Ενα ιδιαίτερα σημαντικό βήμα στην αποδιάρθρωση του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης συντελείται με το αντιασφαλιστικό νομοσχέδιο, που προωθεί η κυβέρνηση, το οποίο μάλιστα χαρακτηρίζει φευδεπίγραφα "μικρό πακέτο" για το ασφαλιστικό. Ανεξάρτητα όμως από την ονομασία του, οι ανατροπές που επιδιώκει είναι όχι μόνο σημαντικές αλλά και εξαιρετικά επώδυνες για ασφαλισμένους και συνταξιούχους.

Το νομοσχέδιο διακρίνεται για τη συνέπειά του στις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των διεθνών οικονομικών Οργανισμών, για συρρίκνωση των κοινωνικών δαπανών και ελάφρυνση των εργοδοτών. Βασικές παρεμβάσεις του είναι οι παρακάτω:

- Τα αποθεματικά των Ταμείων, το σύνολο της περιουσίας τους, υπάγονται σε ένα "νέο" τρόπο διαχείρισης. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η ένταση του ελέγχου από το κράτος, μέσα από διάφορες επιτροπές, δήθεν ανεξάρτητες, και η παράδοση τρισεκατομμυρίων δραχμών στο χρηματιστηριακό τζόγο. Σε πρώτη φάση μόνο ένα ποσοστό μπορεί να διατεθεί σε μετοχές και άλλες ανάλογες επενδύσεις, αλλά μια Υπουργική Απόφαση μπορεί να ανατρέψει τα νούμερα και τις προϋποθέσεις του νόμου, οποιαδήποτε στιγμή!

- Προωθείται ο "εξορθολογισμός του συστήματος εξόφλησης" των οφειλών προς το ΙΚΑ και τους άλλους Οργανισμούς. Με τις νέες ρυθμίσεις, αντί η κυβέρνηση να επιβάλλει την είσπραξη εκατοντάδων δισεκατομμυρίων από τους εργοδότες, που πολλά από αυτά είναι και χρήματα των εργαζομένων, τους διευκολύνει ακόμη περισσότερο να μην πληρώσουν. Οι "καλοί" εργοδότες εντάσσονται σε ένα πάγιο σύστημα πολλών δόσεων, εκπτώσεων και μειώσεων, ενώ ανάλογα με τη... "συμπεριφορά" τους θα μπορούν να εξασφαλίζουν και νέες συμφωνίες αν δεν ανταποκριθούν στις προηγούμενες!

- Οι ενοποιήσεις που προωθεί, μειώνουν τον αριθμό των ασφαλιστικών οργανισμών και ενδεχομένως το λειτουργικό τους κόστος, αλλά κυρίως χαμηλώνουν σημαντικά τα επίπεδα παροχών και συντάξεων. Καίριο είναι το πλήγμα στις επικουρικές συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων, που δε θα μπορούν να είναι πάνω από 20% της κύριας σύνταξης. Μικρότερες θα είναι οι συντάξεις των εμπόρων και "συμβολική" η αύξηση σε αυτές των αυτοκινητιστών. Ανέπαφες μένουν οι πλουσιοπάροχες απολαβές των συνταξιούχων και ασφαλισμένων του Ταμείου εργατοπατέρων, μειώνονται οι συντάξεις που θα δίνει στο εξής το ΕΤΕΜ, συγχωνευμένο στο ΙΚΑ - ΤΕΑΜ.

- Στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ορισμένες ρυθμίσεις έρχονται να βελτιώσουν μια εικόνα, έστω και με επιμέρους παροχές, π.χ., από 25% σε 10% η συμμετοχή στα φάρμακα, όσων παίρνουν ΕΚΑΣ, χορήγηση ορισμένων φαρμάκων δωρεάν, σύστημα προληπτικής ιατρικής, το οποίο κρύβει άλλου είδους ανατροπές. Στη συνέχεια, συστήνεται μια υπηρεσία στο υπουργείο, της οποίας έργο θα είναι ο έλεγχος των δαπανών και στόχος η εξοικονόμηση 30% των συνολικών πόρων των Ταμείων από τη μείωση των ιατροφαρμακευτικών δαπανών, στα πλαίσια των μέτρων που ήδη έχει πάρει η κυβέρνηση προς αυτή την κατεύθυνση!

- Το πετσόκομμα των συντάξεων λόγω θανάτου (χηρείας), είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το περιεχόμενο αυτού του νομοσχεδίου. Στο όνομα της "ισότητας", η κυβέρνηση επεκτείνει το δικαίωμα αυτό, που είχαν μόνο οι γυναίκες, και στους άντρες, αλλά περιορίζει το χρόνο καταβολής της και το ύψος της! Πλέον, η σύνταξη θα χορηγείται κανονικά στον εν ζωή σύζυγο, μόνο για τρία χρόνια μετά το θάνατο του συζύγου. Μετά την παρέλευση τριών ετών, αν ο ή η σύζυγος είναι κάτω των 45 ετών η σύνταξη διακόπτεται εντελώς! Εάν έχει συμπληρώσει το 45ο έτος, τότε η σύνταξη καταβάλλεται και μετά τη λήξη της τριετίας (ή διετίας), εφόσον δεν εργάζεται ή δεν απασχολείται ή δε λαμβάνει σύνταξη από οποιονδήποτε ασφαλιστικό οργανισμό. Αν όμως εργάζεται ή απασχολείται, τότε θα παίρνει μόνο το 30% της σύνταξης.

Μόνο αν ο δικαιούχος της σύνταξης είναι ανάπηρος κατά 67%,μπορεί να πάρει το 50% της σύνταξης, ανεξάρτητα από άλλες προϋποθέσεις. Η σύνταξη που θα διακόπτεται στην τριετία από το θάνατο, θα δίνεται μετά τα 65 χρόνια μειωμένη κατά 50%, εφόσον ο εν ζωή σύζυγος παίρνει άλλη σύνταξη ή εργάζεται. Διαφορετικά θα χορηγείται ολόκληρη.

- Στην απασχόληση συνταξιούχων εφαρμόζονται πλέον ακόμα και αναστολές συντάξεων, προκειμένου να εξασφαλιστούν θέσεις εργασίας. Με ένα πλαφόν 200 χιλιάδων δραχμών, οι συνταξιούχοι που εργάζονται θα παίρνουν από εκεί και πέρα μειωμένη κατά 70% τη σύνταξή τους. Η σύνταξη θα αναστέλλεται για τους εργαζόμενους συνταξιούχους κάτω των 55 ετών.

- Για τους νεοασφαλισμένους από το 1993 και ύστερα, η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι αποκαθιστά τις αδικίες του 2084 για τα κατώτατα όρια συντάξεων. Πρακτικά, κάνει τα μικρά βοηθήματα "τύπου" συντάξεων, λίγο μεγαλύτερα, π.χ., 61.207 δρχ. από 40.805 δρχ. για τις συντάξεις γήρατος - αναπηρίας.

Σημαντικό στοιχείο του νομοσχεδίου αυτού είναι ότι όλες οι αλλαγές που προωθεί, ανεξάρτητα από το πόσο επιζήμιες είναι για τους συνταξιούχους και τους ασφαλισμένους, θα γίνουν χωρίς μία δραχμή από τον κρατικό προϋπολογισμό και χωρίς μια νύξη για την αποκατάσταση της τριμερούς χρηματοδότησης των Ταμείων. Η κυβέρνηση διατείνεται ότι το κόστος των αλλαγών θα το πληρώσει το ασφαλιστικό σύστημα και όχι οι ασφαλισμένοι, λες και αυτοί δεν αποτελούν μέρος του...

Γιώργος ΦΛΩΡΑΤΟΣ

Η κυβέρνηση, για να περάσει πιο εύκολα την πολιτική της για την κοινωνική ασφάλιση, κάνει λόγο για μικρό και μεγάλο πακέτο μέτρων. Μικρό πακέτο ονομάζει τις διατάξεις του νομοσχεδίου για την αναδιάρθρωση των φορέων ασφάλισης, που έδωσε στη δημοσιότητα πρόσφατα. Βέβαια, μικρό πακέτο ονόμαζε και τις διατάξεις του νομοσχεδίου για την εισφοροδιαφυγή, που ψήφισε το 1997. Με την τακτική της αυτή επιδιώκει να δημιουργήσει την εντύπωση, ότι προχωρεί σε αναγκαία διορθωτικά μέτρα για την κοινωνική ασφάλιση και ότι αργότερα θα ακολουθήσει ένα μεγάλο πακέτο με ριζοσπαστικές και επώδυνες τομές.

Στην πράξη, η κυβέρνηση, όπως και οι προηγούμενες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, εφαρμόζει στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης τη στυγνή νεοσυντηρητική πολιτική, που προωθούν το ΔΝΤ, ο ΟΟΣΑ και η Ευρωπαϊκή Ενωση. Κύριες επιταγές της είναι η δραστική μείωση των κοινωνικών δαπανών του κράτους και των κοινωνικών επιβαρύνσεων των επιχειρήσεων, καθώς και η ενίσχυση της ιδιωτικής ασφάλισης. Την πολιτική αυτή η κυβέρνηση την περνάει με την πολιτική σκληρής λιτότητας, την πρακτική της στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης, που συνίσταται στη συρρίκνωση των κρατικών επιχορηγήσεων προς το ΙΚΑ και άλλα Ταμεία και με την ανοχή προς την εργοδοσία όσον αφορά την καταλήστευση απ' αυτήν των πόρων της κοινωνικής ασφάλισης. Επίσης, την περνάει με την πιστή εφαρμογή των αντιασφαλιστικών νόμων της ΝΔ, που έχουν γίνει στα χέρια της εργαλείο συμπίεσης των παροχών και, βέβαια, με νομοθετικές ρυθμίσεις.

Πρώτη συνέπεια της πολιτικής αυτής της κυβέρνησης είναι η αποδιάρθρωση του συστήματος χρηματοδότησης της κοινωνικής ασφάλισης. Για την αποδιάρθρωση της χρηματοδότησης ευθύνεται η συνεχής συρρίκνωση της κρατικής επιχορήγησης. Η επιχορήγηση του ΙΚΑ, σε σχέση με τα έσοδά του, από 41,75% το 1990 έπεσε στο 12,12% το 1998. Η επιχορήγηση προς τα δημόσια νοσοκομεία, σε σχέση με το σύνολο των δαπανών υγείας και ασφάλισης ασθενείας, από 51,53% το 1990 έπεσε στο 33,79% το 1998. Τέλος, με τις νομοθετικές ρυθμίσεις της η κυβέρνηση αποβλέπει πρωτίστως στην εξοικονόμηση πόρων σε βάρος της κοινωνικής ασφάλισης. Αυτό γίνεται και με το μικρό πακέτο. Η ομαδοποίηση των Ταμείων επαγγελματιών, π.χ., γίνεται, κατά κύριο λόγο, για να απαλλαγεί το κράτος από την επιχορήγηση του ΤΣΑ.

Το νέο Ταμείο των αγροτών δεν το αποδέχτηκαν οι αγρότες, γιατί θα παρέχει μικρότερες συντάξεις απ' αυτές που παρείχε ο ΟΓΑ μαζί με το Λογαριασμό Πρόσθετης Ασφάλισης και γιατί, λόγω των υψηλών εισφορών του, δε θα ασφαλιστούν οι αγρότισσες και μέρος των αγροτών. Ωστόσο, δεν μπορεί να μην παρατηρήσει κανείς, ότι η κυβέρνηση υπονομεύει τη μελλοντική λειτουργία του Ταμείου αυτού, αφού δε χορηγεί το μέρος της προβλεπόμενης κρατικής εισφοράς. Το ίδιο δεν αποδέχτηκαν οι εργαζόμενοι το καθεστώς - έκτρωμα για τους νεοασφαλισμένους από 1/1/93, που θα παρέχει το 1/3 των σημερινών συντάξεων. Ωστόσο, η κυβέρνηση υπονομεύει κι αυτό το καθεστώς, με το να μη χορηγεί το μέρος της κρατικής εισφοράς. Στο ΙΚΑ, π.χ., το 1998 ενώ έπρεπε να δώσει 106 δισ. δραχμές, έδωσε μόνο 58.

Για την αποδιάρθρωση της χρηματοδότησης της κοινωνικής ασφάλισης ευθύνεται και η ασύδοτη καταλήστευση των εσόδων των Ταμείων από την εργοδοσία. Οι μειώσεις εισφορών εργοδοτών για την πρόσληψη νέων εργαζομένων και για το λεγόμενο οικιακό προσωπικό είναι γνωστές. Οι εισφορές εργοδοτών, στο σύνολο των εσόδων των Ταμείων, από 32,63% το 1989 έπεσαν στο 30,83% το 1998, ενώ οι εισφορές των ασφαλισμένων ανέβηκαν, αντίστοιχα, από 29,52% στο 35,32%. Ας σημειωθεί, μάλιστα, ότι οι εισφορές των εργοδοτών του ιδιωτικού τομέα αποτελούν μόλις το 15% του συνόλου των εισφορών. Πέραν αυτών, όμως, όλο και διευρύνεται η εισφοροδιαφυγή των εργοδοτών από τη μη ασφάλιση εργαζομένων! Οπως υπολογίζεται, ξεπερνάει τα 500 δισ. δραχμές το χρόνο.

Εξάλλου, οι παγωμένες οφειλές προς το ΙΚΑ ξεπερνούν, μαζί με τα πρόσθετα τέλη, τα 800 δισ. δραχμές, όταν το 1982 ήταν μόνο 14 δισ. Με το μικρό πακέτο προβλέπονται ρυθμίσεις, που ευνοούν τη συνεχή διόγκωση των παγωμένων οφειλών προς τα Ταμεία. Προβλέπεται πάγιο καθεστώς ρύθμισης οφειλών με πολλές άτοκες δόσεις, μείωση των πρόσθετων τελών από 3% σε 2% κάθε μήνα, σοβαρές εκπτώσεις στα οφειλόμενα πρόσθετα τέλη και μείωση ή κατάργηση ειδικών προστίμων. Οι ρυθμίσεις αυτές θα οδηγήσουν και τους εργοδότες, που πλήρωναν κανονικά τις εισφορές τους, να μην τις πληρώνουν πλέον.

Από το άλλο μέρος συνεχίζεται η εκμετάλλευση των αποθεματικών της κοινωνικής ασφάλισης, με την αυθαίρετη διαχείρισή τους από την Τράπεζα της Ελλάδας και τον τζόγο στο χρηματιστήριο. Με το μικρό πακέτο η κυβέρνηση διευρύνει τις δυνατότητες του τζόγου, κυρίως μέσω της αγοράς μετοχών ιδιωτικοποιούμενων δημόσιων επιχειρήσεων.

Δεύτερη σοβαρή συνέπεια της πολιτικής της κυβέρνησης στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης είναι η αποδιάρθρωση του συστήματος υπαγωγής των εργαζομένων στην ασφάλιση. Στην αποδιάρθρωση αυτή οδηγεί κυρίως η ασυδοσία της εργοδοσίας όσον αφορά την ασφάλιση των εργαζομένων. Ηδη οι ανασφάλιστοι εργαζόμενοι (με μερική απασχόληση, στο φασόν, ξένοι εργάτες, άνεργοι κ.ά. ) ξεπερνούν το 1.600.000. Η διεύρυνση των ανασφάλιστων τμημάτων εργαζομένων είναι αλματώδης και η λεγόμενη "μαύρη εργασία" αποτελεί ήδη κυρίαρχο πρόβλημα για τους εργαζόμενους, αλλά και την οικονομία. Με την ανατροπή του πλέγματος των εργασιακών σχέσεων, που η κυβέρνηση πέρασε τελευταία, η διεύρυνση των ανασφάλιστων και η εισφοροδιαφυγή θα πάρουν νέες διαστάσεις.

Τρίτη σοβαρή συνέπεια της πολιτικής της κυβέρνησης είναι η αποδιάρθρωση του συστήματος παροχών. Το ποσοστό της ετήσιας αύξησης των συντάξεων των ασφαλιστικών ταμείων (για αυξήσεις και για την απονομή νέων συντάξεων) από 23,72% το 1990 έπεσε στο 8,17% το 1998. Τα κατώτατα όρια συντάξεων του ΙΚΑ από 20 ημερομίσθια ανειδίκευτου εργάτη το 1990 έπεσαν, σε πραγματικές τιμές, στα 15,3 το 1998. Με το μικρό πακέτο τα κατώτατα όρια συντάξεων του καθεστώτος για τους νεοασφαλισμένους από 40.000 δραχμές αυξάνονται σε 60.000 περίπου, όσο προβλέπει και ο Ευρωπαϊκός Κώδικας Κοινωνικής Ασφάλειας. Φαίνεται ότι η κυβέρνηση προσανατολίζεται στο γενικό περιορισμό των κατώτατων ορίων στο ποσό αυτό και πέραν αυτού να χορηγεί και τα γνωστά βοηθήματα συνταξιούχων (ΕΚΑΣ). Από το νέο Ταμείο των αγροτών η ρύθμιση των κατώτατων ορίων συντάξεων έχει εξοβελιστεί πλήρως. Είναι φανερό ότι η κυβέρνηση προχωρεί στη σταδιακή κατάργηση της βασικής αυτής ρύθμισης της κοινωνικής ασφάλισης, που εξασφαλίζει στοιχειώδεις κοινωνικές εγγυήσεις για τις μεγάλες ομάδες εργαζομένων. Να σημειώσουμε πάντως ότι ήδη το 1/4 των συνταξιούχων αστικών περιοχών και όλοι σχεδόν οι συνταξιούχοι του ΟΓΑ ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

Οι αναπηρικές συντάξεις, στο σύνολο των συντάξεων του ΙΚΑ, από 29,3% το 1990 πέφτουν στο 16,8% για το 1999. Κι εδώ να σημειώσουμε ότι ενώ στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης χορηγείται πλήρης σύνταξη με αναπηρία 67%, σε μας χρειάζεται 80%, ένα βήμα πριν τον τάφο. Με το μικρό πακέτο, εξάλλου, η κυβέρνηση πετσοκόβει τις συντάξεις θανάτου. Θα χορηγείται στον επιζώντα σύζυγο το 50% της σύνταξης του θανόντος και όχι κάτω των κατωτάτων ορίων μόνο για τρία χρόνια και θα επαναχορηγείται μετά το 45ο έτος της ηλικίας. Εφόσον όμως ο δικαιοδόχος εργάζεται ή λαμβάνει άλλη σύνταξη, θα παίρνει, μετά το 45ο έτος, μόνο το 30% της σύνταξης αυτής και μετά το 65ο το 50%. Σε μια εποχή οικονομικής κρίσης και αυξανόμενης ανεργίας, οι συντάξεις θανάτου θα μειωθούν στο 1/2 των σημερινών.

Είναι φανερό ότι η νεοσυντηρητική πολιτική, που με ζήλο ακολουθεί η κυβέρνηση, οδηγεί στην πλήρη ανατροπή του, ισχνού άλλωστε, συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, τουλάχιστον όσον αφορά τις μεγάλες ομάδες εργαζομένων. Οι τομές στο ασφαλιστικό, τα χειρότερα που απειλεί η κυβέρνηση, δηλαδή το μεγάλο πακέτο, είναι εδώ για τις μεγάλες ομάδες των εργαζομένων με μη μόνιμη απασχόληση, που αποτελούν περίπου το 60% του συνόλου των εργαζομένων.

Αλήθεια, τι μένει για το μεγάλο πακέτο; Ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, στις πολλές συνεντεύξεις του στα ΜΜΕ, αναφέρει, ότι μένουν παρεμβάσεις στα όρια ηλικίας, κυρίως των απασχολούμενων στα βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα και για ορισμένα κλαδικά ταμεία (ΤΑΠ-ΟΤΕ, τραπεζικών κ.ά.), καθώς και η εφαρμογή του συστήματος των τριών πυλώνων της παγκόσμιας τράπεζας, με πρώτο πυλώνα τα βοηθήματα για τους άπορους, τύπου ΕΚΑΣ, δεύτερο, την ασφάλιση σε βάση καθαρά ανταποδοτική και τρίτο, την ιδιωτική ασφάλιση. Οσον αφορά την κατάργηση των βαριών και ανθυγιεινών επαγγελμάτων, το ΙΚΑ προετοιμάζει το έδαφος, υπολογίζοντας αυθαίρετα αύξηση των απασχολούμενων σ' αυτά, την περίοδο 1989 - 1998, κατά 14,17% και αύξηση, την ίδια περίοδο, των κοινών ασφαλισμένων του μόλις κατά 0,13%. Η κυβέρνηση, ωστόσο, δεν τολμά τώρα να προχωρήσει στην κατάργησή τους και να έρθει σε ανοιχτή σύγκρουση με τα πιο δυναμικά τμήματα της εργατικής τάξης (οικοδόμοι, εργάτες μετάλλου κ.ά.). Το σύστημα των τριών πυλώνων, εξάλλου, δεν μπορεί να αφορά τους εργαζόμενους με μη μόνιμη απασχόληση. Γι' αυτούς η κυβέρνηση επιφυλάσσει τα βοηθήματα τύπου ΕΚΑΣ. Η ασφάλιση σε καθαρά ανταποδοτική βάση δεν έχει να τους προσφέρει τίποτα και η ιδιωτική ασφάλιση δεν τους θέλει καν. Τους πυλώνες δεύτερο και τρίτο η κυβέρνηση τους προορίζει για τους εργαζόμενους με μόνιμη απασχόληση, στον ιδιωτικό και κυρίως στο δημόσιο τομέα, το 40% περίπου του συνόλου των εργαζομένων. Γι' αυτούς επιφυλάσσει και παρεμβάσεις στα ειδικά ή κλαδικά Ταμεία τους.

Είναι φανερό, ότι η κυβέρνηση δεν αποβλέπει, όπως διακηρύσσει, σε μια αναμόρφωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Η πρακτική της και τα σχέδιά της δεν έχουν να κάνουν με κάποιο σύστημα. Ενα σύστημα εξασφαλίζει στις πιο αδύναμες μεγάλες ομάδες εργαζομένων στοιχειώδεις κοινωνικές εγγυήσεις. Αντίθετα, είναι φανερό, ότι επιστρέφουμε ολοταχώς στο 1934, όταν μόνο κάποιες ομάδες εργαζομένων είχαν κλαδικά Ταμεία και οι μεγάλες ομάδες εργαζομένων αγωνίζονταν να κατακτήσουν μια ασφάλιση με στοιχειώδεις εγγυήσεις.

Χρήστος ΡΟΥΠΑΚΙΩΤΗΣ

Πρώην υποδιοικητής του ΙΚΑ