Μερικές σκέψεις και μνήμες για το πρόβλημα της Παιδείας

Αυτές τις μέρες κάθε προοδευτικός άνθρωπος, όλοι μας σχεδόν, παρακαλουθούμε με ενδιαφέρον και προσοχή τις κινητοποιήσεις και τους αγώνες της μαθητικής και σπουδάζουσας νεολαίας της χώρας μας, σε συντονισμό και εναρμόνιση με τους αγώνες των δασκάλων και καθηγητών για το μεγάλο και ζωτικό πρόβλημα της παιδείας, για το μέλλον του λαού και της ιστορίας της χώρας μας.

Το ΚΚΕ στην 80χρονη ιστορία του, με ιδιαίτερη προσοχή, σύνεση και δημιουργική συμβολή στάθηκε φωτοδότης του δύσκολου αυτού προβλήματος, με κριτήριο πάντοτε το συμφέρον και το μέλλον της νεολαίας και του λαού μας.

Αυτό προσπαθεί και κάνει και σήμερα.

Το εκπαιδευτικό πρόβλημα και οι μετεξελίξεις του έχουν μακρόχρονη ιστορία στη χώρα μας.

Η ξένη οικονομική και πολιτική εξάρτηση, η πολιτική της υποτέλειας των εκάστοτε κυβερνήσεων δεν επέτρεψαν να λυθεί και να προχωρεί σε δημοκρατική προοδευτική κατεύθυνση, αξιοποιώντας κάθε φορά τις προόδους και τις επαναστατικές εξελίξεις της επιστήμης και της τεχνολογίας, ιδιαίτερα μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το πρόβλημα της παιδείας, τα ιδανικά και η μόρφωση της νεολαίας, της πνευματικής ανάπτυξης και κουλτούρας του λαού, είναι βαθύτατα ταξικό. Η άρχουσα τάξη και το μεγάλο κεφάλαιο θέλουν αυτοί και μόνοι να το ρυθμίζουν, να το ελέγχουν για να κρατάνε τη νεολαία μας στην αδιαφορία και το λαό στην αμάθεια και να εδραιώνουν την εξουσία τους. Ξέρουν και έχουν διδαχτεί από την πρόσφατη ιστορική πείρα ότι το ζευγάρωμα και ενότητα του εργατικού - αγροτικού κινήματος, με τη σωστή μόρφωση της νεολαίας και με πνευματικό ανέβασμα του λαού θα είναι ο νεκροθάφτης του ιμπεριαλισμού και ο δημιουργός του επιστημονικού σοσιαλισμού.

Η παιδεία, η επιστήμη, η τεχνολογία, η μόρφωση της νεολαίας και η κουλτούρα του λαού πρέπει να είναι γι' αυτούς εμπόρευμα για αθέμιτο κέρδος και διαιώνιση του καπιταλιστικού συστήματος. Παγκόσμιος θεός το χρήμα με πολιτική εξουσία τη "νέα τάξη πραγμάτων", το νεοφασιστικό δόγμα του σημερινού αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

Η Ενωμένη Ευρώπη, που ετοιμάζουν και που τις εντολές της, χωρίς αντιρρήσεις και ιδιαιτερότητες, εφαρμόζει αυταρχικά η κυβέρνηση Σημίτη, είναι ακριβές αντίγραφο της "νέας τάξης πραγμάτων" για τον ιστορικό χώρο της Ευρώπης και των λαών της.

Αλήθεια, υπάρχει απάντηση από τους υποστηρικτές της "νέας τάξης πραγμάτων" για τις ομοιότητες και διαφορές με τη νέα τάξη πραγμάτων του Χίτλερ;

Ο αγώνας για την παιδεία, για τη μόρφωση της νεολαίας και του λαού θα συνεχίζεται για πολλά χρόνια.

Μέσα απ' τους συνεχείς αγώνες μπορούν να υπάρξουν μερικές προοδευτικές ρυθμίσεις. Μόνο ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός θα δρομολογήσει ριζικές λύσεις σε σωστή λαϊκή βάση.

Μέσα στα σημερινά πλαίσια του αστικού κράτους αυτοί που θα μπορούσαν να προτείνουν και να τεκμηριώσουν μερικές απαραίτητες προοδευτικές μεταρρυθμίσεις είναι οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και ιδιαίτερα της μέσης εκπαίδευσης, γιατί εκεί βρίσκεται ο κόμπος του προβλήματος και οι δυνατότητες ουσιαστικών αλλαγών.

Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας δε θέλει να δώσει σωστές εφαρμόσιμες λύσεις. Το τραγικό είναι ότι δε θέλουν να συμβουλευτούν μα και να σεβαστούν να αποδεχτούν τις γνώμες και τις προτάσεις των εκπαιδευτικών, έστω και για επιμέρους λύσεις.

Αυτό είναι το αποτέλεσμα όταν εκτελούνται εντολές των ξένων και για την εξαπάτηση του λαού τις σερβίρουν με τον σημερινό ψευτοεπίχρυσο τίτλο: "Πρέπει και μεις να γίνουμε Ευρωπαίοι". Ναι, αλλά ποιανής όμως Ευρώπης;

Ολα δείχνουν ότι η εκπαιδευτική αυτή μεταρρύθμιση ή θα ανατραπεί με το ανέβασμα των αγώνων, έστω και σιωπηρά, ή το λιγότερο θα εκφυλιστεί και οι κύριες αντιδραστικές του θέσεις θα μπουν στο αρχείο των αχρήστων του υπουργείου Παιδείας. Κάτι το συνηθισμένο για τέτοια νομοθετήματα.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο βαθυστόχαστος, δημιουργικός και τολμηρός αστός πολιτικός, το πρόβλημα της παιδείας, το πρόβλημα της ελληνικής γλώσσας, της καθιέρωσης της Δημοτικής, το ανέθεσε στον μεγάλο στοχαστή - φιλόσοφο και παιδαγωγό Δημήτρη Γληνό. Ο Δημήτρης Γληνός, γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, μπήκε μπροστάρης των αγώνων τνω προοδευτικών εκπαιδευτικών και του τμήματος της σπουδάζουσας νεολαίας. Για χρόνια, στη δεκαετία του 1930, με επιμονή και σύστημα τη διαλεκτική επεξεργάστηκε το πρώτο μεταρρυθμιστικό σύστημα για την τότε παιδεία μας. Φώτισε στον τότε πνευματικό κόσμο, στη νεολαία, μα και στο λαό το μεγάλο γλωσσικό πρόβλημα της καθιέρωσης της δημοτικής γλώσσας στην παιδεία, παντού. Ο μεγάλος Γληνός, προοδευτικός, επαναστάτης στο μυαλό και στη συνείδηση, με το παιδαγωγικό του έργο σφράγισε την εποχή του και πρόσφερε πολλά στην παιδεία μας.

Μέσα σ' εκείνους τους αγώνες και με τη βοήθεια του προοδευτικού κινήματος ολοκλήρωσε την προσωπικότητά του και προχώρησε με συνέπεια και αταλάντευτα στις γραμμές του επαναστατικού κινήματος. Εγινε βουλευτής του Λαϊκού Μετώπου το 1935 και σε συνέχεια μέλος του ΚΚΕ. Εξορία - Ακροναυπλία -Εθνική Αντίσταση και μέλος του Πολιτικού Γραφείου το 1942.

Σε μια φοιτητική εκδήλωση, στις αρχές του 1936, ακόμα έρχονται στη μνήμη μου το σύνθημα των φοιτητών "Προχώρα δάσκαλε", επαναλαμβανόμενο με ρυθμό, και η νηφάλια - σεμνή απάντηση του μεγάλου ηγέτη Γληνού: "Ο δάσκαλος προχωράει με σύνεση και σταθερά. Δεν πρέπει να παραπατήσει, γιατί θα κάνει ζημιά στο κίνημα και στο λαό".

Στην περίοδο της Εθνικής μας Αντίστασης η συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών και ιδιαίτερα των δασκάλων μπήκαν από την πρώτη στιγμή στον τιτάνιο αγώνα του λαού με πρωτεργάτη το ΚΚΕ για τη λευτεριά, την εθνική ανεξαρτησία και τη λαϊκή κυριαρχία.

Αγωνίστηκαν για τη σωστή λειτουργία του σχολείου, με το παράνομο έντυπο υλικό για τη διαφώτιση του λαού και με το όπλο στο χέρι ενάντια στον κατακτητή και τους συνεργάτες του, εκατοντάδες έδωσαν και τη ζωή τους στον αγώνα.

Με την επέμβαση των Αγγλοαμερικάνων νέων κατακτητών εκατοντάδες βρέθηκαν και πολέμησαν στις γραμμές του Δημοκρατικού Στρατού και άλλες εκατοντάδες στις εξορίες και στις φυλακές. Οσοι επέζησαν, διωγμένοι από το χώρο της παιδείας, από το σχολειό συνέχισαν να αγωνίζονται με το προοδευτικό πολιτικό και μαζικό κίνημα, με το ΚΚΕ, για μια παιδεία για τη νεολαία και το λαό. Αναφέρουμε μερικά παραδείγματα, που η προσφορά τους στάθηκε σημαντική στα τελευταία χρόνια μετά τον εμφύλιο πόλεμο και μέχρι σήμερα.

Ρόζα και Γιάννης Ιμβριώτης, Βάρναλης, Σωτηρίου, Παπαμαύρου, Κιτσίκης, Κόκαλης Π., Αθανασιάδης Γεώργιος, Παπαγεωργίου Γιώργος, Αλεξίου, Σουκαράς Σωτήρης, Κισκύρας Νίκος, Κισκύρας Δημήτρης, Θεοδωρίδης Χαρ., Μαυροειδή - Παπαδάκη, Λίζα Κόττου, Αυδής Γιάννης, Ρόκκος Παντελής, Τσάμης Γιώργης και άλλοι εκατοντάδες που ζουν σήμερα: Κατσαντώνης Γιαν., Μωραϊτης Γιώργης, Ωραιόπουλος Γιωργ., Λεγάτος Γεράσιμος, Λάζαρης Βασίλης...

Οι δεσμοί των εκπαιδευτικών με το προοδευτικό κίνημα της χώρας μας και ειδικότερα με το ΚΚΕ είναι διαχρονικοί, ριζωμένοι με το λαό και ποτισμένοι με θυσίες και πολύ αίμα.

Αυτό μας διδάσκει η ιστορία του λαού μας, η ιστορία του ΚΚΕ. Οι δεσμοί αυτοί μέσα στο καμίνι της ταξικής πάλης, με αγώνες και φουρτούνες θα συνεχίζονται και θα δυναμώνουν για τη διαπαιδαγώγηση και μόρφωση της νεολαία για το καλό του λαού και της χώρας μας.

Οι σημερινοί αγώνες των μαθητών - φοιτητών και εκπαιδευτικών, που γίνεται συστηματική οργανωμένη προσπάθεια να τους συκοφαντήσουν, φέρνουν στη μνήμη μου και στη συνείδηση εικόνες και γεγονότα από τη δική μου ζωή.

Αναπολώ το παλιό γυμνάσιο του Ληξουριού, που το ισοπέδωσαν οι σεισμοί του 1953. Το μεγάλο φοίνικα στη ΒΑ γωνιά του προαυλίου του. Του φοίνικα που στα χρόνια της κατοχής φαίνονταν από τα γύρω κτίρια της Καραμπιναρίας της γερμανικής κομαντατούρας και της χωροφυλακής οι μεγάλοι κλώνοι του στην κορυφή, που κυμάτιζαν αγέρωχα στο μαϊστράλι του νησιού μας και έδιναν θάρρος και ελπίδα στους κρατούμενους αγωνιστές, που οι περισσότεροι είχαμε βγάλει κάποια τάξη του Γυμνασίου.

Θυμάμαι τις παρέες των μαθητών - μαθητριών, ιδιαίτερα τα παιδιά από τα χωριά της Παληκής, που κάθε μέρα χωρίς απουσία, ύστερα από διαδρομή μιας ώρας, έφταναν στο Γυμνάσιο με τα βιβλία και τα τετράδια στην πάνινη τσάντα και μ' ένα ξεροκόμματο ψωμί με λάδι και ένα αβγό ή κομμάτι ρέγκα στο μαντίλι για το μεσημεριανό τους φαγητό. Τότε είχαμε σχολειό πρωί και απόγευμα.

Μέσα στη φτώχεια, τη δυστυχία και αγραμματοσύνη του λαού μας, με τη στοργή και τη δουλιά των καθηγητών μας μαθαίναμε γράμματα, κάναμε συζητήσεις που δίδασκαν στην παιδική μας ψυχή την αγάπη για την πατρίδα και το λαό της, την αγάπη για την αλήθεια, την ελευθερία, την ισότητα, την αλληλεγγύη και την προκοπή του λαού μας.

Αυτά έκαναν οι εκπαιδευτικοί όλης της χώρας μας. Αυτό φάνηκε σε όλο του το μεγαλείο στον πόλεμο του 1940 και ιδιαίτερα στην περίοδο της Εθνικής μας Αντίστασης.

Και συνεχίστηκε στα χρόνια του Δημοκρατικού Στρατού, της εξορίας και των φυλακών.

Για μας στην Επτάνησο, που είχε γίνει από την πρώτη μέρα της κατοχής ιταλική επαρχία, ο αγώνας ήταν δύο φορές πατριωτικός - εθνικός. Γι' αυτό το ιστορικό γεγονός της προσάρτησης, που έχουν περάσει 58 χρόνια, καμιά ελληνική κυβέρνηση δεν έχει μιλήσει. Είναι κι αυτό μια συνέπεια της τότε Νέας Τάξης Πραγμάτων και της πολιτικής της υποτέλειας.

Η μνήμη μου φέρνει συχνά τις μορφές των καθηγητών μου που πέρασαν από το Γυμνάσιο του Ληξουρίου, αλλά και από τα άλλα γυμνάσια και ημιγυμνάσια της Κεφαλονιάς και Ιθάκης, που στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης τους γνώρισα.

Ανθρωποι εργατικοί, ευσυνείδητοι, αξιοπρεπείς στο σύνολό τους, σχεδόν προοδευτικοί, με στοργή για το μαθητή, με σεβασμό στους φτωχούς γονείς μας, στο λαό και στις παραδόσεις του τόπου μας.

Βαγγέλης Λαδάς, Γιαννόπουλος Ανδρέας, Καφόπουλος (γυμνασιάρχης), Βούρος Ελευθέριος, Ευθυμιάτος Γεράσιμος, Θεοδωράτος Μίμης, Κουκούλης, Λιβιεράτος Κατραβάς, Κουταβάς, Μαντζουράτος, Μαρκάτος Γιώργης, Κουρούκλης Ευθύμιος, Φραγκάτος Μήτσος, Ρατσιάτος Διονύσης, Γεωργάτος Παναγής και άλλοι.

Δεν είναι δυνατό να ξεχάσει κανείς τουλάχιστον την ωραία ηρωική πράξη των μαθητών όλων των Γυμνασίων του νομού, με επίκεντρο των γυμνασίων του Αργοστολίου, που οι μαθητές με τη συμπαράσταση των καθηγητών και την καθοδήγηση της ΕΠΟΝ κατέβηκαν σε απεργία, εξεγέρθηκαν κατά της ιταλικής κατοχής, το Μάη του 1943, κατέστρεψαν τα φασιστικά σύμβολα και τις φωτογραφίες του Μουσολίνι στα σχολεία τους, έγιναν συλλήψεις, ξυλοδαρμοί και είκοσι περίπου μαθητές στάλθηκαν όμηροι στην Ιταλία.

Στην 80χρονη ιστορία του ΚΚΕ στο Γυμνάσιο του Ληξουρίου κατά περιόδους λειτουργούσε παράνομα κομματικός πυρήνας στο σύλλογο των καθηγητών, με αξιόλογη δράση στην περίοδο της Μεταξικής δικτατορίας και σε συνέχεια της Εθνικής Αντίστασης. Ακόμα πιο πριν έχουμε μάθει για τους συντρόφους καθηγητές Λαδά Βαγγέλη, Γιαννόπουλο Ανδρέα, Μαρκάτο Γιώργη και για αξιόλογη δράση τους σε Γυμνάσια της χώρας.

Το 1940 οι καθηγητές Γεωργάτος Παναγής, Ρατσιάτος Διονύσης και Φραγκάτος Μήτσος (κομματικός τότε πυρήνας) επειδή εναντιώθηκαν, διέλυσαν ουσιαστικά την ΕΟΝ του γυμνασίου, μετατέθηκαν στον Πολύγυρο, στην Αγναντα και στο Καρπενήσι.

Στην περίοδο της κατοχής και στον αγώνα της Εθνικής Αντίστασης εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, ο Κουρούκλης Ευθύμιος, αρχές του 1942 στη Θεσσαλονίκη. Ο Γιαννόπουλος Ανδρέας, καθηγητής του Βαρβακείου, στο σκοπευτήριο της Καισαριανής.

Ο Βαγγέλης Λαδάς, γυμνασιάρχης, διωγμένος από τη δικτατορία, που στο σπίτι που έμενε (πάροδος Μαυρικίου τέρμα Ιπποκράτους) έγιναν οι πρώτες συσκέψεις, για τη δημιουργία του ΕΑΜ, δεξί χέρι του Γληνού, ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ, πιάστηκε, βασανίστηκε και εκτελέστηκε το καλοκαίρι του 1944.

Ο Διονύσης Ρατσιάτος, που είχε γυρίσει στο γυμνάσιο Ληξουρίου, ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ του νομού. Τον κρέμασαν οι Γερμανοί στην πλατεία του Ληξουρίου στις 5 Ιούνη 1944. Ο Παναγής Γεωργάτος έζησε στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη και γνώρισε τις φυλακές και την εξορία. Ο Μαρκάτος Γιώργης χρόνια φυλακή και εξορία.

Αυτοί, κύριοι ιθύνοντες, ήσαν - είναι και θα είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι εκπαιδευτικοί της πατρίδας μας. Γνήσια παιδιά του λαού, δεμένα πάντα με τους πόθους και τους αγώνες του. Μήπως κάνω λάθος, κύριε Αρσένη; Αυτή είναι η ιστορία του λαού μας: Εθνική περηφάνια, λεβεντιά, αντίσταση, αγώνας και θυσία.

ΟΧΙ σε κάθε κατακτητή. ΟΧΙ στον κάθε φασισμό ντόπιο και ξένο. Αταλάντευτη πίστη σε ιδανικά, στη δύναμη και στη Νίκη της Αλήθειας, στον αγώνα κάθε λαού και της νεολαίας του, για πραγματική ελευθερία, αληθινή δημοκρατία και προκοπή.

Αγαπητέ "Ριζοσπάστη" ακόμη κάτι και να τελειώσω.

Αν θυμάμαι καλά, Μάης 1980, Κυριακή πρωί, με πήρε στο τηλέφωνο ο αδελφός μου. "Αν δεν έχεις τρεχάματα - επείγουσα δουλιά έλα στο σπίτι για φαγητό και να κουβεντιάσουμε. Σε χρειάζομαι". Πήγα νωρίς. Καθίσαμε στο γραφείο του και πίναμε τον καφέ μας. "Θέλω να σου διαβάσω, ένα μικρό ποίημα. Εγραψα κάτι για τους πέντε. Εγραψα για τον αδελφό μας το Νιόνιο τον Ρατσιάτο". Εγινε σιωπή, και άρχισε να μου διαβάζει σταθερά, μα με βαθιά συγκίνηση, το ποίημα, που σου στέλνω αγαπητέ μου "Ριζοσπάστη", ύστερα από 18 χρόνια που πέρασαν. Τον άκουγα με προσοχή. Τελείωσε το διάβασμα και μου είπε "θέλω να το πάρεις και να το δώσεις στο "Ριζοσπάστη" να δημοσιευτεί". Με κοιτούσε συνεχώς και σταθερά στα μάτια. Του απάντησα με κομμένη τη φωνή:

"Ο "Ριζοσπάστης" είναι η πολιτική εφημερίδα του Κόμματος δε δημοσιεύονται εκεί ποιήματα". Μου απάντησε αμέσως: "Αυτό που σου διάβασα είναι πολιτικό κείμενο, έστω με κάποια ποιητική δομή. Καταλαβαίνω γιατί εσύ προσωπικά δε θέλεις να το δώσεις. Είσαι και συ γιος του Αριστοτέλη και της Μαρίας. Θα το δώσω στον μαθητή μου στον Νίκο Καραντηνό, που δουλεύει στο "Ριζοσπάστη", για να το δώσει".

Ο Παναγής Γεωργάτος, ο γνωστός καθηγητής του Ληξουριού, πέθανε και αυτός τον Οκτώβρη του 1992. Ο σύντροφος Καραντηνός στον "Κυριακάτικο Ριζοσπάστη" στις 18-10-1992 έγραψε με τη δική του γνωστή πένα για τον καθηγητή του με τον τίτλο "Αυτοί που μας δίδαξαν τη λευτεριά και τα γράμματα". Υστερα από μέρες ρώτησα τον σ. Καραντηνό εάν ο καθηγητής του του είχε δώσει το ποίημά του για τους πέντε εκτελεσμένους στο Ληξούρι.

"Οχι μου απάντησε. Δε μου τα έδωσε, μα και ποτέ δε μου μίλησε για τη δική σου άρνηση να μας το φέρεις".

Ηταν λάθος μου που δεν το πήρα να το δώσω στο "Ριζοσπάστη" ανεξάρτητα εάν και πότε μπορούσε να βρει δημοσιότητα. Ποτέ μέχρι που πέθανε δε μου εξέφρασε κάποιο δικαιολογημένο παράπονό του.

Στο βάθος ίσως αυτή μου η άρνηση να τον ικανοποιούσε.

Τέλος.

Αθήνα 10-12-1998

Διονύσης ΓΕΩΡΓΑΤΟΣ

Τα ερωτήματα, τους προβληματισμούς και τις αναζητήσεις, μέσα στις τρέχουσες συνθήκες, θέτει ένας έξοχος καλλιτέχνης, ο ζωγράφος Κώστας Κουνάδης, που κατά τα παλιότερα χρόνια, υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος και εμπνευστής του ΕΟΜΜΕΧ, του Οργανισμού δηλαδή, που προώθησε τη λαϊκή χειροτεχνική παραγωγή μας, τις αντίστοιχες μικρομεσαίες μονάδες, σε σύγχρονη βάση. Μια αξιολογότατη προσπάθεια που ατόνησε στα μετέπειτα χρόνια.

Τα παλικάρια είχαν κλείσει στην καρδιά τους την Ελλάδα.

Ελλάδα, εσύ, δεν είσαι μόνο κάμποι, βουνά, ακρογιαλιές και θάλασσες.

Είναι λαός, πολιτισμοί, αγώνες και θυσίες.

Είναι ωραία.

- Είσαι ιδέα.

- Είσαι ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες.

- Είσαι η Σουλιώτισσα στο Σούλι.

- Είσαι ο Διάκος στην Αλαμάνα.

- Είσαι ο Αρης στο Γοργοπόταμο.

Ο παντοκράτορας εσήμαινε προκλάμο.

Τον κόσμο τον συγκέντρωναν στη μέσα την πλατεία.

Τέσσερα οπλοπολυβόλα στις γωνιές της.

Πέντε σκαμνιά κάτω από το πλατάνι.

Πέντε σκοινιά δεμένα στα κλαριά σε ανοιχτή θηλιά πάνω απ' τα σκαμνιά.

Ενα γερμανικό καμιόνι στάθηκε στο φόρο.

Τα παλικάρια με δεμένα χέρια πήδησαν σαν σε χορό.

Τον Γέροντα Γαβρίλη τον βοήθησε ο δήμιός του να κατέβει...

Τα παλικάρια με δεμένα χέρια μόνοι τους ανέβηκαν στα σκαμνιά.

Τον Γέροντα τον βοήθησε ο Γιος του ο Βασίλης για ν' ανέβει.

Δύο δεμένα χέρια σε διπλή γροθιά τεντώνονται ψηλά. Είναι τα χέρια του αγωνιστή λαού, του αρτεργάτη του Αντώνη.

Ο Νιόνιος ο Ρατσιατός ο καθηγητής χαιρέτισε τον κόσμο με μειδίαμα.

Ετσι συνήθιζε, ζητωκραυγάζει στον ΕΛΑΣ και στην Ελλάδα.

Ο Σπύρος ο Αναλυτής ο σπουδαστής "εγώ το σπόρο έσπειρα, που ζήσει, ας θερίσει".

Πέντε περάσαν στους λαιμούς θηλιές.

Πέντε ταυτόχρονα κλωτσιές.

Πέντε αναποδογυρίσανε σκαμνιά.

Πέντε ετεντωθήκανε σκοινιά.

Πέντε τα αιωρούμενα κορμιά.

Πέντε του θεριστή.

Πέντε απόγευμα η ώρα.

Ο ήλιος έκρυψε από ντροπή το πρόσωπό του.

Χλωμό και δακρυσμένο ρίχνει το φως του το φεγγάρι.

Στους κάμπους και στις γειτονιές ουρλιάζουν τα σκυλιά, το αίμα πάγωσε στις αρτηρίες των ανθρώπων.

Ο κόσμος αμπαρώθηκε στα σπίτια του.

Τα παλικάρια όλη νύκτα μόνοι. Δεν ελυγίσανε του πλατανιού οι κλώνοι.

Δίπλα τους κελαηδούσε ως το πρωί της λευτεριάς τ' αηδόνι.

Σαν εξημέρωσε τους φόρτωσαν στο ίδιο το καμιόνι.

Τους έθαψαν βιαστικά κει πάνω στην Αμμούσα. Και από τότε σαν τραγουδά η λαϊκή η μούσα.

Ο Γολγοθάς είναι η ανηφόρα, όταν σε δέρνει η μπόρα. Οταν ανυπεράσπιστος πηγαίνεις για το θάνατο και σ' αγκαλιάζει ο χάρος.

Εκεί ένας Σταυρός και τέσσερα καρφιά.

Εδώ μια θηλιά σκοινιού να σφίγγει το λαιμό. Εκεί ένας δάσκαλος και δυο ληστές.

Εδώ ένας Δάσκαλος και τέσσερες οι μαθητές...

Ο καθηγητής Βαγγέλης Λαδάς, θύμα της χιτλεροφασιστικής θηριωδίας

Διονύσης Ρατσιάτος

Γιάννης Μαθιουδάκης