Στις 14 του Νοέμβρη 1998, πέθανε στην Ατλάντα των ΗΠΑ, όπου ζούσε από το 1947, ο γνωστός αρχιτέκτονας Ισαάκ Σαπόρτα.

Ο Ισαάκ Ηλία Σαπόρτα γεννήθηκε στις 19 Απρίλη 1910 στο Βόλο. Φοίτησε στο Δημοτικό και το Σχολαρχείο στο Βόλο και το Λύκειο το έκανε στη Δρέσδη, εξαιτίας ενός αντισημιτικού επεισοδίου στο Βόλο. Εκεί, ήταν ο μεγάλος του αδελφός Ζακ, καπνέμπορος και ανταποκριτής του οίκου Σαπόρτα στη Γερμανία. Στη συνέχεια, σπούδασε Αρχιτεκτονική στη Δρέσδη, όπου πήρε το δίπλωμά του το 1932 και επέστρεψε στην Ελλάδα. Στη διάρκεια των σπουδών του, εργάστηκε στο γραφείο του Le Corbusier μαζί με τον μετέπειτα γνωστό Ισπανό αρχιτέκτονα Hose Louis Sert, ενώ ήταν από τα ενεργά στελέχη του Μοντέρνου Κινήματος στην Αρχιτεκτονική και μέλος της ισπανικής και της ελληνικής ομάδας στο γνωστό 4ο CIAM που έγινε στην Αθήνα το 1933.

Πολυταξιδεμένος από τότε, γυρίζει όλη την Ευρώπη και παίρνει συνεντεύξεις για λογαριασμό του περιοδικού της avant - guard της αρχιτεκτονικής, "Revista Actividad Contemporanea" από τους τότε μεγάλους αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες του Μοντέρνου Κινήματος, με τους περισσότερους από τους οποίους συνδέθηκε με ιδιαίτερη φιλία, όπως τον Gropius, τον Mendelsohnn, τον Martin Wagner, την Mary Wigman και άλλους.

Εργάστηκε ως αρχιτέκτονας στην Ελλάδα και έχει κτίσει πολυκατοικίες, επαύλεις, καπναποθήκες και καπνεργοστάσια στην Αθήνα, στο Ναύπλιο, στη Θεσσαλονίκη.

Στον Πειραιά, προπολεμικά, σχεδίασε και έκτισε τη μεγάλη καπναποθήκη της Commercial με μια τεράστια κελυφωτή αίθουσα, που χωρά 6.000 εργαζόμενους, πρωτοποριακή σε αρχιτεκτονική σύλληψη και σε στατική επίλυση και μετά τον πόλεμο στη Θεσσαλονίκη το μεγάλο Καπνεργοστάσιο της εταιρίας "Καπνεμπορική Ελλάς ΑΕ" της Commercial.

Το 1943 νυμφεύτηκε την Νόρα Νεχαμά, κόρη του σοφού Ισραηλίτη της Θεσσαλονίκης και διευθυντή της Alliance Uniberselle Israelite Ιωσήφ Νεχαμά και απόκτησαν δυο κόρες.

Επί Μεταξά, ανήκε στις αντιδικτατορικές ομάδες των διανοουμένων - καλλιτεχνών του ΚΚΕ, μαζί με τον Τάσσο, τον Κουν, τον Καραγιαννάκη και άλλους. Στην Κατοχή, με έντονη δράση στο ΕΑΜ στην Αθήνα, μετά τη σύλληψη από τους Γερμανούς και εγκλεισμό της συζύγου του στο Bergen - Belsen, διέφυγε το 1943 στο βουνό με τον ΕΛΑΣ όπου εργάστηκε στις δυνάμεις του Αρη στο Καρπενήσι στην ανοικοδόμηση των καμένων από τους Γερμανούς χωριών στην Ελεύθερη Ελλάδα. Το 1945, επιστρέφει η σύζυγός του από το Bergen - Belsen, που γλίτωσε επειδή ήταν Ισπανίδα υπήκοος, και προσπαθούν να εργαστούν στην Ελλάδα, αλλά το πολιτικό κλίμα ήταν ιδιαίτερα βαρύ και γι' αυτούς, και αναγκάστηκαν να εκπατριστούν.

Ετσι, το 1947, έφυγαν στις ΗΠΑ, όπου ο ίδιος δίδαξε ως καθηγητής αρχικά στο Rensselaer Polytechnic Institut της Νέας Υόρκης (1947) και αμέσως μετά στο Atlanta Georgia Tech (1948).

Εκεί, πέρασε μερικά δύσκολα χρόνια στην εποχή του Μακ Κάρθι και παραλίγο να τον διώξουν και από το Πολυτεχνείο, αλλά και από την Αμερική. Στις ΗΠΑ, άσκησε το επάγγελμα του αρχιτέκτονα και του πολεοδόμου, μελετώντας και κτίζοντας επαύλεις, εργοστάσια, οικιστικά συγκροτήματα, ξενοδοχεία, κτίρια γραφείων κ.ά.

Παράλληλα, αμετανόητος, συνέχισε τους κοινωνικούς του αγώνες, και μέσα στο Πολυτεχνείο, αλλά και έξω από αυτό, υπέρ των μαύρων (υπήρξε προσωπικός φίλος του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ), υπέρ των αστέγων, όπου σχεδίασε ένα σύστημα κατασκευής φθηνών και γρήγορων κατοικιών για τους άστεγους, καθώς και υπέρ της διάσωσης χώρων πρασίνου, ιστορικών κτιρίων της πόλης και αγωνίστηκε με πείσμα και, τελικά, με επιτυχία για οικολογικά θέματα της Ατλάντα.

Στο Georgia Tech δίδαξε πάνω από 35 χρόνια και ο Δήμος της Ατλάντα τον τίμησε για το εκπαιδευτικό, αρχιτεκτονικό, αλλά και κοινωνικό του έργο με μια έκθεση των έργων του μαζί με 6 άλλους διαπρεπείς συναδέλφους του, αλλά και ονομάζοντας ένα τμήμα του πάρκου Piedmont της Ατλάντα ως Saporta Nature Preserve Park.

Το 1997, ο Δήμος Βόλου τον τίμησε, ανακηρύσσοντάς τον επίτιμο δημότη του και, ταυτόχρονα, η ισραηλιτική κοινότητα Βόλου επίτιμο μέλος της.

Ο Σαπόρτα είχε γυρίσει όλο τον κόσμο, γνώριζε έξι γλώσσες και είχε γνωριστεί και σχετιστεί με τις κορυφές του μεσοπολεμικού Μοντέρνου Κινήματος, αλλά και της σύγχρονης Αρχιτεκτονικής, μετέχοντας ο ίδιος στη διαμόρφωση του Μοντέρνου Κινήματος.

Το αρχιτεκτονικό έργο του Σαπόρτα αναγνωρίστηκε διεθνώς, τόσο το μεσοπολεμικό του, που εκφράζει τις τάσεις του Μοντέρνου Κινήματος, όσο και το μεταγενέστερο που θεωρείται εξέλιξη του Μοντέρνου Κινήματος στη σύγχρονη έκφρασή του, και είναι δημοσιευμένο σε μεγάλα ξένα αρχιτεκτονικά περιοδικά.

Ο Σαπόρτα ζούσε την Αρχιτεκτονική "από τα μέσα": Για να σχεδιάσει τις καπναποθήκες, εργάστηκε σαν καπνεργάτης σε όλα τα τμήματα, για να έχει δική του αντίληψη των αναγκών του κτιρίου, σε σχέση με τους εργαζόμενους σ' αυτό. Υπήρξε νέος πάντα, αντάρτης σε όλη του τη ζωή, αμφισβητώντας και αγωνιζόμενος συνεχώς. Δεν έχανε την επαφή με τους φοιτητές, δίδαξε στην Ατλάντα ως ομότιμος και μετά τη συνταξιοδότησή του, ενώ στο Πολυτεχνείο της Αθήνας έδινε διαλέξεις και μαθήματα κάθε φορά που ερχόταν στην Ελλάδα.

Και δεν έχανε την ευκαιρία να σκιτσάρει τοπία, ανθρώπους, καταστάσεις, πάντα με το μπλοκάκι και την πένα στο χέρι, αρχιτέκτονας, καλλιτέχνης, άνθρωπος, δάσκαλος, ο αναγεννησιακός hommo unibersalis, ή, πιο σωστά, ο ολοκληρωμένος διανοούμενος και τεχνικός της Ανατολής, της χρυσής εποχής του ενιαίου ιουδαιοαραβοελληνικού πολιτισμού της Ισπανίας του 10ου αιώνα, ένας Καταλανός Βολιώτης Σαπόρτα.

Γεώργιος Μ. ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ

καθηγητής ΕΜ Πολυτεχνείου

Οι καπναποθήκες της Κοκκινιάς, έργο του Ι. Σαπόρτα

Ενα τιμητικό αφιέρωμα στην σημαντική δημιουργό Μαίρη Χατζηνικολή, το οποίο πραγματοποιείται στο πλαίσιο της 40ής Πανελλήνιας Εκθεσης Κεραμικής. Για πρώτη φορά παρουσιάζεται η πρόσφατη δουλιά της, αφού η καλλιτέχνιδα, συνειδητά, επέλεξε, στη μακρόχρονη εικαστική της πορεία, να μην αναπτύξει σχέση με τα εμπορικά κυκλώματα και να βρίσκεται μακριά από τα φλας της ατομικής προβολής

Σελίδα 3

Παρότι το 1998 άγγιξαν τα όριά τους ο κινηματογράφος, οι εικαστικές τέχνες, το θέατρο, η μουσική, η λαϊκή δημιουργία, τα ερασιτεχνικά σχήματα, οι φορείς και οι σύλλογοι, δε θα πρέπει ούτε φέτος να ελπίζουν στην κυβερνητική ελεημοσύνη

Σελίδα 4

Η προχτεσινή δυνατή βροχή έδειξε για άλλη μια φορά πόσο ανοχύρωτη είναι η Αττική. Αυτό όμως που κάνει ακόμα πιο εφιαλτικό το μέλλον του Λεκανοπεδίου είναι τα στοιχεία - "φωτιά" που αποκαλύπτει σήμερα ο "Ρ", σύμφωνα με τα οποία υπάρχει κίνδυνος να καταστραφούν από τις πλημμύρες πολλές περιοχές της Αττικής, με μια μόνο βροχή, επειδή δε διαθέτουν κανένα αντιπλημμυρικό σύστημα!

Σελίδες 8 - 10