Να λοιπόν που ένα θαύμα μπορεί να γίνει στα πιο απίθανα μέρη. Και στο Δήμο Περάματος, αυτόν τον πολύπαθο και με πολλά προβλήματα τόπο, ένα μικρό θαύμα έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια: Η μεγάλη επιτυχία των πολιτιστικών προγραμμάτων, και ιδιαίτερα των σχολών γονέων, που δημιουργήθηκαν πριν τρία χρόνια με πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής και λειτουργούν σ' όλα τα δημοτικά σχολεία και τα γυμνάσια της περιοχής.

Απομονωμένοι για δεκαετίες από το κέντρο, οι κάτοικοι διψάνε για επικοινωνία, κοινωνική συμμετοχή, ο δήμος ανέλαβε τη λειτουργία των σχολών γονέων, και μάλιστα χωρίς οικονομική επιχορήγηση από το κράτος, ενώ άλλοι πλουσιότεροι δήμοι ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν ουσιαστικά γι' αυτόν τον τόσο σημαντικό τομέα που είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, οι δυσκολίες διαπαιδαγώγησης της νέας γενιάς, η κοινωνική συμμετοχή όλων των πολιτών, η πρόληψη των ναρκωτικών.

Τα προγράμματα του δήμου βασίζονται στις πραγματικές, καθημερινές ανάγκες των δημοτών και ο δήμαρχος Γιάννης Πατσιλινάκος, όταν σκέφτηκε να ξεκινήσει τις σχολές γονέων είχε επίγνωση ότι το ένστικτο και η αγάπη δεν επαρκούν για τους γονείς, που βιώνουν αυτή τη δύσκολη και πολύπλοκη εποχή. Απευθύνθηκε στην ψυχολόγο Μαρία Χουρδάκη, που δημιούργησε τις πρώτες σχολές γονέων στην Ελλάδα, ήδη από το 1962 και είναι σήμερα επίτιμη πρόεδρος του Τμήματος Ψυχολογίας των Παν/μίου Κρήτης: Ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση! Η Μ. Χουρδάκη ανέλαβε την επιστημονική εποπτεία της προσπάθειας και μαζί με τους συνεργάτες της προχώρησε με ενθουσιασμό, όχι σε μια απλή διδασκαλία αλλά στην ενεργοποίηση του κόσμου,όπως άλλωστε ήταν και η επιθυμία της δημοτικής αρχής.

""Θέλω έργα και όχι λόγια", μου είπε ο Γιάννης Πατσιλινάκος, όταν ήρθε για πρώτη φορά μαζί με έναν δημοτικό σύμβουλο το 1995, για να συζητήσουμε. Είχε ήδη διαβάσει το βιβλίο μου για την "οικογενειακή ψυχολογία" και το πάθος του με συγκίνησε", λέει η ίδια η Μ. Χουρδάκη.

Στο βιβλίο της "πρόληψη ναρκωτικών - πρωτογενής τομέας" που διαβάστηκε πολύ από γονείς, εκπαιδευτικούς και νέους ή ψυχολόγους μιλούσε από καιρό για τη συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ετσι, βρέθηκε στο στοιχείο της και σήμερα δηλώνει ερωτευμένη με το Πέραμα και τους ανθρώπους του, "έναν δήμο που δε μοιάζει με άλλον κανέναν". "Και εδώ, υπογραμμίζει, παίζει μεγάλο ρόλο η ευαισθητοποίηση του δημάρχου, και του Δημοτικού Συμβουλίου που καταπιάνονται με τα προβλήματα από την αρχή τους... κάτι που δε συμβαίνει εύκολα με άλλους δήμους".

Μας εξηγεί ότι στην πράξη, οι σχολές γονέων δεν περιορίζονται στα προβλήματα και στις σχέσεις μέσα στην οικογένεια, αλλά επεκτείνονται σε όλα τα κοινωνικά θέματα - στην εργασία της γυναίκας λ. χ., στην ισοτιμία των δύο φύλων, στο εκπαιδευτικό σύστημα και τις ανεπάρκειές του, στο ρατσισμό και τελευταία στην ξενοφοβία. Είναι ουσιαστικά σχολές πολιτών είναι, επίσης, εντυπωσιακό ότι, ενώ συνήθως οι εκπαιδευτικοί δείχνουν μια αντιπαλότητα για τις σχολές γονέων, στο Πέραμα αντίθετα αγκάλιασαν την προσπάθεια από την αρχή. Εκτός από τις σχολές γονέων, στο στέκι του εκπαιδευτικού του δήμου, εκπαιδευτικοί, γονείς, δημοτικοί σύμβουλοι, στελέχη των σχολών γονέων, συζητάνε για όλα τα θέματα - πολιτική, θέατρο, οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, ανοιχτό πανεπιστήμιο, τρίτη ηλικία...

"Δημιουργήσαμε επίσης, λέει η Μαρία Χουρδάκη, το "κέντρο φιλίας και πρόληψης ναρκωτικών", όπου οι νέοι θα βρουν μια ζεστή ατμόσφαιρα να συζητήσουν τα προβλήματά τους".

Η ανταπόκριση των ανθρώπων εντυπωσίασε την ίδια και τους συνεργάτες της. Πολλοί αφήνουν την υπερωριακή δουλιά τους για να μη χάσουν τη σχολή γονέων...

"Πόσοι δεν ήρθαν κοντά μας λέγοντας "Να σώσουμε τα παιδιά μας" ζουν την πραγματικότητα, την απειλή των ναρκωτικών, την αγωνία των νέων που σπουδάζουν και δεν μπορούν να βρουν δουλιά, τις οικογενειακές σχέσεις που δεν πάνε καλά, τις μεταρρυθμίσεις του υπουργείου Παιδείας που μόνο την παιδεία δε σώζουν... Η παιδεία, επισημαίνει η συνομιλήτριά μας, θέλει γενική αλλαγή και μεθόδων και φιλοσοφίας... ".

Αρκετοί άνεργοι έρχονται και παρακολουθούν τις σχολές γονέων ανελλιπώς και εδώ πρέπει να πούμε ότι γίνεται αφανώς μια ψυχολογική στήριξη των ανέργων μέσα από τις συζητήσεις. "Υπάρχει μεγάλη ανεργία στο Πέραμα και συνήθως τονίζεται η οικονομική πλευρά του θέματος, υποστηρίζει η Μαρία Χουρδάκη. Αλλά η ψυχολογία του ανθρώπου που πέφτει θύμα της ανεργίας δεν έχει μελετηθεί. Ο άνεργος στερείται το καθημερινό του πρόγραμμα, τη συντροφιά και τη συζήτηση με τους συναδέλφους του και του δημιουργούνται συναισθήματα απόρριψης από το κοινωνικό σύνολο, νιώθει αισθήματα ανικανότητας και αχρηστίας. Συχνά καταλήγει στην απομόνωση και τελικά στην κατάθλιψη...

Πώς αντιμετωπίζεται αυτό το πρόβλημα; Στις σχολές φροντίζουν να καλλιεργήσουν στον άνεργο την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και αναλύουν τα αίτια της ανεργίας. Ομως πέρα απ' αυτά, ενεργοποιούν το άνεργο, δεν τον αφήνουν να κλειστεί στον εαυτό του και στο σπίτι του, αλλά του δημιουργούν προϋποθέσεις και δυνατότητες να ασχοληθεί με τα κοινά της γειτονιάς του, του δήμου του, τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που οργανώνονται: Σχολές γονέων, συμβουλευτική, οργάνωση εκδρομών, συζητήσεις για όλα τα κοινωνικά θέματα, οικολογία, καθαριότητα και τέλος προσπαθούν ώστε να αναπτύξει αγωνιστική διάθεση απέναντι στα προβλήματά του και να μην τα υφίσταται παθητικά.

"Κανείς άνεργος δεν πρέπει να αφήνεται στην τύχη του, να χτυπιέται μόνος του, γι' αυτό βοηθάμε τα μέλη της οικογένειας να κατανοήσουν το πρόβλημά του".

Η Μαρία Χουρδάκη έχει συνεργαστεί με πολλούς δήμους, όμως εδώ βρήκε το πιο πρόσφορο έδαφος - ανθρώπους ζεστούς, αγνούς, με δίψα για συμμετοχή και ικανότητες που λίγοι θα μπορούσαν να υποψιαστούν...

Εργάτες και ναυτικοί οι περισσότεροι, ζούνε κατά κάποιο τρόπο πιο γνήσια τη ζωή και δεν έχει περάσει σ' αυτή την περιοχή ο φοβερός καταναλωτισμός που υπάρχει αλλού.

"Είναι μεγάλη υπόθεση η ζεστασιά της γειτονιάς, η αλληλεγγύη που υπάρχει μεταξύ τους, λέει, ο τρόπος που αντιμετωπίζουν όλοι μαζί τα προβλήματα, όπως λ. χ. τα προβλήματα με τη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη. Και εδώ παίζει ρόλο ο δυναμισμός του δημάρχου, που τρέχει παντού. Η πολιτεία δε βοηθάει όταν βλέπει ενεργοποιημένη την Τοπική Αυτοδιοίκηση και ενεργούς τους πολίτες, γιατί θέλει να είναι συγκεντρωμένη η εξουσία στα χέρια της...".

Τόσο εντυπωσιασμένη είναι η ψυχολόγος από το Πέραμα ώστε σκέπτεται να γράψει μονογραφία ειδικά γι' αυτό: "Γιατί εδώ βρήκα το έδαφος το γνήσιο να εφαρμόσω και τη φιλοσοφία της σχολής γονέων και την αγάπη προς τον άνθρωπο. Ολα αυτά που μου έλεγαν ότι είναι θεωρητικά, εδώ έγιναν πράξη...".

Συντονίστρια των σχολών γονέων του Περάματος, η Κατερίνα Μπεχράκη,μια νέα ψυχολόγος και οικογενειακή σύμβουλος μιλάει με συγκίνηση για το πάθος που δείχνουν οι γονείς για τις σχολές που συχνά παρακολουθούν δύο και τρία χρόνια συνεχώς.

Εχουμε, λέει, τμήματα για τη νηπιακή, τη σχολική, την εφηβική ηλικία, τμήμα συζυγικών σχέσεων και υπάρχει ομάδα επικοινωνίας - ψυχαγωγίας - κέντρο φιλίας και πρόληψης ναρκωτικών. Γίνονται μαθήματα επικοινωνίας, επαγγελματικού προσανατολισμού, σεξουαλικής αγωγής και συζητιούνται θέματα ψυχικής υγείας. Η πρόληψη των ναρκωτικών γίνεται με το σύστημα της κ. Χουρδάκη, που έχει σχέση με το σχολείο, την Τοπική Αυτοδιοίκηση και με την οικογένεια. Οχι μόνο τα παιδιά, αλλά και οι γονείς παρακολουθούν με μεγάλο ενδιαφέρον τη σεξουαλική αγωγή, καθώς επιθυμούν να ενημερωθούν για αυτά τα θέματα - πρόκειται για δύσκολες ερωτήσεις στις οποίες δεν μπορούν χωρίς γνώσεις να ανταποκριθούν... Κάνουν οι ίδιοι ερωτήσεις, υπάρχει αυτενέργεια, δεν ακούν απλά ό,τι τους λέμε. Αλλά και εμάς μας ενδιαφέρει - και αυτός είναι ο στόχος της σχολής γονέων - να μην είναι παθητικά καθηλωμένοι και να ακούνε τον ψυχολόγο ή τον κάθε ειδικό, αλλά να αναπτύσσεται ο διάλογος, να υπάρχει ενεργητική συμμετοχή, να έχουν απορίες και να δίνει ο καθένας τη δική του απάντηση, γιατί εμείς συνταγές δε δίνουμε. Εχουν τις απόψεις τους και εμείς τους ακούμε, και εμείς μαθαίνουμε απ' αυτούς".

Στο ανοιχτό σχολείο μπορούν να απασχοληθούν με πολιτιστικές δραστηριότητες παιδιά, γονείς αλλά και εκπαιδευτικοί π. χ. να μάθουν χορό, κεραμική.

Βρισκόμαστε στο Πέραμα, όπου η Μαρία Χουρδάκη και οι συνεργάτες της μας ξεναγούν στους χώρους και στο σύστημα που ακολουθούν. Αραγε, υπάρχουν κάποιες σημαντικές αλλαγές για τους κατοίκους ύστερα από τρία χρόνια λειτουργίας των σχολών γονέων;

"Βέβαια, η συμπεριφορά τους άλλαξε γενικότερα, λέει η Κατερίνα Μπεχράκη. Οι γονείς λ. χ. με τα παιδιά τους - αρκετοί έχουν διαπιστώσει ότι το χάσμα που υπάρχει οφείλεται και σε δικά τους προβλήματα, ανησυχίες, ανασφάλειες... Οι γυναίκες έχουν αναπτύξει, χάρη στην προσπάθεια του δήμου, τα ενδιαφέροντά τους. Δε νομίζω ότι τις "απορροφάει" τόσο πολύ η τηλεόραση γιατί εδώ είναι μια γειτονιά όπου οι άνθρωποι κάνουν παρέα μεταξύ τους, κουβεντούλα, βγαίνουν το απόγευμα, πίνουν το καφεδάκι τους μαζί. Είναι εργατικοί, απλοί, δεν έχουν αλλοιωθεί όπως αλλού".

Συνεργάτες της Κατερίνας Μπεχράκη, η κοινωνιολόγος Ελσα Πυκνή και ο κοινωνικός λειτουργός Γιάννης Τσακίρης,μέλος της ερευνητικής ομάδας "Πράττειν". Γέννημα θρέμμα του Περάματος, ο συνομιλητής μας, διαπιστώνει μέρα με τη μέρα μεγάλη διαφορά στους κατοίκους από τότε που ιδρύθηκαν οι σχολές γονέων. "Γιατί, δε διευκολύνθηκαν απλά οι γονείς να λύσουν τα προβλήματα που συναντούσαν με τα παιδιά τους στο σπίτι ή στο σχολείο... Εχουν γίνει μεγάλες αλλαγές στη νοοτροπία ανδρών και γυναικών, στις ενδοοικογενειακές σχέσεις. Τώρα έχουν την ευελιξία να δουν τα προβλήματα από διάφορες οπτικές γωνίες. Η συμμετοχή τους στις σχολές γονέων τους βοήθησε να αναπτύξουν το ενδιαφέρον τους για τα κοινά και σε συνέχεια να συμμετέχουν στη ζωή της πόλης.

- Και οι νέοι; Υπάρχουν νέοι που παρακολουθούν τις σχολές γονέων γιατί τους ενδιαφέρει η προετοιμασία για το γάμο. Το κυριότερο όμως πρόβλημα που απασχολεί τους νέους, επισημαίνει ο Γιάννης Τσακίρης, είναι η ανεργία. Νιώθουν μεγάλη απογοήτευση βλέποντας άλλους νέους να έχουν σπουδάσει και να μη μπορούν να βρουν δουλιά. "Κι εγώ, τι να κάνω, λένε, σπουδάζω, για ποιο λόγο;"".

Παρούσα στη συζήτησή μας, ηΜάτα Παπαοικονόμου, πρόεδρος της "Εστίας Γυναικών Περάματος", του συλλόγου που έκανε έρευνα με συγκλονιστικά στοιχεία για την ανεργία στην περιοχή. "Υπάρχουν και μέλη του συλλόγου όπως μας πληροφορεί, κυρίως νέες γυναίκες, που έχουν παρακολουθήσει τις σχολές γονέων και όχι μόνο για μια, αλλά και για δεύτερη και τρίτη, χρονιά". Η ίδια βλέπει θετικά μια μελλοντική συνεργασία του δήμου με το σύλλογο στα πλαίσια του ανοιχτού σχολείου, των σχολών γονέων.

"Μια επιτροπή ισότητας στο δήμο θα μπορούσε να είναι ο συνδετικός κρίκος γι' αυτές τις δραστηριότητες", προσθέτει.

Αλλά και ο ίδιος ο δήμαρχος πιστεύει ότι θα ήταν πολύ εποικοδομητική στο μέλλον μια συνεργασία με το σύλλογο γυναικών. Αλλωστε, λέει, η πλειοψηφία αυτών που παρακολουθούν τις σχολές γονέων είναι γυναίκες.

"Εμείς είχαμε από την αρχή τρεις βασικές κατευθύνσεις στον τομέα του πολιτισμού, τονίζει ο Γιάννης Πατσιλινάκος. Η μία ήταν το ανοιχτό σχολείο η δεύτερη το στέκι του εκπαιδευτικού (ή εκπαίδευσης και δημιουργίας) και το τρίτο ήταν το Λαϊκό Πανεπιστήμιο. Οι σχολές γονέων είχαν απόλυτη σχέση με το ανοιχτό σχολείο". Και εξηγεί: "Είμαστε ένας δήμος χωρίς ελεύθερους χώρους, χωρίς μεγάλες πλατείες πράσινου, όμως με την πολιτική που ακολουθήσαμε την προηγούμενη τετραετία είχαμε αποκτήσει αρκετά καλά σχολεία και μάλιστα όλα είναι πρωινά - και τα Δημοτικά και τα Γυμνάσια και τα Λύκεια. Είναι γνωστό ότι στην Αττική πολύ λίγοι δήμοι έχουν πρωινά σχολεία - τα περισσότερα έχουν διπλή βάρδια. Σε μας διέθεταν όλα και μια μεγάλη αυλή, είχαν πράσινο, είχαν μέσα γηπεδάκια. Βασική, λοιπόν, σκέψη ήταν πώς θα αξιοποιήσουμε το απόγευμα, τις γιορτές, το καλοκαίρι όλους αυτούς τους χώρους, ώστε να μην κλειδώνονται κάθε μεσημέρι για να ανοίξουν την άλλη μέρα το πρωί. Ετσι, λοιπόν, εδώ και χρόνια αποκεντρώσαμε εκεί λειτουργίες του πνευματικού κέντρου και της τότε Φιλαρμονικής. Δηλαδή, τα παιδιά μαθαίνουν πιάνο, κιθάρα, παραδοσιακούς χορούς, αρμόνιο, ζωγραφική, θέατρο στα σχολεία.

Με εθελοντική προσπάθεια των γονέων και των συλλόγων τους αρχίσαμε να βάζουμε τους μεγάλους μέσα στο χώρο του σχολείου. Ακούσαμε τότε για τις σχολές γονέων και ήταν κάτι που "έδενε" απόλυτα, ήταν ταιριασμένο με αυτό που εμείς είχαμε σχεδιάσει.

Και πράγματι, δεν πέσαμε έξω, οι σχολές γονέων είχαν μια καταπληκτική εξάπλωση: Την πρώτη χρονιά ξεκινήσαμε με δυο σχολές και μέσα σε δυόμισι χρόνια φτάσαμε να πάμε σε όλα τα δημοτικά σχολεία της πόλης που είναι εννέα, καθώς και στα τρία Γυμνάσια. Πρόσφατα δημιουργήσαμε και σύλλογο όσων είχαν συμμετάσχει στις σχολές γονέων. Ο σύλλογος αυτός θα δώσει στο μέλλον μια μακροβιότητα στο θεσμό και στόχος είναι να επεκταθεί σε άλλες δραστηριότητες, που θα προσφέρουν μια διαφορετική κοινωνική ζωή στα μέλη του. Να γίνει το ανοιχτό σχολείο ένα μικρό πνευματικό κέντρο σε κάθε γειτονιά.

Δημιουργήσαμε, επίσης, στέκια εφήβων προς αυτήν την κατεύθυνση για δημιουργική απασχόληση το απόγευμα και ανάπτυξη της κοινωνικής ζωής των νέων μέσα κι έξω από το σχολείο. Εχουμε πολύ καλά αποτελέσματα και είμαστε πολύ ικανοποιημένοι από την πορεία. Είναι μια προσπάθεια που θα συνεχιστεί και θα επεκταθεί και σε άλλους τομείς. Σκεπτόμαστε πολλά, ακόμα και θέατρο να γίνει μέσα στις σχολές γονέων... Στο Πέραμα ζει ακόμα η γειτονιά, δηλαδή είμαστε λίγο - πολύ γνωστοί μεταξύ μας, λέμε μια καλημέρα, υπάρχει μια πολύ καλή κοινωνική συνοχή και αυτό οφείλεται κατά την άποψή μου στο μεγάλο αγώνα που έκαναν οι Περαμιώτες να εγκατασταθούν εδώ".

Τότε, στη δεκαετία του '50 και του '60 ο αγώνας ήταν καθημερινός με τους χωροφύλακες και τις μπουλντόζες να μην γκρεμίσουν σπίτια που χτίστηκαν στο βράχο με ιδρώτα και αίμα. Γυναίκες και μάλιστα έγκυες, έδωσαν τότε τη μεγάλη μάχη όπως θυμάται ο δήμαρχος, γιατί αυτές δεν μπορούσαν να τις συλλάβουν, ενώ τους άντρες τους, τους έκλειναν στη φυλακή.

Σήμερα η πάλη γίνεται ενάντια στην ανεργία, στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, στην υποκουλτούρα που θέλουν να επιβάλουν στους ανθρώπους... Νέα προβλήματα, νέοι αγώνες.

Α. Ξ.-Β.