Ο Γιώργος Ζάρας ήταν 19 ετών όταν συνέβησαν τα αιματηρά γεγονότα στη Θεσσαλονίκη. Δούλευε στο καπνεργοστάσιο του Βογιατζόγλου, μέλος της ΟΚΝΕ και κομματικός υπεύθυνος εκείνη την εποχή για τα εργοστάσια των Μιχαηλίδη, Τακ Μπορεάν και Χριστοφορίδη. Αργότερα υπήρξε πρόεδρος του Καπνεργατικού Σωματείου. Θυμάται ο Γ. Ζάρας:

"Οι καπνέμποροι, εκμεταλλευόμενοι την κρίση που είχε δημιουργηθεί σε όλο τον κόσμο, κατέβασαν το μεροκάματο των καπνεργατών στο μισό. Δηλαδή από τις 125 δραχμές που παίρναμε τότε, μας το κατέβασαν στις 65 με 70 δραχμές τη μέρα και στις γυναίκες στις 35 δραχμές.

Το Μάρτιο του '36 ενοποιήθηκαν και οι δύο Ομοσπονδίες και ζήτησαν την επαναφορά του ημερομισθίου στα παλιά του επίπεδα. Οι καπνέμποροι ασυζητητί απέρριψαν όλα τα αιτήματα. Οπότε οι καπνεργάτες προχώρησαν. Στις 8 του Μάη οι καπνεργάτες έκαναν μία μεγάλη συγκέντρωση έξω από το σωματείο τους, στη γωνία Διοικητηρίου με Εγνατία και έβαλαν μια επιτροπή να πάει να επιδώσει ψήφισμα στη Γενική Διοίκηση. Φωνάξαμε και είπαμε να κάνουμε πορεία και να επιδώσουμε το ψήφισμα. Οταν βγήκαμε στην Εγνατία και φτάσαμε περίπου στην Κολόμβου, αντιμετωπίσαμε την έφιππη Χωροφυλακή, που ήθελε να μας απαγορέψει να περάσουμε. Εκεί ήταν άφταστος ο ηρωισμός των γυναικών, οι οποίες μας παραμέρισαν, χίμηξαν πάνω στους έφιππους, τους κατέβασαν κάτω από τα άλογα και τους πήραν τα όπλα. Ετσι άρχισε μια μάχη τρομερή, διασπάσαμε τις γραμμές τους και πήγαμε στη Γενική Διοίκηση. Είχαμε όμως 80 τραυματίες και μερικοί από αυτούς ήταν αρκετά σοβαρά.

Το πρωινό της 9 Μάη καθώς βγαίναμε από τα σπίτια μας αντιμετωπίσαμε μία κατάσταση αφόρητη. Τα πυροβόλα ήταν στους δρόμους όχι μόνο στο κέντρο, αλλά και στη Νεάπολη, όπου κατοικούσα. Στο Βαρδάρη υπήρχαν γύρω στα 10 με 15 πυροβόλα, λες και θα γινότανε πόλεμος. Παρ' όλα αυτά εμείς κρατήσαμε την ψυχραιμία μας και κατεβήκαμε στη συγκέντρωση που οργάνωνε η "Επιτροπή Ενότητας". Η Αστυνομία έλεγε ότι οι κομμουνιστές μαζεύτηκαν για να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη και τις άλλες γνωστές ψευτιές που διαδίδουν οι αντικομμουνιστές. Μάθαμε εκεί στο Βαρδάρη ότι η Αστυνομία σκότωσε ένα διαδηλωτή μπροστά στο ξενοδοχείο "Μητρόπολη".

Πήγαμε στο Καπνεργατικό Σωματείο και από εκεί ξεκινήσαμε πλέον για να πάμε πορεία στη Γενική Διοίκηση. Είχαν προηγηθεί όμως πιο μπροστά άλλα χτυπήματα. Οι τσαγκαράδες είχαν κατεβεί κι αυτοί. Επαψε πια να είναι καπνεργατική η απεργία και έγινε πανεργατική. Κατέβηκαν τα κλωστοϋφαντουργεία όλα, με τις χιλιάδες κοπέλες κλωστοϋφαντουργίνες, οι τροχιοδρομικοί είχαν σταματήσει τα τραμ. Η γενική απεργία είχε επιτυχία, γιατί η εργατική τάξη κατάφερε να πετύχει την ενότητά της και έτσι αντιμετώπισε την επίθεση του μετέπειτα δικτάτορα Μεταξά, ο οποίος σκοπό είχε να χτυπήσει το συνδικαλιστικό κίνημα, προετοιμάζοντας τη δικτατορία του. Κυρίως ήθελε να χτυπήσει το καπνεργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, το οποίο εκείνη την εποχή ήταν το πιο μαχητικό, το πιο μαζικό και στήριζε όλο το συνδικαλιστικό κίνημα της Μακεδονίας.

Το 80% των καπνεργατών τότε ήταν ενταγμένοι στο ΚΚΕ, το υπόλοιπο 20% ήταν ρεφορμιστές και πολύ λίγοι ήταν οι ακροδεξιοί. Ασύδοτοι τότε οι εργοδότες, έλεγχαν τα πάντα, αυτοί ανέβαζαν και κατέβαζαν κυβερνήσεις. Αλλά η εργατική τάξη τούς αντιμετώπισε ηρωικά.

Κι όταν είδαν την Αστυνομία να επιτίθεται και να χτυπάει, μετατράπηκε η απεργία σε πολιτική. Αρχισαν να φωνάζουν "Κάτω η δικτατορία - κάτω ο φασισμός" κλπ.

Να γυρίσω στα γεγονότα της ημέρας εκείνης. Βρισκόμασταν στη γωνία Συγγρού και Εγνατίας, οπότε και μας καταδίωκε η Αστυνομία. Εμείς για να ξεφύγουμε μπήκαμε από τη Συγγρού στα Λαδάδικα και αναγκαστήκαμε να κάνουμε οδοφράγματα με βαρέλια. Είχαμε στημένα βαρέλια και τα ρίξαμε για να γλιτώσουμε. Πήγαμε από την άλλη πλευρά στην Ιωνος Δραγούμη και βγήκαμε πάλι στο ίδιο μέρος. Αυτό γινόταν συνέχεια. Δε γινόταν μάχες μόνο στην Εγνατία, αλλά και στην Τσιμισκή, στην Ερμού και παντού. Οι εργάτες τότε κυριαρχούσαν με τη δυναμική τους παρουσία.

Πιστεύω ότι ήταν πολύ σωστή η καθοδήγηση που έγινε από το ΚΚΕ για την απεργία. Επίσης δεν μπορώ να ξεχάσω τον ηρωισμό που έδειξαν όχι μόνο οι καπνεργάτες, αλλά όλοι οι εργάτες και οι εργάτριες. Μόλις ενοποιήθηκαν τα σωματεία όλων των εργαζομένων, η εργατική τάξη ανέβηκε πολύ ψηλότερα".

Κείμενα Απ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Εξήντα δύο χρόνια συμπληρώνονται από την ηρωική εξέγερση του λαού της Θεσσαλονίκης το Μάη του '36.H αθλιότητα των συνθηκών δουλιάς και διαβίωσης των εργαζομένων και η ιδιαίτερη αυταρχικότητα του κράτους, που απροκάλυπτα αποδείκνυε κάθε μέρα ότι σκοπός του ήταν η εξυπηρέτηση του μεγάλου κεφαλαίου, αποτέλεσαν τη βάση για το μαζικό ξεσηκωμό των εργαζομένων. Παράλληλα τα τέσσερα Εργατικά Κέντρα της πόλης, βλέποντας τον κίνδυνο της δικτατορίας του Μεταξά, σχηματίζουν μία "επιτροπή ενότητας" και καλούν τους εργαζόμενους σε αγώνες, με βασικά αιτήματα αυξήσεις στα μεροκάματα και Δημοκρατία.

Το Μάρτη και τον Απρίλη απεργίες κηρύσσουν μια σειρά κλάδοι με πρώτους τους καπνεργάτες. Την Τετάρτη 29 του Απρίλη οι 12.000 καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης αρχίζουν τη μεγάλη απεργία, η οποία τις επόμενες μέρες επεκτείνεται σ' όλη τη χώρα. Η διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών είχε βαθιά επίδραση στους καπνεργάτες, απ' τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία του τόπου και της εποχής.

Στις 4 του Μάη η Αστυνομία επιτίθεται σε απεργούς και τραυματίζεται σοβαρά η εργάτρια Σοφία Κωνσταντινίδου.Δύο μέρες μετά κι ενώ η κινητοποίηση έχει φουντώσει για τα καλά, στη διάρκεια πορείας φασίστες τραυματίζουν τον εργάτη Κ. Σταματίου.Ο Μεταξάς, που "διέρχεται" τη μέρα εκείνη από τη Θεσσαλονίκη κατευθυνόμενος προς τη Γιουγκοσλαβία, δίνει εντολή στους αστυνομικούς να διαλύσουν τους απεργούς με κάθε τρόπο.

Γράφει στις 8 του Μάη ο "Ριζοσπάστης": "Η Αστυνομία έδειξε σήμερα καθαρά πως παίζει το ρόλο του υπηρέτη του καπνεργατικού και του άλλου κεφαλαίου. Με αγριότητα και βανδαλισμούς επιτέθηκε κατά των αόπλων καπνεργατών και καπνεργατριών, των υφαντουργών, των μικρών κοριτσιών και τους αιματοκύλησε. Επί 3,5 ώρες η Θεσσαλονίκη βρισκότανε σε κατάσταση μάχης, μεταξύ των δυνάμεων της Αστυνομίας και ενός μέρους της εργατικής τάξης. Η στάση της Αστυνομίας έχει εξεγείρει το λαό".

Στις 9 του Μάη, μέρα της μεγαλύτερης απεργίας που γνώρισε η Θεσσαλονίκη, 30.000 απεργοί, με τη συμπαράσταση όλου του λαού, καταλαμβάνουν το κέντρο της πόλης και διαδηλώνουν. Χωροφύλακες χτυπούν τους απεργούς και σκοτώνουν 9 διαδηλωτές, ενώ τραυματίζουν πάνω από 200. Πρώτος νεκρός από σφαίρες χαφιέδων, που είχαν οχυρωθεί στην ταράτσα ξενοδοχείου, είναι ο αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης.Ο τραγικός του θάνατος θα εμπνεύσει τον μεγάλο μας ποιητή Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον "Επιτάφιο". Ο επικεφαλής της Αστυνομίας Ντάκος δίνει εντολή και πυροβολούν εν ψυχρώ τους διαδηλωτές που κατευθύνονται προς το Διοικητήριο. Οι αστυνομικοί παίρνουν τα όπλα από τους στρατιώτες που δεν υπακούουν στις εντολές να πυροβολήσουν τους απεργούς.

Την επόμενη μέρα που γίνεται η κηδεία των θυμάτων, η πόλη βρίσκεται στα χέρια των διαδηλωτών, ενώ οι αστυνομικοί έχουν αποσυρθεί στα τμήματά τους. Τη νύχτα από αντιτορπιλικά, που φτάνουν στο λιμάνι, αποβιβάζονται μεγάλες δυνάμεις στρατού, προκειμένου να "επιβάλλουν την τάξη". Γίνονται εκατοντάδες συλλήψεις και οι περισσότεροι συλληφθέντες στέλνονται στα νησιά. Πολλοί, που θεωρούνται σαν πρωταίτιοι της εξέγερσης, φυλακίζονται και αργότερα παραδίδονται στους ναζί και εκτελούνται.

Το πρωί της Κυριακής πάντως μία τεράστια λαοθάλασσα σχηματίζεται στην κηδεία των θυμάτων. Από τα μπαλκόνια γυναίκες ραίνουν με λουλούδια τους διαδηλωτές, που περνάνε με υψωμένες τις γροθιές, ενώ οι εργάτριες στολίζουν με άνθη τις κάννες των όπλων της στρατιωτικής δύναμης που ακολουθεί. Ο επικεφαλής των στρατιωτών, που συνοδεύουν τους διαδηλωτές, ο λοχαγός Μ. Μαρινάκης τιμώντας τους ήρωες νεκρούς μιλάει στους συγκεντρωμένους. Τονίζει ότι ο στρατός, σαν ένα κομμάτι του λαού, συμμερίζεται τον πόνο και τη θλίψη του. Το 1980 ο απόστρατος πλέον συνταγματάρχης Μ. Μαρινάκης γράφει σε επιστολή του προς το "Ριζοσπάστη":

"Στο ερώτημα αν την ενέργεια που έκανα πριν από σαράντα χρόνια θα την επαναλάμβανα αργότερα, σαν συνταγματάρχης, απαντώ κατηγορηματικά και αδίστακτα ΝΑΙ. Κάθε στρατιώτης είναι ένας στρατευμένος πολίτης. Γι' αυτό, όταν ο λαός μαζεύεται αυθόρμητα για να διαδηλώσει τη δίκαιη απαίτησή του να έχει ελευθερία, εργασία και μόρφωση για τα παιδιά του, ο στρατός δεν τον χτυπά, γιατί ο στρατός είναι τα παιδιά του".

Στις 13 του Μάη γίνεται πανελλαδική πανεργατική απεργία, καταγγέλλονται οι δολοφονίες στη Θεσσαλονίκη και η εργατική τάξη δείχνει αποφασισμένη να φράξει το δρόμο προς το φασισμό. Στα μέσα του μήνα ο Μεταξάς, θέλοντας να αποφύγει εκείνη την ώρα τη σύγκρουση με την εργατική τάξη, ζητά από τους καπνέμπορους να κάνουν δεκτά τα αιτήματα των καπνεργατών.

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες/μέρα Μαγιού σε χάνω... (Επιτάφιος). Ο πρώτος νεκρός του Μάη του '36, Τάσος Τούσης (ένθετη φωτογραφία), και δίπλα του η χαροκαμένη μάνα που τον κλαίει. Οπλοφόρος αστυνομικός με πολιτικά, καθώς και μέλη της φασιστικής οργάνωσης των τριών Εψιλον είχαν εγκατασταθεί στους πάνω ορόφους κτιρίων της Εγνατία, απ' όπου θα περνούσαν οι διαδηλωτές και χτυπούσαν στο ψαχνό