Αποκαλυπτικές είναι δύο Εκθέσεις επιθεωρητών Εργασίας, για τις άθλιες συνθήκες εργασίας που επικρατούν σε πολλά εργοστάσια της μεταποίησης. Και οι δύο Εκθέσεις έχουν συνταχθεί πολύ πριν την εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας στη βιομηχανία - που διευκόλυνε κι άλλο τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας - όμως διατηρούν στο ακέραιο την επικαιρότητά τους.

Βασικό χαρακτηριστικό των συνθηκών δουλειάς, όπως αναφέρεται στη μία Εκθεση, είναι ο εκτεταμένος χρόνος εργασίας. Ο επιθεωρητής Εργασίας ενίσταται με αυτά που διαπιστώνει και αναγκάζεται να γράψει στην έκθεσή του, ότι κανείς «δεν μπορεί να απασχολείται πριν από τις 6 π.μ., μετά τις 6 μ.μ. ή μετά τις 2 μ.μ. τα Σάββατα».

Με άλλα λόγια, οι εργαζόμενοι δουλεύουν 12 ώρες την ημέρα, πέντε μέρες τη βδομάδα και οκτώ ώρες το Σάββατο. Η μόνη ελάφρυνση είναι η παροχή μισής ώρας για πρωινό και μιας ώρας για μεσημεριανό. Ακόμα και έτσι όμως, φθάνουν να δουλεύουν 60 ώρες τη βδομάδα!

Τα παραπάνω είναι απολύτως «νόμιμα» για το κεφάλαιο και το κράτος του, αφού οι αντεργατικοί νόμοι όλων των κυβερνήσεων ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ επιτρέπουν στους εργοδότες να απασχολούν τους εργαζόμενους έως και 12 ώρες την ημέρα (8 ώρες κανονικό ωράριο, 1 ώρα υπερεργασία και 3 ώρες υπερωρία).

Ο μόνος περιορισμός είναι το ανώτατο ετήσιο όριο νόμιμων υπερωριών, που ορίζεται στις 150 ώρες. Δηλαδή, οι εργοδότες μπορούν να απασχολούν τους εργαζόμενους με αυτούς τους εξουθενωτικούς όρους για τουλάχιστον 50 μέρες τον χρόνο.

Ακόμα και αυτοί οι περιορισμοί όμως αίρονται, όταν η εργοδοσία ισχυριστεί «ιδιαίτερες συνθήκες». Οπως όταν πριν λίγους μήνες, το υπουργείο Εργασίας ενέκρινε για την περίοδο Μάρτης - Ιούλης 2025, την υπερωριακή εργασία «για 493 εργαζόμενους έως 65.076 ώρες συνολικά πλέον των νόμιμων ορίων υπερωριακής απασχόλησης». Το αίτημα αυτό αφορούσε μόνο τους «μόνιμους» εργαζόμενους οι οποίοι κλήθηκαν να δουλέψουν την περίοδο αυτή για 60 και περισσότερες ώρες τη βδομάδα.

Επίσης, υπάρχει πάντα και η δυνατότητα της διευθέτησης του χρόνου εργασίας, όπου η εργοδοσία μπορεί να επιβάλλει στους εργάτες να δουλεύουν μέχρι και 2 ώρες επιπλέον του «κανονικού» ωραρίου (8ωρο), φτάνοντας συνολικά τις 10 ημερησίως, χωρίς να τους καταβάλλει καμία επιπλέον αμοιβή. Δηλαδή ο εργοδότης μπορεί να τους βάλει να δουλεύουν 10 ώρες και να τους πληρώνει για 8!

Η κατάσταση θα χειροτερέψει, αφού η κυβέρνηση της ΝΔ ετοιμάζεται να φέρει νομοσχέδιο που θα διευρύνει τη δυνατότητα της 13ωρης εργασίας και σε έναν μόνο εργοδότη.

Ομως, τα «νόμιμα» χρονικά όρια απασχόλησης κάθε άλλο παρά περιοριστικά λειτουργούν. Για τους εργοδότες, κάθε διεύρυνση του «νόμιμου» χρόνου εργασίας λειτουργεί ως εφαλτήριο για την υπέρβασή του, οδηγώντας τους εργαζόμενους στην εξουθένωση.

Αυτό γίνεται πέρα για πέρα καθαρό στη συνέχεια της Εκθεσης, όπου σημειώνεται: «Ο ιδιοκτήτης εργοστασίου ξεκινά την εργασία (σ.σ. των εργαζομένων) ένα τέταρτο της ώρας, (...), πριν από τις 6 π.μ. και σταματά ένα τέταρτο της ώρας, (...), μετά τις 6 μ.μ. Παίρνει πέντε λεπτά από την αρχή και το τέλος της μισής ώρας που ορίζεται για το πρωινό και δέκα λεπτά από την αρχή και το τέλος της ώρας που ορίζεται για το γεύμα». Τα ανάλογα ισχύουν για το Σάββατο.

Ετσι, εξαναγκάζοντας τους εργαζόμενους να δουλεύουν παραπάνω, ο εργοδότης αποσπά ακόμα περισσότερο χρόνο απλήρωτης εργασίας. Εχει από τον κάθε εργαζόμενο «συνολικό εβδομαδιαίο κέρδος 340 λεπτά, ή 5 ώρες και 40 λεπτά την εβδομάδα, τα οποία, πολλαπλασιαζόμενα με 50 εργάσιμες εβδομάδες τον χρόνο, με δύο εβδομάδες διακοπές και περιστασιακές διακοπές, ισούνται με 27 εργάσιμες ημέρες του εργοστασίου του»! Με αυτούς τους ρυθμούς ο ιδιοκτήτης ενός εργοστασίου απομυζά από 110 εργάτες, κάθε χρόνο, έναν επιπλέον χρόνο απλήρωτης εργασίας.

Απέναντι σε αυτήν την κατάσταση, η σημερινή κυβέρνηση της ΝΔ - όπως θα έκανε και οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση - έρχεται να νομιμοποιήσει την εργοδοτική αυθαιρεσία, προβλέποντας μια σειρά εξαιρέσεις ως προς τη διαδικασία και τον τρόπο εφαρμογής της ψηφιακής κάρτας εργασίας.

Να υπενθυμίσουμε ότι την ψηφιακή κάρτα έχουν χαιρετίσει το ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ και η ηγετική ομάδα της ΓΣΕΕ (πλειοψηφίες ΔΑΚΕ - ΠΑΣΚΕ - ΣΥΡΙΖΑ), επειδή - όπως υποστήριζαν - βάζει τάχα τέλος στη «μαύρη εργασία».

Μεταξύ των εξαιρέσεων που επιτρέπουν στους εργοδότες να υπερβαίνουν τα όρια του προβλεπόμενου χρόνου εργασίας, είναι η δυνατότητα της «ευέλικτης προσέλευσης» μέχρι και 120 λεπτά, αλλά και να μη θεωρείται εργάσιμος ο χρόνος «προετοιμασίας» (δηλαδή πριν την έναρξη και μετά τη λήξη της εργασίας). Ο χρόνος αυτός στη Βιομηχανία φθάνει τη μία ώρα καθημερινά και στον Τουρισμό - Επισιτισμό τα 20 λεπτά, με τη διευκρίνιση ότι μπορεί να είναι και μεγαλύτερος αν αυτό «δικαιολογείται από αντικειμενικούς λόγους».

Στις εξαιρέσεις της κάρτας προβλέπονται, επίσης, ο χαρακτηρισμός εργαζομένων ως «διευθυντικά στελέχη» (και ας παίρνουν μισθό 900 ευρώ), προκειμένου να «εξαιρούνται από την υποχρέωση σήμανσης της ψηφιακής κάρτας» κ.ά.

Αποτέλεσμα των παραπάνω, είναι η εξουθένωση των εργαζομένων και η διάλυση της καθημερινότητάς τους, η κατάργηση του ελεύθερου χρόνου, αφού κάθε δευτερόλεπτο θεωρείται πλέον εν δυνάμει εργάσιμο.

Η κυβέρνηση, όμως, και οι εκάστοτε υπουργοί Εργασίας τολμούν να ισχυριστούν ότι οι εργαζόμενοι είναι αυτοί που ζητάνε την παράλληλη απασχόληση, τις 13 ώρες δουλειάς και ότι επαφίεται τάχα στην ελεύθερη βούλησή τους να συμφωνήσουν με τον εργοδότη να δουλέψουν επιπλέον ώρες εργασίας ή όχι.

Ομως η δεύτερη Εκθεση, άλλου επιθεωρητή Εργασίας, επιβεβαιώνει περίτρανα ότι οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να δουλέψουν επιπλέον ώρες, γιατί τα τσακισμένα μεροκάματα και οι μισθοί που παίρνουν για το κανονικό ωράριο δεν φθάνουν για να ζήσουν.

Σημειώνει ο επιθεωρητής: Πέραν του κανονικού ωραρίου «όλοι οι εργάτες είναι υποχρεωμένοι να παραμένουν τρεις επιπλέον ώρες, τέσσερις νύχτες τη εβδομάδα, (...). Ορισμένα εργοστάσια τους κρατούν πέντε επιπλέον ώρες κάθε νύχτα. Δεν χρειάζεται να σας εξηγήσω ότι αυτό είναι επιζήμιο για την ευημερία τους. Μπορεί να ειπωθεί ότι οι εργαζόμενοι που εργάζονται τόσο πολύ περνάνε τη ζωή τους κάνοντας μόνο τρία πράγματα: δουλεύουν, τρώνε, κοιμούνται, μια θλιβερή ρουτίνα ζωής (...) Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι όπου οι πολλές ώρες εργασίας είναι ο κανόνας, οι μισθοί είναι επίσης χαμηλοί (...) Ο επιπλέον μισθός, επομένως, αναγκάζει πολλούς φτωχούς να σιωπήσουν, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα για την οικογένειά τους».

Κι όμως, η σημερινή υπουργός Εργασίας, Νίκη Κεραμέως, επιχαίρει επειδή - όπως λέει - με την ψηφιακή κάρτα καταγράφονται περισσότερες υπερωρίες, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 81% το πρώτο εξάμηνο του 2025 συγκριτικά με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2024, με τη μεγαλύτερη αύξηση να καταγράφεται στον Τουρισμό κατά 855%!

«Ξέχασε», όμως, η υπουργός να αναφέρει ότι τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν: Πρώτον, το όργιο της μαύρης εργασίας που συνέβαινε όλα τα προηγούμενα χρόνια με τις ευλογίες όλων των κυβερνήσεων. Δεύτερον, ότι ακόμα και με την ψηφιακή κάρτα η «μαύρη» εργασία «ζει και βασιλεύει» χάρη στις εξαιρέσεις που περιγράψαμε πιο πάνω και την ευστροφία των εργοδοτών να βρίσκουν κάθε φορά τα κατάλληλα «αντικλείδια», για να ξεπερνούν τα όρια. Και τρίτον, ότι η τεράστια αύξηση των καταγεγραμμένων υπερωριών επιβεβαιώνει την τεράστια, εξοντωτική εκμετάλλευση των εργαζομένων.

Οι κυβερνήσεις του κεφαλαίου προσπαθούν να πλασάρουν τα συμφέροντά του σαν συμφέροντα όλου του λαού. Ετσι, τον παρασιτισμό και τη σαπίλα που συνεπάγεται η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, οι κυβερνήσεις τα «κουκουλώνουν» πίσω από ευφημισμούς περί πολιτικών που «ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες», «συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας», «βάζουν τη χώρα στις ράγες του 21ου αιώνα».

Κι όμως, οι 13 ώρες απασχόληση, η διευθέτηση, η μερική και εκ περιτροπής απασχόληση, οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, οι υπερωρίες και η «μαύρη» εργασία, η «ενοικίαση» εργαζομένων, οι «just-in-time» εργαζόμενοι και ό,τι άλλο αποσαθρώνει τα δικαιώματα των εργαζομένων, κάθε άλλο παρά εκφράζει το νέο και ανταποκρίνεται στις ανάγκες των εργαζομένων.

Το μόνο που έχει πραγματικά βελτιωθεί και εκσυγχρονιστεί είναι η ίδια η βαρβαρότητα, οι τρόποι εκμετάλλευσης των εργαζομένων, το αποτελεσματικότερο ξεζούμισμά τους.

Για αυτό και η λαθροχειρία που κάναμε, αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι Εκθέσεις των επιθεωρητών Εργασίας είναι σύγχρονες, δεν «βγάζει μάτι».

Τα αποσπάσματα που αφορούν το ωράριο εργασίας και τους τρόπους που οι εργοδότες ενέτειναν την κλοπή του κόπου των εργαζομένων, είναι από τον τόμο «Χρονικά της Βρετανικής Νομοθεσίας (Annals of British Legislation) - 1861» και το κεφάλαιο «Κανονιστικοί νόμοι των εργοστασίων» (Factories Regulation acts - 1859, σελ. 325 - 326). Το ίδιο απόσπασμα χρησιμοποίησε ο Καρλ Μαρξ, στον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου (8ο κεφάλαιο, σελίδα 251-252).

Επίσης, τα αποσπάσματα για τις υπερωρίες είναι από τις «Αναφορές των Επιθεωρητών Εργοστασίων - για το εξάμηνο που έληξε στις 31 Οκτωβρίου 1863» (Reports of Inspectors of Factories, σελ. 9).

Και είναι τόσο επίκαιρες, επειδή ό,τι συνέβαινε πριν περίπου 200 χρόνια στα εργοστάσια της Αγγλίας, συμβαίνει και σήμερα στους χώρους δουλειάς όλων των καπιταλιστικών χωρών, με πιο σύγχρονους όρους και μέσα εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης.

Στις Εκθέσεις των επιθεωρητών στην Αγγλία του 19ου αιώνα αντανακλάται η ταξική πάλη εκείνης της εποχής, επίμαχο ζήτημα της οποίας ήταν ο χρόνος εργασίας. Τότε, οι εργαζόμενοι έφταναν να δουλεύουν ακόμα και 16 ώρες την ημέρα, ενώ στους εργαζόμενους συμπεριλαμβάνονταν και παιδιά ηλικίας ακόμα και 8 ετών. Σε αυτές τις συνθήκες δίνονταν μάχες, για να περιοριστεί ο χρόνος εργασίας γυναικών και ανηλίκων στις 10 ώρες την ημέρα και στη συνέχεια ακόμα περισσότερο για τα παιδιά.

Σήμερα, αυτό που δείχνει τη σαπίλα και τον παρασιτισμό των κεφαλαιοκρατών, των κυβερνήσεών τους, των πολιτικών εκπροσώπων και κομμάτων τους, είναι ότι παρουσιάζουν ως σύγχρονο την αύξηση των ωρών εργασίας στις 13 ώρες την ημέρα, τις 11 ώρες δήθεν ανάπαυσης που περιλαμβάνει και τη μετακίνηση των εργαζομένων από και προς τη δουλειά, την αφαίρεση του διαλείμματος από τον χρόνο εργασίας, τη δυνατότητα να δουλέψουν «εφόσον το ζητήσουν οι ίδιοι» (!) μέχρι και 78 ώρες τη βδομάδα.

Και σίγουρα πρέπει να καταγραφεί στα επιτεύγματα του καπιταλισμού του 21ου αιώνα η αλματώδης αύξηση της εργασίας ανηλίκων με χαρακτηριστικό στοιχείο ότι το 2000 είχαν εκδοθεί 3.464 βιβλιάρια εργασίας ανηλίκων, το 2012 εκδόθηκαν 562 και το 2024 εκδόθηκαν 23.732 βιβλιάρια εργασίας ανηλίκων, επταπλάσια του 2000 και 42 φορές περισσότερο από το 2012.