«Θα πας στην Πανεπιστημίου 20. Θα δεις ένα παλαιοπωλείο. Είναι ενός από παλιά δικού μας. Ευθύφρων Ηλιάδης λέγεται. Θέλει να μιλήσει στην εφημερίδα για το ανασυσταμένο σωματείο των Παλαιοπωλών - Αρχαιοπωλών (σ.σ. υπήρξε ιδρυτής και μακρόχρονος πρόεδρός του). Πες του χαιρετίσματα από μένα. Εχε μαζί σου και κουπόνια, μήπως μπορεί να ενισχύσει το Κόμμα...». Πριν τριάντα δύο χρόνια, με αυτή την «εντολή» του αξέχαστου αρχισυντάκτη του «Ριζοσπάστη» Τάκη Αδάμου, η υπογράφουσα πρωτογνώρισε τον Ευθύφρονα Ηλιάδη. Υψηλόσωμος, επιβλητικός, ευγενικός, με μοναδική - στην εποχή του - γνώση του αντικειμένου της δουλειάς του, ο Ευθύφρων Ηλιάδης ούτε στην πρώτη ούτε σε επόμενες συνομιλίες μας, επέδειξε την πολύπλευρα ενδιαφέρουσα ζωή και αγωνιστική δράση του.

Χρόνια αργότερα, ψάχνοντας διάφορες «πηγές» για το πότε και πώς, ακριβώς, γράφτηκαν, στάλθηκαν και δημοσιεύτηκαν στο «Ριζοσπάστη» (12/5/1936), αρχικά τα τρία πρώτα ποιήματα του εμπνευσμένου από το αιματηρό χτύπημα, στις 9/5/1936, της πανεργατικής απεργίας στη Θεσσαλονίκη «Επιταφίου» του Γιάννη Ρίτσου, η υπογράφουσα «έπεσε» πάνω στο όνομά του. Με τον Ευθύφρονα Ηλιάδη έστειλε, στις 11/5/1936, ο Γιάννης Ρίτσος τα τρία πρώτα ποιήματα του «Επιταφίου», για να δημοσιευτούν την επομένη. Πιθανόν, λοιπόν, «κομιστής» στον «Ρ» και των υπολοίπων 21 ποιημάτων του «Επιταφίου» να ήταν ο Ε. Ηλιάδης.

Πρόσφατα, με αφορμή τα οκτώ χρόνια από το θάνατό του (31/5/2002), το «Βιβλιοπωλείο των Βιβλιοφίλων» (ο εκδότης Κ. Χ. Σπανός, μέλος του Σωματείου Παλαιοπωλών - Αρχαιοπωλών) κυκλοφόρησε το βιογραφικό βιβλίο της γνωστής δημοσιογράφου Αρτεμης Δομένικου «Ευθύφρων Ηλιάδης (Ο Μικρασιάτης καλλιτέχνης και αρχαιοπώλης)», βασισμένο σε 175 μαγνητοφωνημένες, από τον ίδιο, κασέτες, με αυτοβιογραφικές αφηγήσεις του, χειρόγραφά του και συζητήσεις του με την Α. Δομένικου, τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Το βιβλίο αυτό «αποκαλύπτει» πολλές πτυχές της «οδυσσειακής» ζωής και της ΕΑΜικής αγωνιστικής δράσης του Ευθύφρονα Ηλιάδη. Κι ανάμεσά τους τη σημαντικότερη: Εξόριστος στη Μακρόνησο, υπήρξε ο πρώτος, συστηματικός «ανασκαφέας», και μαζί με άλλους συντρόφους του σωτήρας αρχαιοτήτων του νησιού, και έπειτα κειμηλίων του Αη-Στράτη, όπου επίσης εξορίστηκε.

Ο Ε. Ηλιάδης γεννήθηκε το 1904, στα Σώκια (περιοχή της Ιωνίας) της Μικράς Ασίας. Παιδί εύπορης, αλλά και προοδευτικής οικογένειας, γειτονικής και φιλικής με την οικογένεια του Δημήτρη Φωτιάδη, λόγω επιθέσεων Τούρκων στην περιοχή, το 1917 φυγαδεύεται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Εργάζεται στο τυπογραφείο που τύπωνε ποιήματα του Καβάφη. Ασχολείται με την πυγμαχία (υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Συνδέσμου Πυγμαχίας Αθηνών) και δημοσιογραφεί στην εφημερίδα «Εστέμα». Σ' αυτήν, ένας φίλος δημοσιογράφος του γνώρισε και του ζήτησε «να βοηθήσει αυτόν το πολύ μορφωμένο άνθρωπο». Ηταν ο Νίκος Ζαχαριάδης. Αρκετά αργότερα ο Ηλιάδης έμαθε ότι επρόκειτο για τον ΓΓ του ΚΚΕ.

Το 1921 ο Ηλιάδης επιστρέφει στη γενέτειρά του. Με τη Μικρασιατική Καταστροφή ξεριζώνεται όλη η οικογένεια. Από το 1923 - 1927 σπουδάζει Ιστορία της Τέχνης, στη Σχολή Καλών Τεχνών του Λούβρου. Παράλληλα, μυείται στα έργα των Μαρξ - Ενγκελς και μετέχει στους αγώνες του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, θέλει να σπουδάσει θέατρο, γνωρίζει τον Μανδρά και παίζει στη βωβή ταινία του «Μαρία Πενταγιώτισσα». Ψωμοζεί δημοσιογραφώντας σε αθλητικά έντυπα. Το 1929 εισάγεται στη Σχολή Εθνικού Θεάτρου και παίζει σαν ηθοποιός σε ιδιωτικούς θιάσους. Με το ψευδώνυμο «Δρόσος Αύρας», από το 1932 - 1937 εργάζεται στο Εθνικό Θέατρο, όπου παίζει και ο Γιάννης Ρίτσος. Συνεργάζεται, όπως και ο φίλος του Μάνος Κατράκης, με τον θίασο του Βασίλη Ρώτα και με το Εργατικό Θέατρο (δημιούργημα του Εργατικού Κέντρου Αθήνας). Λόγω της συνδικαλιστικής και κομμουνιστικής δράσης του η μεταξική δικτατορία τον συλλαμβάνει (Σεπτέμβρης 1936). Χάρη στις διαμαρτυρίες, μεταξύ άλλων, κορυφαίων ηθοποιών (Βεάκη, Παξινού, Μινωτή, Παρασκευά, κ.ά.) δεν εξορίστηκε στη Γαύδο. Αργότερα, όμως, απολύεται από το Εθνικό Θέατρο.

Με τη δημιουργία του ΕΑΜ δρα στο ΕΑΜ Θεάτρου, στην Εθνική Αλληλεγγύη, στην Ενωση Ελλήνων Αθλητών, μαζί με τον Γρηγόρη Λαμπράκη και γίνεται υπεύθυνος της ΕΑΜικής δράσης των αθλητικών συλλόγων και ποδοσφαιρικών ομάδων Αθήνας - Πειραιά. Παρακολουθείται, συλλαμβάνεται, φυλακίζεται, αλλά γλιτώνει τα χειρότερα.

Μετά την απελευθέρωση ανοίγει το πρώτο του παλαιοπωλείο - αρχαιοπωλείο. Ομως, το 1947 συλλαμβάνεται. Εξορίζεται στην Ικαρία, όπου γνωρίζει τον συνεξόριστό του Μίκη Θεοδωράκη. Ακολουθεί η Μακρόνησος, όπου ξανάσμιξε με αγαπημένους συντρόφους του (Ρίτσος, Κατράκης, Δ. Φωτιάδης, Τζαβαλάς, Καρούσος, Λουντέμης, κ.ά.) και από το 1949 - 1952 ο Αη Στράτης. Εξόριστη, αυτά τα χρόνια στη Χίο ήταν και η πολυαγαπημένη του, πρόωρα πεθαμένη, πρώτη σύζυγός του.

Στο Μακρονήσι, ο Ε. Ηλιάδης σκάβοντας μια μέρα για την εξόρυξη πέτρας, διακρίνει κομμάτια αρχαίων αγγείων. Με σύμφωνους άλλους εξορίστους, παρουσιάζεται στον διοικητή Μπαϊρακτάρη και του προτείνει να κάνει ένα πενταμελές συνεργείο εξορίστων για την ανασκαφική αναζήτηση αρχαιοτήτων. Ο διοικητής δέχεται, καθώς πήρε χαμπάρι ότι στα χέρια ενός φρουρού «έπεσαν» κάποια χρυσά νομίσματα. Στη - μέχρι τότε αρχαιολογικά ανεξερεύνητη - Μακρόνησο, το συνεργείο των δεσμωτών, σκάβοντας συνεχώς την πρώτη μέρα, αποκάλυψε τρία αρχαία νομίσματα (2 χάλκινα, 1 ασημένιο). Πονηρός ...ο Μπαϊρακτάρης, σκεπτόμενος «λες να υπάρχει θησαυρός;» έκανε δεκαμελές το συνεργείο. Του έδωσε νερό για τον καθαρισμό των ευρημάτων και σκηνή για την αποθήκευσή τους.

Οι εξόριστοι «ανασκαφείς» σύντομα έφεραν στο φως «μερικά πήλινα γυναικεία ειδώλια, μια προτομή, τάφους χωρίς οστά αλλά με κτερίσματα κι ανάμεσά τους ένα ζευγάρι σκουλαρίκια κυκλαδικής τέχνης». Καθώς τα ευρήματα πλήθαιναν συνεχώς, ο διοικητής, μετά από επιλογή του Ευθύφρονα Ηλιάδη, έστειλε τα σημαντικότερα στην Αθήνα για εκτίμησή τους από το Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Το αποτέλεσμα ήταν το συνεργείο των εξορίστων να γίνει 30μελές και έπειτα 70μελές, πριν τη διάλυση του στρατοπέδου, και τη μεταφορά των αμετανόητων εξορίστων, μεταξύ των οποίων και ο Ε. Ηλιάδης, στον Αη Στράτη. «Εξακόσια ολόκληρα ευρήματα, καταγραμμένα και φροντισμένα, μπήκαν σε κούτες και παραδόθηκαν στη διοίκηση. Τα φόρτωσαν για την Αθήνα και τους κρατουμένους τους φόρτωσαν για τον Αη Στράτη. Δεν τους απολύσανε», αφηγείται ο Ε. Ηλιάδης.

Στον Αη Στράτη, ενταγμένος στη «σκηνή των καλλιτεχνών» (Ρίτσος, Φωτιάδης, Καρούσος, Γιολδάσης, Μπαλοδήμος, κ.ά.), ο Ε. Ηλιάδης αξιοποιώντας τις γνώσεις του, συνέβαλε στις θεατρικές παραστάσεις των συνεξορίστων του ηθοποιών, στη θεωρητική και αισθητική καλλιέργεια των ερασιτεχνών που «μαθήτευαν» στη ζωγραφική, χαρακτική, ξυλογλυπτική, και οργάνωσε μια μεγάλη έκθεση έργων των εξορίστων ανδρών και γυναικών στον Αη Στράτη, με χειροκέντητες κουβέρτες με θέματα από τη Μινωική Κρήτη, υφαντά, ζωγραφική, ξυλογλυπτική, ποικίλης μορφής χειροτεχνήματα. Εχοντας τεράστιες γνώσεις της Ιστορίας της Τέχνης, βάλθηκε, και στον Αη Στράτη, να εντοπίσει τα πολιτιστικά κειμήλια του νησιού, και να επισημάνει την ανάγκη προστασίας του από τους αρμοδίους. Γυρίζοντας τις εκκλησιές του νησιού, εντόπισε σημαντικές βυζαντινές τοιχογραφίες. Στο ναό του Αγίου Ευστρατίου βρήκε: έξι εικόνες, με την εκπληκτική τεχνοτροπία της Αυτοκρατορικής Σχολής Κωνσταντινούπολης, χρονολογούμενες από τον 15ο - 18ο αιώνα, μια - δυο της Σχολής του Αγίου Ορους. Ενα περίτεχνο μανουάλι του 1200, δωρεά ενός από τους Παλαιολόγους. Ενα διπλό σταυρό της βυζαντινής περιόδου. Βενετσιάνικα καντήλια του 15ου - 16ου αιώνα. Σπάνια βιβλία του 17ου και 18ου αιώνα. Χειροποίητα ασημένια σκεύη του 17ου αιώνα και ευαγγέλια με έγχρωμες μονογραφίες του 17ου αιώνα.

Επιστρέφοντας από τον Αη Στράτη, μετά βασάνων, κατάφερε ο Ε. Ηλιάδης να ανοίξει ένα μικρό παλαιοπωλείο. Συνειδητά απέχει από την αρχαιοπωλική αγορά, παρότι ήταν περιζήτητος από κρατικούς και μη πολιτιστικούς φορείς και συλλέκτες ως εκτιμητής και αρχαιοτήτων. Αφοβα πολεμά τα κυκλώματα αρχαιοκαπηλίας και κίβδηλων έργων τέχνης.

Λάτρης όλων των μορφών του πολιτισμού, ο Ευθύφρων Ηλιάδης δημοσίευσε πολλά πολιτιστικού περιεχομένου κείμενά του σε διάφορα έντυπα. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, πρωτοστάτησε στην ίδρυση του πολιτιστικού σωματείου «Περιηγητική Λέσχη» και ίδρυσε το περιοδικό της «Περιηγητική», στο οποίο, μεταξύ άλλων αριστερών διανοουμένων και λογοτεχνών - με ψευδώνυμο δημοσιεύονταν κείμενα των Ρίτσου, Φωτιάδη, Λουντέμη, Πουρνάρα, κ.ά., καθώς και πολιτιστικά - περιβαλλοντικά ρεπορτάζ του φίλου του, δημοσιογράφου Νίκου Καραντηνού.