Για την "Μπιενάλε",τη διεθνή έκθεση εικαστικών τεχνών που γίνεται στη Βενετία, ο 20ός αιώνας τέλειωσε. Είναι, πλέον, ένα παρελθόν το οποίο ανέδειξε πολλούς μεγάλους εικαστικούς δημιουργούς, ων ουκ έστιν αριθμός: Πικάσο, Μουρ, Τζιακομέτι, Μουνκ, Μπρακ, Ματίς, Μοντιλιάνι, Ρουό, Ντε Κίρικο, κ. ά. Ενα παρελθόν, το οποίο στη δύση του άφησε στην τεράστια πλειοψηφία των πολλών χιλιάδων "μη επαϊόντων" φιλότεχνων - Ιταλών και ξένων - που επισκέφθηκαν τις πρώτες ημέρες λειτουργίας της την 48η Μπιενάλε,ένα τεράστιο ερώτημα, μια ανησυχαστική απορία: Τι απόγινε η έννοια Τέχνη; Ποια είναι, πώς είναι, τι σημαίνει Τέχνη, σήμερα, στη δύση του 20ού αιώνα; Τι είδους, ακριβώς, Τέχνη, με ποια παιδεία, ποιες κοινωνικές ιδέες, ποιες αισθητικές αξίες και μορφές, θα παραδώσει ο 20ός στον 21ο αιώνα; Προς τι, από ποιους, προς όφελος ποιων θα γίνεται στον 21ο αιώνα η ιδιωτικοποιημένη, από φέτος, Μπιενάλε;

Τα παραπάνω ερωτήματα προκάλεσε και στην υπογράφουσα η θεματική και μορφολογία της τεράστιας πλειοψηφίας των έργων. Και στα εθνικά περίπτερα που φιλοξενεί η Μπιενάλε (τα περίπτερα κάλυπταν 10.000 τ.μ.). Και στην έκθεση που οργάνωσε στο γιγάντιο Ναυπηγείο ο φετινός διευθυντής της 48ης Μπιενάλε, Χέρμαν Ζέμανς, επιλέγοντας ο ίδιος έργα μεμονωμένων καλλιτεχνών, αλλά και τα περισσότερα βραβεία και οι έπαινοι, που ανακοινώθηκαν το περασμένο Σάββατο, προκαλώντας τα γιουχαϊσματα μερίδας επισκεπτών.

Τα βραβεία και οι έπαινοι, που είναι κυρίως υπόθεση ανταγωνισμού μεταξύ κεφαλαιοκρατών "χορηγών" παρά διαγωνιστικής άμιλλας μεταξύ καλλιτεχνών και τα οποία δίνουν απολύτως το ιδεολογοαισθητικό "στίγμα" της μεγάλης πλειοψηφίας των έργων και καλλιτεχνών της 48ης Μπιενάλε, δόθηκαν στους παρακάτω:

Το ένα από τα τρία ισότιμα πρώτα βραβεία δόθηκε στο Αμερικανοκινέζο Τσια - Κουό Τσιανγκ.Το έργο του, 81 αγάλματα σε φυσικό μέγεθος, από λάσπη της της Βενετίας, σχολίαζε - αρνητικά εννοείται - το σοσιαλιστικό ρεαλισμό και την Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο. Το δεύτερο ισότιμο βραβείο δόθηκε στον Αμερικανό Νταγκ Ετκεν.Το έργο του είναι ένα βιντεοπείραμα κινηματογραφικής υφής,το οποίο εικονίζει έναν μαύρο άνδρα στην ανούσια καθημερινότητά του. Το τρίτο ισότιμο βραβείο δόθηκε στην Αμερικανοϊρανή Σιίν Νεσχάτ,για το παράλληλο βίντεό της με έναν άνδρα και μια γυναίκα που κάνουν ενδιαφέροντες φωνητικούς "ακροβατισμούς". Τα τιμητικά βραβεία ("Χρυσά Λιοντάρια", για το σύνολο του έργου τους δόθηκαν: στον Αμερικανό Μπρους Νάουμαν και την επίσης Αμερικανίδα Λουίζ Μπουρζουά,οι οποίοι παρουσίασαν στο Ναυπηγείο επίσης έργα βίντεο, επιεικώς ανούσιου περιεχομένου. Το βραβείο της Ουνέσκο πήρε η Αιγύπτια Γκράντα Αμερ.Τα έργα της (πλαστικές βαμμένες καρέκλες, σκούπες, κλπ.) ήταν ένας πικρός, υπαινιγμός για τη σημερινή απομυθοποιητική "απαξίωση" του αρχαίου Αιγυπτιακού πολιτισμού.

Ως χαρακτηριστικότερο "έργο" του είδους της "τέχνης", που επιβράβευσε η κριτική επιτροπή της Μπιενάλε και με τους τέσσερις (ισότιμους) επαίνους, θα σημειώσουμε το "έργο" της Πολωνίδας Καταεζίνα Κόζιρα.Η εν λόγω "καλλιτέχνης" που πήρε τον ένα έπαινο, παρουσίασε στο πολωνικό περίπτερο το εξής "έργο": ένα βίντεο με χαμάμ ανδρών και γυναικών, ο επισκέπτης έβλεπε μεταξύ... άλλων κακόγουστων "σημείων και τεράτων" και εμφύτευση τριχών στα γεννητικά όργανα και στα πρόσωπα των "λουομένων"!

Το βραβείο εθνικού περιπτέρου δόθηκε στο ιταλικό περίπτερο, όπου συμμετείχαν Ιταλοί και ξένοι καλλιτέχνες, (μεταξύ των οποίων και ο Ελληνας αρχιτέκτονας Χρήστος Παπούλιας). Στο ιταλικό περίπτερο (το μεγαλύτερο της Μπιενάλε), όπως συμβαίνει στα περισσότερα περίπτερα, με ό,τι βλέπεις σε κυριεύει η αίσθηση της παρακμής, της απαξίωσης, του εκφαυλισμού, του εκφυλισμού, της διαστροφής, της πλήρους διάλυσης, μιας θανάσιμης "επιδημίας" της Τέχνης. Μιας χωρίς προηγούμενο κατρακύλας, την οποία, ευτυχώς, δεν ακολούθησαν οι καλλιτέχνες του ελληνικού περιπτέρου.

Είναι θλιβερό, αλλά εν μέσω ενός εφιαλτικού ΝΑΤΟικού πολέμου ούτε ένα έργο δε βρέθηκε που να ψελλίσει κάτι ενάντια στον πόλεμο. Κι ελάχιστα ήταν τα έργα, και δυο - τρία τα εθνικά περίπτερα που είχαν ενδιαφέρον, που δεν προκαλούσαν μειδίαμα, αηδία, οργή. Κι όμως, κάποιοι που παριστάνουν τους "γνώστες", σαν λόγω "τρικυμίας εν κρανίω", χαρακτήρισαν τη θεματική της Μπιενάλε "ανθρωποκεντρική". Πραγματικοί όμως γνώστες της ιστορίας και αισθητικής της Τέχνης, όπως η Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα μίλησαν για μια Μπιενάλε "πλήρους αποδόμησης της Τέχνης, με έργα που στην πλειοψηφία τους είναι "σκουπίδια"".

Πικρή η αλήθεια: Τα συμφέροντα παραδίνουν στον 21ο αιώνα μια Μπιενάλε - "Χωματερή" της Τέχνης. Επείγον το ερώτημα: Οι καλλιτέχνες θα δεχτούν την "ταφή" της Τέχνης;

Αρ. ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ