Το οδοιπορικό του «Ριζοσπάστη» την Τετάρτη το απόγευμα στην κοινότητα Βαρνάβα του δήμου Μαραθώνα, εκεί που ξεκίνησε την περασμένη Κυριακή το μεσημέρι η μεγάλη φωτιά στη Βορειοανατολική Αττική, που έκανε κάρβουνο πάνω από 100.000 στρέμματα και έφτασε μέχρι τον αστικό ιστό της Αθήνας, στα Βριλήσσια και στο Χαλάνδρι, είναι «γροθιά στο στομάχι».

Η ρεματιά του Βαρνάβα, έξω από την κοινότητα, άλλοτε απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς, που οι ντόπιοι την έλεγαν τα «Τέμπη της Αττικής», με τα εκατοντάδες πλατάνια της, είναι βαθιά πληγωμένη. Τα αιωνόβια δέντρα προσπάθησαν να αντισταθούν - και σε κάποιες λίγες περιπτώσεις τα κατάφεραν - αλλά παντού τριγύρω κυριαρχούν το μαύρο και η απόλυτη καταστροφή. Η γη ακόμα καπνίζει και οι ξύλινες κολόνες του ηλεκτρικού ρεύματος και των τηλεπικοινωνιών κείτονται στο πλάι του δρόμου.

Πλησιάζοντας προς το χωριό η ανάσα κυριολεκτικά κόβεται. Τα πνευμόνια του επισκέπτη ζορίζονται, αφού ό,τι δέντρο υπήρχε στην περιοχή, κυρίως πεύκα, πουρνάρια αλλά και καρποφόρα, έχει γίνει στάχτη. Στέκουν τα κουφάρια ψηλών πεύκων αλλά και μικρότερων, δύο και τριών μέτρων, ενδεικτικά σημάδια παλαιότερης φυσικής αναγέννησης από τις παλιότερες πυρκαγιές στην περιοχή, η οποία έχει χτυπηθεί τουλάχιστον 4 φορές τα τελευταία χρόνια.

Η ίδια εικόνα και μέχρι την είσοδο του χωριού που κυκλώθηκε από τις φλόγες το διήμερο της καταστροφικής πυρκαγιάς.

Φτάνοντας στο κοινοτικό κατάστημα συναντάμε πρόσωπα κουρασμένα από τη μεγάλη μάχη αλλά οργισμένα και αποφασισμένα να συνεχίσουν τον αγώνα για να παραμείνουν στον τόπο τους, αποφασισμένα να διεκδικήσουν τη ζωή τους και να μην κάνουν ρούπι πίσω από όσα δικαιούνται και τους στερεί ένα εχθρικό, επιλεκτικά «ανίκανο», όταν πρόκειται για τα λαϊκά συμφέροντα, κράτος.

Μας υποδέχονται ο Σπύρος Ηλίας, παλιός κοινοτάρχης και τώρα δημοτικός σύμβουλος του δήμου Μαραθώνα, και ο τωρινός κοινοτάρχης, Γιώργος Ηλίας, εκλεγμένοι με τη «Λαϊκή Συσπείρωση», με μεγάλη εκτίμηση στον λαϊκό κόσμο της περιοχής. Η κοινότητα έχει γίνει το επιτελείο αγώνα και αλληλεγγύης σε όσους συγχωριανούς το έχουν ανάγκη. Νέες κοπέλες του χωριού μάς καλωσορίζουν, μας προσφέρουν ένα νερό. Παντού στον χώρο, νερά, τρόφιμα, είδη πρώτης ανάγκης. Ολα προσφορά των κατοίκων, αλλά και ανθρώπων από άλλες περιοχές της Αττικής. Ξεχωρίζουμε την προσφορά πολλών μπουκαλιών νερών από την Παλαιστινιακή Παροικία της Αθήνας. Οσο είμαστε εκεί φτάνουν προμήθειες, ένας νέος φέρνει μια τσάντα με χυμούς και άλλη μια με παιδικά ρουχαλάκια. Την προηγούμενη, μας έλεγαν οι συνομιλητές μας, ήρθε μια οικογένεια από το Μάτι, που έζησε την ίδια κόλαση το 2018, και έφερε από το υστέρημά της μερικές προμήθειες. Η λαϊκή αλληλεγγύη είναι πραγματικά συγκινητική και το πραγματικό φως αισιοδοξίας μέσα στη μαυρίλα που προκάλεσε για άλλη μια φορά η κρατική αδιαφορία.

Με τις πρώτες κουβέντες καταρρίπτεται όλο το αφήγημα της κυβέρνησης περί ετοιμότητας του κρατικού μηχανισμού, περί «γρήγορης ανταπόκρισης» της Πυροσβεστικής με εναέρια και επίγεια μέσα. Οπως μας λέει ο κοινοτάρχης, Γ. Ηλίας, «δεν υπήρχε κανένα σχέδιο για την αντιμετώπιση της φωτιάς στο αρχικό της στάδιο, με δεδομένες τις δύσκολες συνθήκες, ζέστη και δυνατό άνεμο. Ναι, ήρθε το πρώτο ελικόπτερο σχετικά γρήγορα, έριξε νερό, όμως το επόμενο το είδαμε μετά από πάρα πολλή ώρα. Επίσης πολλά από τα πυροσβεστικά οχήματα έρχονταν στην περιοχή άδεια θεωρώντας ότι θα φορτώσουν νερό από τους κρουνούς. Ομως, στους κρουνούς δεν υπήρχε νερό γιατί παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις της κοινοτικής αρχής με επικεφαλής τη "Λαϊκή Συσπείρωση", εδώ και πολλά χρόνια, δεν έχει υλοποιηθεί το πάγιο αίτημά μας να γίνει προμήθεια γεννητριών με πετρέλαιο για να λειτουργούν τα 5 αντλιοστάσια στην περιοχή μας, όταν κόβεται το ρεύμα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μαζί με το μπάχαλο στον συντονισμό των πυροσβεστικών δυνάμεων που έρχονταν από μακριά και δεν γνώριζαν την περιοχή, να μην αντιμετωπιστεί η φωτιά. Γρήγορα έζωσε το χωριό και στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε άλλες περιοχές σε γειτονικές κοινότητες, το μέγεθος του πύρινου μετώπου γιγαντώθηκε με τα τραγικά αποτελέσματα που γνωρίζουμε. Το μπάχαλο αυτό φαίνεται και με το τραγικό δυστύχημα στο Καπανδρίτι, όπου μια γυναίκα συντρίφτηκε από ένα φορτηγό που μαζί με άλλα συνωστίστηκαν στους στενούς δρόμους όταν πήγαιναν προς το μέτωπο της φωτιάς».

Ρωτώντας για τα μέτρα πρόληψης και αν είχε γίνει κάτι, είναι χαρακτηριστική η απάντηση του κοινοτάρχη: «Η περιοχή μας δεν καίγεται πρώτη φορά. Μεγάλη καταστροφή είχαμε και το 2009, μετά νέες φωτιές το 2010, το 2017, το 2021. Παρά τις εκκλήσεις της κοινότητας δεν πάρθηκε κανένα μέτρο. Το Δασαρχείο Καπανδριτίου, όπου ανήκει η περιοχή, έχει 3 υπαλλήλους μόνο για τη γραφειοκρατική δουλειά, κανέναν δασεργάτη και αστεία κονδύλια, της τάξης μερικών χιλιάδων ευρώ, υποτίθεται για να γίνουν κάποιες εργασίες. Τα αποτελέσματα αυτής της εγκατάλειψης, που είναι συνειδητή πολιτική επιλογή όλων των κυβερνήσεων και της σημερινής, τα βλέπουμε με τραγικό τρόπο, η φωτιά έφτασε στον αστικό ιστό της πρωτεύουσας. Αυτή είναι η κατάσταση, που χρόνια την αντιπαλεύουμε και καλούμε τον κόσμο να μπει στον αγώνα ακόμα πιο αποφασιστικά».

Συμπληρώνει ότι είναι ενδεικτικός και ο τρόπος που γίνεται η καταγραφή των ζημιών των σπιτιών την επόμενη μέρα της καταστροφής από τα αρμόδια κρατικά συνεργεία. «Βλέπουμε μια βιασύνη και προχειρότητα, που προφανώς επιχειρεί να υποβαθμίσει τις ζημιές, ώστε και οι όποιες αποζημιώσεις να είναι περιορισμένες. Στην κοινότητα έχουμε περίπου 50 σπίτια με ζημιές, μικρότερες ή μεγαλύτερες, ανάμεσά τους κάπου 10 κατεστραμμένα ολοσχερώς. Στα σπίτια με ζημιές ο κόσμος έχει σοβαρά προβλήματα, κατεστραμμένες υποδομές που στοιχίζουν αρκετά για να αποκατασταθούν».

Οπως θα συμπληρώσει ο Σπύρος Ηλίας, «σώσαμε πολλά σπίτια με δική μας αυτενέργεια όταν κόπηκε το ρεύμα και σταμάτησε και το νερό. Παίρναμε νερό από πλαστικές πισίνες μερικών κυβικών, που υπήρχαν για παιδιά σε κάποιες αυλές. Ολοι οι νέοι και κάτοικοι του χωριού, όταν απομακρύνθηκαν οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά ριχτήκαμε στη μάχη βοηθώντας και τις λιγοστές πυροσβεστικές δυνάμεις. Αυτό που είδαμε και πάλι είναι αντί για επαρκείς πυροσβεστικές δυνάμεις, πολλή αστυνομία που έδιωχνε τον κόσμο με το γνωστό μήνυμα 112, που στην ουσία σημαίνει ...ας γίνει παρανάλωμα ό,τι μείνει πίσω. Οσο για τις γεννήτριες στα αντλιοστάσια, εκ μέρους της "Λαϊκής Συσπείρωσης" έθεσα ξανά το θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο και πρόσφατα, πριν από την έναρξη της φετινής αντιπυρικής περιόδου, αλλά και πάλι δεν έκαναν τίποτα».

Οπως μας είπαν και κάτοικοι που συγκεντρώνονται στην κοινότητα, υπάρχουν προβλήματα και στον σκελετό σε σπίτια και κατεστραμμένες μονώσεις από το μεγάλο θερμικό φορτίο. Επίσης, 4 μέρες μετά την καταστροφή υπάρχουν κάποιες περιοχές του χωριού που ακόμα δεν έχουν νερό. «Μας έκαψαν. Γιατί ο δήμαρχος και η δημοτική αρχή δεν πήραν μέτρα για τα αντλιοστάσια που χρόνια ζητάμε. Δεν πάει άλλο, πρέπει να πιέσουμε», ήταν η οργισμένη κραυγή τους.

Στην περιήγηση που κάναμε στο χωριό και στις παρυφές του παντού κυριαρχεί η μαυρίλα της καταστροφής. Είδαμε καλώδια να κείτονται ακόμα στους δρόμους, κουφάρια να καπνίζουν, ανθρώπους να προσπαθούν να συμμαζέψουν τα σπίτια και το βιος τους.

Στην περιοχή Κέπεζα, η κυρία Παναγιώτα Τσιμίνη μάς περιγράφει τον εφιάλτη που έζησε με τον σύζυγό της όταν οι πύρινες γλώσσες έφτασαν στο σπιτικό τους. Το σπίτι σώθηκε από την υπεράνθρωπη προσπάθεια του συζύγου και των πυροσβεστών που ήρθαν αργότερα. Μετά την καταστροφή χαρακτηρίστηκε από τα συνεργεία που πέρασαν «πράσινο», ωστόσο έχουν σπάσει τα τζάμια και η φωτιά προκάλεσε ζημιές και στο εσωτερικό, ένας καυστήρας που ήταν στο εξωτερικό μέρος καταστράφηκε, κάποια οικόσιτα ζώα δεν άντεξαν, είδαμε και εμείς ένα πληγωμένο κατσικάκι που επέζησε. «Παρότι προειδοποιούσαμε και η κοινοτική αρχή διεκδικούσε δεν υπήρξαν μέτρα πρόληψης», μας λέει και προσθέτει: «Αυτοί που κυβερνούν έχουν άλλες προτεραιότητες».

Πιο πάνω, στην περιοχή Μορτίρι μια φτωχική κατοικία, που είχε συρμάτινη περίφραξη, δεν γλίτωσε από την πύρινη λαίλαπα. Αν και η σκεπή δεν υποχώρησε η φωτιά μπήκε στο εσωτερικό και δεν έμεινε τίποτε όρθιο. Ολική καταστροφή. Ιδια εικόνα και παραδίπλα, άλλη μια φτωχική κατοικία έγινε παρανάλωμα.

Μεγάλες είναι οι καταστροφές και στις καλλιέργειες της περιοχής. Υπάρχουν καμένα αμπέλια, ελιές, αλλά και μελίσσια.

Από τους λιγοστούς νέους αγρότες του χωριού, ο Κώστας Φαρμάκης, που καλλιεργεί κυρίως επιτραπέζια ντομάτα στην περιοχή Σαρματζίτι, είδε μαζί με τον πατέρα του, Θανάση, τους κόπους μιας ζωής να καταστρέφονται από το πέρασμα της φωτιάς. Τα φυτά που με τόση φροντίδα μεγάλωναν, δέχτηκαν τεράστιο θερμικό φορτίο, που πολλά καταστράφηκαν. «Ημασταν πάνω στη συγκομιδή και ευελπιστούσαμε, αν και δύσκολη χρονιά λόγω της παρατεταμένης ζέστης, να βγάλουμε το κόστος της παραγωγής και να μας μείνει και ένα μεροκάματο. Παλεύουμε απέναντι σε ένα κράτος που μας φορολογεί αφόρητα, ενώ φορολογεί εθελοντικά τους εφοπλιστές, και με όλα τα κόστη στα ύψη, τα γεωργικά εφόδια στον ...θεό, και ήρθε και αυτή η καταστροφή. Πώς θα αντικαταστήσω τα λάστιχα, τον άλλο εξοπλισμό;», αναρωτιέται.

Επίσης, όπως μας κατήγγειλαν οι δύο αγρότες, η καταστροφή από πυρκαγιά σε καλλιέργειες δεν υπάγεται στον Οργανισμό Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΕΛΓΑ). Και σε παλιότερη ζημιά αποδείχτηκε ότι είναι ουσιαστικά ανέφικτο να συγκεντρωθούν όλα τα παραστατικά που ζητούνται προκειμένου να προχωρήσει η όποια επιχορήγηση από κρατικά και ευρωενωσιακά κονδύλια (που συνήθως είναι πολύ μικρή), ενώ δίνεται και με μεγάλη καθυστέρηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι με Κοινή Υπουργική Απόφαση στις 25/7/24 ανακοινώθηκε ότι μόλις καθορίστηκε η διαδικασία για την τελική επιχορήγηση των αγροτών που επλήγησαν από τις πυρκαγιές του 2021, σε Πελοπόννησο, Στερεά και Εύβοια, Δυτική Αττική, Ρόδο, δηλαδή 3 χρόνια μετά.

Παρά αυτήν τη ζοφερή πραγματικότητα και οι δύο βιοπαλαιστές δηλώνουν: «Δεν θα το βάλουμε κάτω, θα παλέψουμε γιατί αξίζουμε όλοι οι εργαζόμενοι μια καλύτερη ζωή».

Οταν φεύγουμε από αυτό το χωριό, των περίπου 2.000 κατοίκων, αυτό που μας μένει είναι η αισιοδοξία της δύναμης της λαϊκής αλληλεγγύης και το καθαρό πρόσωπο των ανθρώπων. «Ξέρουμε να παλεύουμε. Τα βάλαμε με τα συμφέροντα και τους υπηρέτες τους στην κυβέρνηση και την Τοπική Διοίκηση που θέλουν να φέρουν τον καρκίνο της χωματερής στο γειτονικό Γραμματικό. Τα βάλαμε με την Περιφέρεια και τον εργολάβο για το αντιπλημμυρικό έργο στη ρεματιά, που ήθελε να καταλάβει και να κλείσει όλο τον δρόμο στη ρεματιά. Ως πυρόπληκτοι θα συσπειρωθούμε και θα διεκδικήσουμε ουσιαστικά μέτρα προστασίας, πραγματικές αποζημιώσεις», ήταν τα τελευταία τους λόγια.