθρώπινης γνώσης, της ανθρώπινης επιστήμης και της κατάχτησης του κόσμου, είνε η αρχή της. Γιατί ο σοσιαλισμός χτυπώντας στη βάση της, στη γενεσιουργό αιτία της (δηλαδή στην κατοχή των μέσων της παραγωγής) και αίροντας οριστικά την κυριαρχία και την εκμετάλλεψη ανθρώπων από ανθρώπους, καταργώντας την οικονομική, την κοινωνική και την πολιτική διαφοροποίηση και αφήνοντας απόλυτα ελέφτερη την ατομική διαφοροποίηση των ανθρώπων, αναιρεί οριστικά και κάθε αιτία, κάθε συμφέρον για τηνπαγιοποίηση, την απολίθωση και την ολιγαρχία της γνώσης, το κλείσιμο του πνεματικού ορίζοντα από τα συμφέροντα μιας κυρίαρχης τάξης και την επιβολή του μυστηριακού και του ακατανόητου, του υπερφυσικού, του «υπέρ λόγον». Ο ανθρώπινος νους απολυτρώνεται οριστικά από τα δεσμά του και οπλισμένος με την αδιάκοπη τελειοποίηση των γνωστικών μεθόδων, έχει μπροστά του ανοιχτό απ' όλες τις πλευρές τον ορίζοντα για να εισχωρήσει στα πιο απέραντα βάθη του ουρανού και της γης και της ανθρώπινης υπόστασης και μοίρας.

Με το σοσιαλισμό μπαίνει ο άνθρωπος στον παραδείσιο απέραντο χώρο της λεφτεριάς.

Αύριο: Η αστικοδημοκρατική ιδεολογία